"حسرت برگشت به دنیا"، شاه بیت آیه ۱۶۷ سوره بقره

* آيه   

وَ قَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوُاْ مِنَّا كَذَلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَا تٍ عَلَيْهِمْ وَ مَا هُمْ بِخَارِجِينَ مِنَ‏ النَّارِ

* ترجمه                      

و (در آن موقع) پیروان گویند: اى كاش بار دیگرى براى ما بود (كه به دنیا برمى‏گشتیم) تا از این پیشوایان بیزارى جوئیم، همانگونه كه آنها (امروز) از ما بیزارى جستند. بدین سان خداوند اعمال آنها را كه مایه حسرت آنهاست، به آنها نشان مى ‏دهد و هرگز از آتش دوزخ، بیرون آمدنى نیستند.

* نکته ها                     

به فرموده روایات، در قیامت صحنه‏ ها و مواقف متعدّدى است. در برخى از آنها مُهر سكوت بر لب‏ها زده مى‏ شود وتنها با نگاه‏ هاى پرحسرت به یكدیگر نگریسته و گریه مى ‏كنند. در بعضى موارد، از همدیگر استمداد كرده و در صحنه ‏اى نسبت به هم ناله و نفرین مى ‏كنند.

در این آیه مى ‏خوانیم كه پیروان كفر نیز از حمایت‏ها و عشق ورزى‏‌هاى خود نسبت به رهبرانشان به شدّت پشیمان مى ‏شوند، ولى دیگر كار از كار گذشته و تنها حسرتى است كه در دل دارند و با زبان مى‏ گویند: اگر ما بار دیگر برگردیم، هرگز دنباله‏‌رو آنها نخواهیم بود. كسانى كه اینقدر بى ‏وفا هستند كه از ما در این روز تبرّى مى‏جویند، ما هم اگر به دنیا برگردیم، از آنان تبرّى خواهیم جست. آنها حسرت مى‏ خورند، ولى مگر از حسرت، كارى ساخته است.

در آیات متعدّد، كلمه «خلود» در مورد عذاب بكار رفته است. بعضى «خلود» را مدّت طولانى معنا مى ‏كنند، ولى از جمله ‏ى «و ماهم بخارجین من النّار» در این آیه استفاده مى ‏شود كه «خلود» به معناى ابدیّت است، نه مدّت طولانى.

در روایات، نمونه‏ هایى از حسرت گنهكاران در قیامت به چشم مى‏ خورد كه از جمله: كسانى هستند كه اموال زیادى را براى وارثان خود مى‏ گذارند و خود در زمان حیات، كار خیرى نمى‏ كنند. آنان در آن روز مشاهده مى‏ كنند كه اگر وارث از ارث او كار خوبى انجام داده، در نامه وارث ثبت شده و اگر كار بدى كرده، شریكِ جرم وارث قرار گرفته است. [تفسیر نورالثقلین، ج‏1، ص‏151]

نمونه دیگر اهل حسرت، آنانكه عبادات بسیار دارند، ولى رهبرى و ولایت علىّ‏ بن‏ ابى‏طالب علیهما السلام را نپذیرفته ‏اند. [بحار، ج‏27، ص 184]

انسان، داراى اختیار است. اگر چنین نبود، پشیمانى و حسرت و تصمیم مجدّد در او راه نداشت. پشیمانى و حسرت، نشانه ‏ى آن است كه مى ‏توانستیم كار دیگرى انجام دهیم و تصمیم مجدّد، رمز آن است كه انسان مى ‏تواند با اراده و اختیار، هر راهى را كه صلاح بداند، انتخاب كند.

* پيام ها                      

1- طاغوت‏ها را رها كنیم. تا آنان ما را در قیامت رها نكرده‏ اند، آنها را در دنیا رها كنیم. «فنتبرّأ منهم»

2- در قیامت، چشم انسان حقیقت بین شده و بر كارهاى خود، حسرت مى‏خورد. «یریهم اللّه اعمالهم حسرات»

3- آرزوى برگشت هست، ولى برگشتى نیست. «لو أنّ لنا كرّة... وماهم بخارجین»