درسهای امام علی(ع) برای تعامل با جهان

یکی از مهم ترین ابعاد کشورداری و اسلوب فرماندهی یک حاکم سیاسی، مسئله تعامل بین المللی است. طبیعتا طرف مقابل این تعامل کسانی هستند که تفکرشان با افراد جامعه اسلامی متفاوت است. توقعی که از هر حاکمی(چه اسلامی و چه غیر اسلامی)  درمورد تعامل بین المللی وجود دارد،  حفظ امنیت همه جانبه برای ملت کشور خویش است. عزت،  استقلال و... در راستای همین امنیت فراهم می شود.

در کتاب نهج البلاغه در مواقع مختلف،  حضرت امیر(علیه السلام) به امنیت داخلی و اجتماعی پرداخته اند که مفصل ترین آنها عهدنامه ایشان با فرمانده رشید اسلام جناب مالک اشتر است که یک خط مشی برای شیوه حکمرانی محسوب می شود.

نگاه دشمن شناختی به عدو
اجمالا،  به چند نکته در این مورد بسنده می شود. اولا،  حضرت امیر (علیه السلام)  در مورد نحوه تعامل با کشورهای خارجی بر کلیدواژه "عدو" تاکید می کنند. در روزگار ایشان تقریبا تمام کشورهای پیرامون حکومت اسلامی در جنگ و ستیز با کشور اسلامی بودند، چه از ناحیه ایران چه از ناحیه شامات،  روم قدیم و...

اگر ما بخواهیم با این واژه طرف مقابل خودمان را تبیین کنیم قاعدتا شکل تعامل و نحوه رفتار متفاوت خواهد شد. شرایط زمانی حضرت امیر (علیه السلام)  باعث می شود که این کلمه بطور پر رنگ به کارگزار حکومتی ابلاغ شود وگرنه به هیچ عنوان منطقی نیست که ما همه دنیا را دشمن خویش ببینیم.

طبیعی است که ملتهایی هستند که می توانند با کشور اسلامی رفتار صلح جویانه ای داشته باشند مثل کشور حبشه قدیم که همواره رفتارشان با دنیای اسلام بنابر برادری و انصاف بوده است فلذا تاکید بر عدو به این خاطر است که مالک در حال اعزام به مصر است و مصر تحت الشعاع دشمنان متعدد از چند جانب بود.

ضرورت تحفظ بر پیمانهای بین المللی
دوما، حضرت امیر (علیه السلام) درمورد نحوه تعامل با دنیا توصیه اکیدی بر حفظ پیمانها و عهدنامه ها می کنند یعنی دنیا باید دولت و حاکم اسلامی را طایفه ای حافظ بر پیمانها ببینند. همه جا باید صحبت از خوش عهدی جامعه و حاکم اسلامی باشد. هیچ وقت نباید در دل جامعه بین الملل تردیدی درخصوص عهد شکنی جامعه اسلامی وجود داشته باشد.

این نکته در ادبیات قرآنی هم مشاهده می شود، وقتی خداوند متعال به پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله)  دستور جهاد با کفار را می دهد و می گوید هیچ وقت به آنها خوشبین نباش و امیدی نداشته باش"قاتلوا ائمة الکفر إنهم لا أیمان لهم". در این تعبیر از کلمه ایمان استفاده نشده بلکه بجای آن از کلمه أیمان که جمع یمین است استفاده شده است.

مشکلی را که خداوند متعال برای جامعه کفر معین می کند عهدناشناسی آن است. در مقابل،  جامعه اسلامی باید خوش عهد و پیمان باشد. لذا حضرت امیر (علیه السلام)  می فرمایند " اگر پیمانی را با دشمنت بستی که در آن،  صلاح کشورت و رضایت خداوند متعال بود هیچگاه آن را آسیب نزن "

ضرورت نگاه بدبینانه به دشمن
سوما،  حضرت امیر(علیه السلام) نسبت به کارگزاران پرهیز می دهد که مبادا خوشبین به دشمن بشوند. خوشبینی حتما ناشی از فریب خوردن از دشمن،  نادانی و جهل نسبت موقعیت است. دشمن هیچ وقت به فکر جامعه اسلامی نیست و حتما درصدد ایحاد خلل در جامعه است فلذا حضرت امیر(علیه السلام)  تاکید می فرمایند که در عین اینکه باید تحفظ بر عهد خود با دشمن داشت اما همیشه باید یک نگاه بدبینانه ای هم نسبت به او داشت، " ای مالک!  دوراندیش باش و همیشه خوشبینی خودت را متهم کن!" این امر ناشی از شاکله شناسی عدو است.

رهبر معظم انقلاب در بحبوحه مذاکرات برجام در عین تاکید بر تحفظ جمهوری اسلامی از پیمان با دیگران تاکید کردند که نباید به هیچ عنوان به این پیمانها خوشبین بود و فرموند که خود من هم خوشبین نیستم. چه بسا ایشان وضعیت فعلی را می دیدند که رئیس جمهور جدید آمریکا نه تنها برجام را یک کاغذپاره تلقی کرد بلکه اقدام به تحریمهای جدید کرد. این طبیعی است زیرا خوی ددمنشانه ی دشمن همین است.
من حیث المجموع این سه نکته بینشی یعنی نگاه دشمن شناسانه به دشمن،  تحفظ از پیمان بسته شده  و عدم حسن ظن به جامعه کفر، کلیدواژه های سه گانه ای است که در تعامل با جامعه بین الملل حضرت امیر (علیه السلام)  پر رنگ بود.

به نظر می رسد در زمان ما تقسیم کشورها به دولتهای موافق و مخالف حرکت اسلامی بسیار چشمگیر و صحیح است. امروزه برخی کشورها حقیقتا به دنبال دفاع از جریان اسلامی و مقاومت هستند و کشورهایی هم هستند که به صراحت با این مسئله مقابله می کنند و با وجود تغذیه فکری -مادی جریان تروریسم، این جریان (مقاومت اسلامی)  را متهم به تروریسم می کنند. در چنین موقعیتی بسیار لازم و ضروری است که مسوولین کشور ما در تمام جهت گیریها و تصمیمات کلان،  رعایت خط مقاومت را بکنند و تصمیمهایشان  نباید موجب نگرانی جریانات مقاومت بشود.