آنها نه از طایفه و ملّیت خاصّی هستند و نه‌از شهر و وطن بخصوصی. بلکه ممکن است یک یا چند نفر از یک شهر و یا کشور بخصوصی باشند و نیز ممکن است هر یک از یک منطقه و شهر و دیار باشند.
عقیق:یاران امام مهدی (عج) در زمان غیبت
در شماره قبل در مورد حضرت خضر علیه السلام صحبت شد . در این شماره به سایر یاران خواهیم پرداخت.
«براساس برخى روايات، گروهى از فرشتگان الهى، دو تن از پيامبران الهى و جمعى از مؤمنان خالص، همواره در كنار حضرت مهدى عليه السّلام هستند و لحظه‌اى آن حضرت را تنها نمى‌گذارند و گاهى اوقات از آنها تعبير به «ابدال»، «اوتاد»، «رجال الغيب»و يا «رجال المهدى عليه السّلام» مى‌شود.
مؤمنان خالصى كه توفيق رفيقشان شده و در خدمت حضرت مهدى عليه السّلام سر از پا نمى‌شناسند همانند خود حضرت عليه السّلام به صورت مخفى در بين مردم زندگى مى‌كنند، زن و فرزند داشته و رفتارى عادى و معمولى دارند. ضمن آنكه هيچ گونه ادعايى نيز در اين خصوص ندارند مگر آنكه حضرت عليه السّلام به آنها اجازه دهد يا خودشان را معرفى كرده و يا از طرف ايشان پيام خاصى را ابلاغ نمايند.»(2)
رجال المهدی(عج) در ادعیه و روایات
در دعاى مخصوص نيمه ماه رجب منقول از امام صادق عليه السّلام بعد از صلوات بر محمد و آل محمّد صلّى اللّه عليه و اله، بر اوصياء، سعداء، شهدا و ائمه هدى عليهم السّلام صلوات فرستاده آن‌گاه چنين مى‌گوييم:
«اللّهم صلّ على الأبدال و الأوتاد و السّيّاح و العبّاد و المخلصين و الزّهاد و اهل الجّد و الاجتهاد...»
«خدايا!بر ابدال و اوتاد و سياحين و بندگان شايسته و مخلصين و زاهدان و اهل كوشش و اجتهاد درود فرست.»
مرحوم كفعمى در كتاب مصباح خويش وقتى به اين قسمت دعا مى- رسد در خصوص ابدال و اوتاد چنين مى‌گويد: «همانا زمين هرگز از«قطب»خالى نمى‌شود و چهار نفر از«اوتاد»،چهل نفر از«ابدال»،هفتاد نفر از«نجباء»و سيصد و شصت نفر از«صلحاء» همواره بر روى زمين هستند.
امّا قطب (عالم امكان) حضرت مهدى عليه السّلام است و اوتاد نيز كمتر از چهار نفر نمى‌شوند، زيرا دنيا همانند خيمه است كه حضرت مهدى عليه السّلام مانند ستون خيمه است و چهار نفر اوتاد همانند ريسمان‌هاى اين خيمه هستند و البته گاهى اوقات اوتاد بيشتر از چهار نفر مى‌شوند، همان‌طور كه ابدال بيشتر از چهل نفر و نجباء بيشتر از هفتاد نفر و صالحين بيشتر از سيصد و شصت نفر خواهند شد و ظاهر آن است كه حضرت خضر و الياس عليهما السّلام جزء اوتاد هستند كه هردو بزرگوار در خدمت قطب يعنى امام زمان عليه السّلام هستند.(3)
امام صادق علیه السلام:
براى قائم عليه السّلام دو غيبت است، يكى صغرى و ديگرى كبرى. در غيبت صغرى جز شيعيان مخصوص او از جاى آن حضرت خبر ندارند و در غيبت كبرى به غير از دوستان مخصوص آن حضرت عليه السّلام از مكان ايشان خبر ندارند.(4)
از ابو بصیر است از قول حضرت باقر- سلام اللّه علیه- که فرمود:
صاحب این امر را چاره ای از کناره گیری نیست. و در این کناره گیری و پنهانی دارای نیرویی است و سی نفر را دلتنگی نخواهد بود، و طیبه جایگاه خوبی است.(5)
تقسیم بندی یاران امام (عج)
یاران امام مهدی (عج) به چهار گروه تقسیم می شوند.
اوتاد: افرادى هستند كه به اندازه يك چشم برهم زدن از خداى خويش غفلت نمى‌كنند و به دنبال مال دنيا نيستند مگر آنچه كه نصيب و روزى آنها شود و خطاها و لغزش‌هايى كه از افراد ديگر صادر مى‌شود از آنها سر نمى‌زند و(در خصوص غير پيامبران)در آنها عصمت شرط نيست، آن عصمتى كه از شرايط قطب است.اين گروه بى‌واسطه با حضرت مهدى عليه السّلام در ارتباط هستند.
ابدال:ابدال يك درجه از اوتاد پايين‌تر و در مرحله بعدى هستند كه ممكن است گاهى از آنها غفلتى صادر شود ولى بلافاصله با تذكر و تنبّه آن غفلت را از خود دور مى‌كنند و هرگز گناه عمدى از آنها سر نمى‌زند .
نجباء یا رجال الغیب : در رتبۀ بعد از ابدال قرار دارند و با دو واسطه(اوتاد و ابدال) با حضرت عليه السّلام در ارتباط هستند.
به گفته آقای شفیعی سروستانی از قول نویسنده کتاب معارف و معاریف ، (6)« «رجال الغیب یا نجبا هفت تن‌اند که در عالم پراکنده و از دید همگان پنهان‌اند.
صلحاء:افراد باتقوايى هستند كه متصف به صفت عدالت هستند،اما ممكن است گاهى اوقات از آنها خطايى سرزند كه بلافاصله استغفار كرده و پشيمان مى‌شوند همان‌طور كه خداوند متعال مى‌فرمايد: هرگاه گروهى از شياطين در دل اهل تقوى وسوسه و خيالاتى وارد كنند بلافاصله آنها متذكر شده و همان‌دم خدا را به ياد آورده آگاه و بينا مى‌شوند.(7)
صلحاء با سه واسطه با حضرت مهدى عليه السّلام در ارتباط هستند.(8)
اگر يكى از اوتاد كم شود ،يكى از ابدال جايگزين او مى‌شود و جاى آن ابدال را يكى از نجباء پر مى‌كند و به‌جاى او يكى از صلحاء وارد دستۀ نجباء مى‌شود و هرگاه يكى از صلحا كم شود از بقيۀ مردم كه صلاحيت و لياقت داشته باشند جايگزين صلحاء مى‌شوند.(9)
نقبا، از نظر لغوی، جمع «نقیب» به معنای سالار، پیشوا، رئیس، سرپرست گروه، سردسته، بزرگ‌تر و کسی است که معرفت به احوال مردم داشته باشد.
ایشان سیصد تن هستند. [آنها] از اصناف اولیا و رجال الغیب باشند که مأمور دستگیری بندگان خدایند.»(10)
ویژگی‌های رجال المهدی (عج)
«در کتابهای شیعه و سنی به روایاتی چند اشاره شده که پیامبرصلی الله علیه وآله چند ویژگی از ویژگی‌های ابدال را بیان فرموده است:
الف) قلب‌های ابدال همانند قلب ابراهیم‌علیه السلام است. عبادة بن صامت از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «الأبدال ثلاثون رجلاً قلوبهم علی قلب ابراهیم‌علیه السلام».(11) شاید مراد پیامبرصلی الله علیه وآله از این تشبیه این است که این چند نفر از نظر شدّت و صلابت و ایستادگی و مقاومت در برابر باطل همانند ابراهیم‌علیه السلام می‌باشند که وی در برابر باطل آن‌گونه ایستاد و از خود سرسختی نشان داد.
ب) سپر بلای انسانها. همچنین ابن مسعود از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل کرده است که فرمود: «یدفع اللَّه بهم عن أهل الأرض»(12)؛ خداوند به وسیله آنها، بلاها را از مردم زمین دور می‌گرداند.
ج) از دیگر ویژگی‌هایی که برای ابدال نقل شده است، این است که پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «الرضا بالقضاء والصبر عن محارم اللَّه والغضب فی ذات اللَّه(13)؛ راضی بودن به حکم و قضای الهی، صبر پیشه کردن بر محارم خدا - خودداری کردن از آلوده شدن به حرام - ، خشمگین شدن برای خدا.»
د) داشتن مواسات و احسان و عفو از دیگر مشخّصه‌های ابدال است که پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «یعفون عمّن ظلمهم ویحسنون إلی من أساء إلیهم ویتواسون فیما آتاهم اللَّه عزّوجلّ(14)؛ گذشت و عفو از کسانی که به آنان ظلم کنند، نیکی و احسان به آنان که در حقّشان بدی کنند، ایثار و مواسات در آنچه که خدای به آنان داده است.»
و) جود و سخاء و خیرخواهی. ابن مسعود از پیامبرصلی الله علیه وآله چنین روایت کرده: «لا یزال أربعون رجلاً من أمّتی، قلوبهم علی قلب اِبراهیم یدفع اللَّه بهم عن أهل الأرض یقال لهم الأبدال، قال رسول اللَّه‌صلی الله علیه وآله: إنّهم لم یدرکوها بصلوة ولا بصوم ولا صدقة. قالوا: یا رسول اللَّه! فیم أدرکوها؟ قال: بالسخاء والنصیحة للمسلمین(15)؛ پیوسته چهل نفر از امّت من هستند که قلب‌هایشان همانند قلب حضرت ابراهیم‌علیه السلام می‌باشد، خداوند به وسیله آنها - بلاها را - از اهل زمین دور می‌گرداند که به آنان ابدال گفته می‌شود. سپس رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: بدانید که اینان هرگز این مقام را از خواندن نماز و روزه و صدقه بدست نیاورده‌اند. عرض کردند: ای رسول خدا! پس به چه چیز به این مقام رسیدند؟ فرمود: به وسیله جود و بخشش و خیرخواهی مسلمانان.»(16)»
محل زندگی رجال المهدی (عج)
آنها نه از طایفه و ملّیت خاصّی هستند و نه‌از شهر و وطن بخصوصی. بلکه ممکن است یک یا چند نفر از یک شهر و یا کشور بخصوصی باشند و نیز ممکن است هر یک از یک منطقه و شهر و دیار باشند. (17)
سایر مردم هم می توانند به چنین مقامی دست یابند؟!
باتوجه به برخى احاديث كه وجود ابدال را در همه دوران‌ها و زمان‌ها ضرورى مى‌داند، بى‌ترديد مى‌توان گفت هركس كه خصوصيات و ويژگى‌هاى آنان را كسب كند مى‌تواند در زمرۀ آنان قرار گيرد و البته برخى از خصوصيات و ويژگى‌ها،تفضّلى است از جانب خداوند متعال وبرخى از آنها با رعايت تقواى لازم و متناسب با آن مقام،همراه با كوشش و تلاش فوق العاده به دست خواهد آمد و در آخر،گزينش نهايى توسط شخص حضرت مهدى عليه السّلام با قبولى از امتحانات ويژه خواهد بود.(18)
پی نوشت:
1-سوره ملک آیه 30
2- امام حاضر،مدیرناظر صص76-75
3-مصباح کفعمی ص534 حاشیه بر دعای ام داوود
4-كافى،ج 3،ص 141
5-تاریخ غیبت کبری ،محمدصدر ص195 به نقل ازغیبت طوسی ص102
6- پرسش از موعود ، ابراهیم شفیعی سروستانی ص63
7- اعراف /201
8- امام حاضر ، مدیر ناظر ص
9- مصباح كفعمى،ص 704؛بحار الانوار،ج 53،ص 301
10- پرسش از موعود ، ابراهیم شفیعی سروستانی
فوائد الاصول، ص 69 11
12-المعجم الکبیر، ج 1، ص 224
13-فردوس‌الاخبار، ج 2، ص 84
14-حلیة الاولیاء ج 1، ص 8
15-معجم الکبیر، ج 10، ص 224
16- بامداد بشریت پ44
17-همان
18-امام حاضر، مدیرناظر ص85
منبع:جهان
در شماره قبل در مورد حضرت خضر علیه السلام صحبت شد . در این شماره به سایر یاران خواهیم پرداخت.
«براساس برخى روايات، گروهى از فرشتگان الهى، دو تن از پيامبران الهى و جمعى از مؤمنان خالص، همواره در كنار حضرت مهدى عليه السّلام هستند و لحظه‌اى آن حضرت را تنها نمى‌گذارند و گاهى اوقات از آنها تعبير به «ابدال»، «اوتاد»، «رجال الغيب»و يا «رجال المهدى عليه السّلام» مى‌شود.
مؤمنان خالصى كه توفيق رفيقشان شده و در خدمت حضرت مهدى عليه السّلام سر از پا نمى‌شناسند همانند خود حضرت عليه السّلام به صورت مخفى در بين مردم زندگى مى‌كنند، زن و فرزند داشته و رفتارى عادى و معمولى دارند. ضمن آنكه هيچ گونه ادعايى نيز در اين خصوص ندارند مگر آنكه حضرت عليه السّلام به آنها اجازه دهد يا خودشان را معرفى كرده و يا از طرف ايشان پيام خاصى را ابلاغ نمايند.»(2)
رجال المهدی(عج) در ادعیه و روایات
در دعاى مخصوص نيمه ماه رجب منقول از امام صادق عليه السّلام بعد از صلوات بر محمد و آل محمّد صلّى اللّه عليه و اله، بر اوصياء، سعداء، شهدا و ائمه هدى عليهم السّلام صلوات فرستاده آن‌گاه چنين مى‌گوييم:
«اللّهم صلّ على الأبدال و الأوتاد و السّيّاح و العبّاد و المخلصين و الزّهاد و اهل الجّد و الاجتهاد...»
«خدايا!بر ابدال و اوتاد و سياحين و بندگان شايسته و مخلصين و زاهدان و اهل كوشش و اجتهاد درود فرست.»
مرحوم كفعمى در كتاب مصباح خويش وقتى به اين قسمت دعا مى- رسد در خصوص ابدال و اوتاد چنين مى‌گويد: «همانا زمين هرگز از«قطب»خالى نمى‌شود و چهار نفر از«اوتاد»،چهل نفر از«ابدال»،هفتاد نفر از«نجباء»و سيصد و شصت نفر از«صلحاء» همواره بر روى زمين هستند.
امّا قطب (عالم امكان) حضرت مهدى عليه السّلام است و اوتاد نيز كمتر از چهار نفر نمى‌شوند، زيرا دنيا همانند خيمه است كه حضرت مهدى عليه السّلام مانند ستون خيمه است و چهار نفر اوتاد همانند ريسمان‌هاى اين خيمه هستند و البته گاهى اوقات اوتاد بيشتر از چهار نفر مى‌شوند، همان‌طور كه ابدال بيشتر از چهل نفر و نجباء بيشتر از هفتاد نفر و صالحين بيشتر از سيصد و شصت نفر خواهند شد و ظاهر آن است كه حضرت خضر و الياس عليهما السّلام جزء اوتاد هستند كه هردو بزرگوار در خدمت قطب يعنى امام زمان عليه السّلام هستند.(3)
امام صادق علیه السلام:
براى قائم عليه السّلام دو غيبت است، يكى صغرى و ديگرى كبرى. در غيبت صغرى جز شيعيان مخصوص او از جاى آن حضرت خبر ندارند و در غيبت كبرى به غير از دوستان مخصوص آن حضرت عليه السّلام از مكان ايشان خبر ندارند.(4)
از ابو بصیر است از قول حضرت باقر- سلام اللّه علیه- که فرمود:
صاحب این امر را چاره ای از کناره گیری نیست. و در این کناره گیری و پنهانی دارای نیرویی است و سی نفر را دلتنگی نخواهد بود، و طیبه جایگاه خوبی است.(5)
تقسیم بندی یاران امام (عج)
یاران امام مهدی (عج) به چهار گروه تقسیم می شوند.
اوتاد: افرادى هستند كه به اندازه يك چشم برهم زدن از خداى خويش غفلت نمى‌كنند و به دنبال مال دنيا نيستند مگر آنچه كه نصيب و روزى آنها شود و خطاها و لغزش‌هايى كه از افراد ديگر صادر مى‌شود از آنها سر نمى‌زند و(در خصوص غير پيامبران)در آنها عصمت شرط نيست، آن عصمتى كه از شرايط قطب است.اين گروه بى‌واسطه با حضرت مهدى عليه السّلام در ارتباط هستند.
ابدال:ابدال يك درجه از اوتاد پايين‌تر و در مرحله بعدى هستند كه ممكن است گاهى از آنها غفلتى صادر شود ولى بلافاصله با تذكر و تنبّه آن غفلت را از خود دور مى‌كنند و هرگز گناه عمدى از آنها سر نمى‌زند .
نجباء یا رجال الغیب : در رتبۀ بعد از ابدال قرار دارند و با دو واسطه(اوتاد و ابدال) با حضرت عليه السّلام در ارتباط هستند.
به گفته آقای شفیعی سروستانی از قول نویسنده کتاب معارف و معاریف ، (6)« «رجال الغیب یا نجبا هفت تن‌اند که در عالم پراکنده و از دید همگان پنهان‌اند.
صلحاء:افراد باتقوايى هستند كه متصف به صفت عدالت هستند،اما ممكن است گاهى اوقات از آنها خطايى سرزند كه بلافاصله استغفار كرده و پشيمان مى‌شوند همان‌طور كه خداوند متعال مى‌فرمايد: هرگاه گروهى از شياطين در دل اهل تقوى وسوسه و خيالاتى وارد كنند بلافاصله آنها متذكر شده و همان‌دم خدا را به ياد آورده آگاه و بينا مى‌شوند.(7)
صلحاء با سه واسطه با حضرت مهدى عليه السّلام در ارتباط هستند.(8)
اگر يكى از اوتاد كم شود ،يكى از ابدال جايگزين او مى‌شود و جاى آن ابدال را يكى از نجباء پر مى‌كند و به‌جاى او يكى از صلحاء وارد دستۀ نجباء مى‌شود و هرگاه يكى از صلحا كم شود از بقيۀ مردم كه صلاحيت و لياقت داشته باشند جايگزين صلحاء مى‌شوند.(9)
نقبا، از نظر لغوی، جمع «نقیب» به معنای سالار، پیشوا، رئیس، سرپرست گروه، سردسته، بزرگ‌تر و کسی است که معرفت به احوال مردم داشته باشد.
ایشان سیصد تن هستند. [آنها] از اصناف اولیا و رجال الغیب باشند که مأمور دستگیری بندگان خدایند.»(10)
ویژگی‌های رجال المهدی (عج)
«در کتابهای شیعه و سنی به روایاتی چند اشاره شده که پیامبرصلی الله علیه وآله چند ویژگی از ویژگی‌های ابدال را بیان فرموده است:
الف) قلب‌های ابدال همانند قلب ابراهیم‌علیه السلام است. عبادة بن صامت از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «الأبدال ثلاثون رجلاً قلوبهم علی قلب ابراهیم‌علیه السلام».(11) شاید مراد پیامبرصلی الله علیه وآله از این تشبیه این است که این چند نفر از نظر شدّت و صلابت و ایستادگی و مقاومت در برابر باطل همانند ابراهیم‌علیه السلام می‌باشند که وی در برابر باطل آن‌گونه ایستاد و از خود سرسختی نشان داد.
ب) سپر بلای انسانها. همچنین ابن مسعود از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل کرده است که فرمود: «یدفع اللَّه بهم عن أهل الأرض»(12)؛ خداوند به وسیله آنها، بلاها را از مردم زمین دور می‌گرداند.
ج) از دیگر ویژگی‌هایی که برای ابدال نقل شده است، این است که پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «الرضا بالقضاء والصبر عن محارم اللَّه والغضب فی ذات اللَّه(13)؛ راضی بودن به حکم و قضای الهی، صبر پیشه کردن بر محارم خدا - خودداری کردن از آلوده شدن به حرام - ، خشمگین شدن برای خدا.»
د) داشتن مواسات و احسان و عفو از دیگر مشخّصه‌های ابدال است که پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «یعفون عمّن ظلمهم ویحسنون إلی من أساء إلیهم ویتواسون فیما آتاهم اللَّه عزّوجلّ(14)؛ گذشت و عفو از کسانی که به آنان ظلم کنند، نیکی و احسان به آنان که در حقّشان بدی کنند، ایثار و مواسات در آنچه که خدای به آنان داده است.»
و) جود و سخاء و خیرخواهی. ابن مسعود از پیامبرصلی الله علیه وآله چنین روایت کرده: «لا یزال أربعون رجلاً من أمّتی، قلوبهم علی قلب اِبراهیم یدفع اللَّه بهم عن أهل الأرض یقال لهم الأبدال، قال رسول اللَّه‌صلی الله علیه وآله: إنّهم لم یدرکوها بصلوة ولا بصوم ولا صدقة. قالوا: یا رسول اللَّه! فیم أدرکوها؟ قال: بالسخاء والنصیحة للمسلمین(15)؛ پیوسته چهل نفر از امّت من هستند که قلب‌هایشان همانند قلب حضرت ابراهیم‌علیه السلام می‌باشد، خداوند به وسیله آنها - بلاها را - از اهل زمین دور می‌گرداند که به آنان ابدال گفته می‌شود. سپس رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: بدانید که اینان هرگز این مقام را از خواندن نماز و روزه و صدقه بدست نیاورده‌اند. عرض کردند: ای رسول خدا! پس به چه چیز به این مقام رسیدند؟ فرمود: به وسیله جود و بخشش و خیرخواهی مسلمانان.»(16)»
محل زندگی رجال المهدی (عج)
آنها نه از طایفه و ملّیت خاصّی هستند و نه‌از شهر و وطن بخصوصی. بلکه ممکن است یک یا چند نفر از یک شهر و یا کشور بخصوصی باشند و نیز ممکن است هر یک از یک منطقه و شهر و دیار باشند. (17)
سایر مردم هم می توانند به چنین مقامی دست یابند؟!
باتوجه به برخى احاديث كه وجود ابدال را در همه دوران‌ها و زمان‌ها ضرورى مى‌داند، بى‌ترديد مى‌توان گفت هركس كه خصوصيات و ويژگى‌هاى آنان را كسب كند مى‌تواند در زمرۀ آنان قرار گيرد و البته برخى از خصوصيات و ويژگى‌ها،تفضّلى است از جانب خداوند متعال وبرخى از آنها با رعايت تقواى لازم و متناسب با آن مقام،همراه با كوشش و تلاش فوق العاده به دست خواهد آمد و در آخر،گزينش نهايى توسط شخص حضرت مهدى عليه السّلام با قبولى از امتحانات ويژه خواهد بود.(18)
پی نوشت:
1-سوره ملک آیه 30
2- امام حاضر،مدیرناظر صص76-75
3-مصباح کفعمی ص534 حاشیه بر دعای ام داوود
4-كافى،ج 3،ص 141
5-تاریخ غیبت کبری ،محمدصدر ص195 به نقل ازغیبت طوسی ص102
6- پرسش از موعود ، ابراهیم شفیعی سروستانی ص63
7- اعراف /201
8- امام حاضر ، مدیر ناظر ص
9- مصباح كفعمى،ص 704؛بحار الانوار،ج 53،ص 301
10- پرسش از موعود ، ابراهیم شفیعی سروستانی
فوائد الاصول، ص 69 11
12-المعجم الکبیر، ج 1، ص 224
13-فردوس‌الاخبار، ج 2، ص 84
14-حلیة الاولیاء ج 1، ص 8
15-معجم الکبیر، ج 10، ص 224
16- بامداد بشریت پ44
17-همان
18-امام حاضر، مدیرناظر ص85
منبع:جهان
