۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۲۰ : ۰۳
حجت الاسلام حائری زاده:هر منبر6 ساعت مطالعه می خواهد/اکثر جلسات مداح محور است
یک منبر بین ۶ تا ۷ ساعت مطالعه می‌خواهد یعنی باید یک منبری در ذهن خود چگونه شروع کردن و به پایان رساندن سخنانش را طراحی کرده و آنها را دسته بندی کند. اگر برای خودم یک مطلب جا افتاد برای مخاطب هم جا می افتد...
عقیق:حجت‌الاسلام و المسلمین سید مهدی حائری زاده، را اکثراً به منبرهای دهه اول محرم چند سال اخیرش در هئیت محبان حضرت فاطمه الزهرا(سلام الله علیها) می‌شناسند. منبرهای پر محتوا و مباحث سلسله‌وار پس از یک دهه پای منبر نشستن عایدی خوبی در کسب معارف دینی و شناخت عقلانی دین نصیب مخاطب می‌کند. اما پای کارهای ثابت این هیئت منبرهای پنج شنبه‌ها صبح را هم خوب می‌شناسند.
حجت‌الاسلام حائری‌زاده مرثیه‌خوان هنرمندی هم هست. روضه‌خوانی و سوز نوحه‌هایش جور دیگری مجلس را پیش از فرستادن 14 صلوات مرسوم هیئت رزمندگان غرب تهران و آمدن سعید حدادیان آماده می‌کرد. مرثیه شنیدن از لسان اولاد سادات لذت و حزن دیگری دارد. به خصوص وقتی یک پسر برای مادر یا جد مظهرش نوحه‌خوانی می‌کند. او معتقد است «باید حد روضه خواندن سخنران نگه داشته شود و متقابلاً برخی مداحان بزرگوار هم مواظب باشند کارشناسی در دین نکنند و در مباحث دینی و اعتقادی وارد نشوند.»
احساس می‌شود استفاده از ظرفیت هیئت‌ها و مجالس اباعبدالله(ع) در ارتقای معرفت دچار فراز و فرودهای متفاوتی شده است. مقام معظم رهبری فرموده‌اند که منبر رسانه منحصر به فرد شیعه است. از دیدگاه شما این رسانه چه ظرفیت‌ها و شاخصه‌هایی دارد و ما چه قدر توانسته‌ایم از آن استفاده کنیم؟
حائری زاده: همانطور که مقام معظم رهبری اشاره کرده اند، منبرها یک رسانه هستند. تا قبل از انقلاب اسلامی حکومت دینی نبود و رسانه منبر هم محدود بود، اما در حال حاضر منبر می تواند به طور کلی در سطح رسانه ها و یا ماهواره ها فراگیر شوند. همانطور که آقا هم اشاره کرده اند من فکر می کنم به طور کلی اگر منبر به همان شکل سنتی خود باشد بهتر است یعنی سقف زمانی مجالس باید مشخص و منظم باشد و باید به شکلی باشد که مستمع زمان آغاز تا پایان جلسه را بداند. مداح جنبه های عاطفی و واعظ جنبه های معنوی ماجرا را بیان می کند، بنابراین تلفیق جنبه های عاطفی و معنوی همان موضوعی است که مد نظر آقا برای جوانان است.
نکته دیگر این است که در هیئت ها باید زمان تقسیم بشود، اکثر جلساتی که برگزار می شود بیشتر به جای آنکه سخنران محور باشد مداح محور است، البته سخنران ها هم باید کار کنند، به روز باشند و باید سعی کنند مطالب را برای مستمع دسته بندی کنند در این صورت آنها هم استقبال می کنند، حضرت آقا فرمودند که در 12 سال اخیر منبر چه خوبی داشته است؟ یک بخشی از منبر باید قرآن باشد زیرا الان در بیشتر جلسات قرآن خوانده نمی شود، چه اشکالی دارد که در یک مجلس دو ساعته یک ربع آن به خواندن قرآن اختصاص داده بشود، یا ده دقیقه احکام گفته شود، یک پیش منبری قبل از سخنران بخواند و بعد منبری به سخنرانی پرداخته، مداح بخواند و در نهایت با سینه زنی جلسه جمع بشود، این روند یک جلسه مطلوب است که متاسفانه جلسات ما در حال حاضر مطلوب نیستند.
جلسات سنتی در قدیم چه ویژگی داشته است که آنقدر در میان مردم محبوب بوده است و هنوز هم از آنها یاد می شود؟ مثلا همیشه از جلسات شیخ فلسفی و یا شیخ کافی صحبت می‌شود.
حائری زاده: این واعظان اصلا دنبال مشهور شدن و زیاد شدن جمعیتشان نبودند. آنها چون برای خدا کار می کردند خدا هم آنها را بالا می برد. با ادبیات خودِ مردم با آنها صحبت می کردند البته اگر الان مرحوم فلسفی زنده بود شاید آن نوع ادبیات منبر، امروز جواب نمی داد، اگر‌کسی مخاطب شناس باشد، مختصر، مفید و در عین حال جامع بگوید، و اینکه درد جامعه را تشخیص داده باشد و بتواند درد جامعه را متناسب با عاشورا تلفیق و بیان کند. افرادی مثل مرحوم فلسفی یا مداحانی که در آن زمان اسم و رسم داشتند دنبال سبک نبودند، البته سبک تا زمانی که با اصول اولیه دین ما تضاد نداشته باشد خوب است اما اینکه ترانه آن طرف آب را گوش کنند و از روی آن مطلبی را در مجالس بخوانند نه خدا و نه پیغمبر راضی است.
حائری زاده: همانطور که مقام معظم رهبری اشاره کرده اند، منبرها یک رسانه هستند. تا قبل از انقلاب اسلامی حکومت دینی نبود و رسانه منبر هم محدود بود، اما در حال حاضر منبر می تواند به طور کلی در سطح رسانه ها و یا ماهواره ها فراگیر شوند. همانطور که آقا هم اشاره کرده اند من فکر می کنم به طور کلی اگر منبر به همان شکل سنتی خود باشد بهتر است یعنی سقف زمانی مجالس باید مشخص و منظم باشد و باید به شکلی باشد که مستمع زمان آغاز تا پایان جلسه را بداند. مداح جنبه های عاطفی و واعظ جنبه های معنوی ماجرا را بیان می کند، بنابراین تلفیق جنبه های عاطفی و معنوی همان موضوعی است که مد نظر آقا برای جوانان است.
نکته دیگر این است که در هیئت ها باید زمان تقسیم بشود، اکثر جلساتی که برگزار می شود بیشتر به جای آنکه سخنران محور باشد مداح محور است، البته سخنران ها هم باید کار کنند، به روز باشند و باید سعی کنند مطالب را برای مستمع دسته بندی کنند در این صورت آنها هم استقبال می کنند، حضرت آقا فرمودند که در 12 سال اخیر منبر چه خوبی داشته است؟ یک بخشی از منبر باید قرآن باشد زیرا الان در بیشتر جلسات قرآن خوانده نمی شود، چه اشکالی دارد که در یک مجلس دو ساعته یک ربع آن به خواندن قرآن اختصاص داده بشود، یا ده دقیقه احکام گفته شود، یک پیش منبری قبل از سخنران بخواند و بعد منبری به سخنرانی پرداخته، مداح بخواند و در نهایت با سینه زنی جلسه جمع بشود، این روند یک جلسه مطلوب است که متاسفانه جلسات ما در حال حاضر مطلوب نیستند.
جلسات سنتی در قدیم چه ویژگی داشته است که آنقدر در میان مردم محبوب بوده است و هنوز هم از آنها یاد می شود؟ مثلا همیشه از جلسات شیخ فلسفی و یا شیخ کافی صحبت می‌شود.
حائری زاده: این واعظان اصلا دنبال مشهور شدن و زیاد شدن جمعیتشان نبودند. آنها چون برای خدا کار می کردند خدا هم آنها را بالا می برد. با ادبیات خودِ مردم با آنها صحبت می کردند البته اگر الان مرحوم فلسفی زنده بود شاید آن نوع ادبیات منبر، امروز جواب نمی داد، اگر‌کسی مخاطب شناس باشد، مختصر، مفید و در عین حال جامع بگوید، و اینکه درد جامعه را تشخیص داده باشد و بتواند درد جامعه را متناسب با عاشورا تلفیق و بیان کند. افرادی مثل مرحوم فلسفی یا مداحانی که در آن زمان اسم و رسم داشتند دنبال سبک نبودند، البته سبک تا زمانی که با اصول اولیه دین ما تضاد نداشته باشد خوب است اما اینکه ترانه آن طرف آب را گوش کنند و از روی آن مطلبی را در مجالس بخوانند نه خدا و نه پیغمبر راضی است.
مخاطب هیئت مانند یک زمین آماده‌ای است که با جان و دل پای منبر نشسته و این زمین ار هر جهت برای بذرپاشی توسط وعاظ و مداحان آماده است تا رشد پیدا کند. الان در هیئت باید چه مباحثی مطرح شود. باید درگیر آسیب شناسی باشیم، یا نسبت به معرفت افزایی اقدام کنیم یا اینکه پیام‌ها را بازخوانی کنیم؟
حائری زاده: همه اینها می تواند باشد اما در حوزه آسیب شناسی باید یادمان باشد که در یک زمین بازی مربی هیچ وقت نمی آید اشکال بازیکنش را بگوید، همیشه هم آسیب شناسی های هیئت ها را در زمان محرم بازگو می‌کنیم بلکه بازگو کردن این آسیب ها باید پیش از آن صورت بگیرد. اما اینکه خوراک هیئت ها چه چیزی باشد باید بگویم که هیئت ها اولا باید سخنران محور باشند در صورتی که در حال حاضر بخش عظیمی از هیئت های ما مداح محور هستند البته نمی خواهم به ساحت مداحان جسارت کنم اما می خواهم بگویم اگر «اسئل الله الذی اکرمنی بمعرفتکم» اتفاق افتاد دیگر عاشورا تکرار نمی شود، مردم در کربلا گرفتار جهل غفلت و دنیا طلبی شدند چون در مقابل امام حسین (ع) قد‌علم کردند یکی از آن دلایل لقمه حرام بود اگر پنبه لقمه حرام زده بشود دیگر جامعه گرفتار حرام خوارگی نخواهد شد، همانطور که گفتم باید در جلسات چند نکته رعایت شود یعنی تلاوت قرآن، احکام موضوعی؛ پیش منبری حتی به صورت پرسش و پاسخ باید باشد. من چندسال پیش بحثی را مبنی بر اینکه از دل روضه ها پیام های تربیتی زیادی به دست می آید را مطرح کردم، پیام های تربیتی که برگرفته از متن روضه ها است برای مثال در بحبوحه جنگ امام حسین(ع) از اسب پایین می آید و دست نوازش برسر دخترشان می کشند اما در جامعه امروز ما پدران، خانواده خود را فراموش می کنند و آمارها نشان می دهد که هرپدری در ظرف 24 ساعت کمتر از 17 دقیقه با پسرش حرف می زند در حالی که امام حسین (ع) در بحبوحه جنگ از دخترش دلبری می‌کند و احساساتش را خرج می‌کند. جلسات ما نیاز به روشنگری و بصیرت دارد چه اشکالی دارد در کنار همان سبک سنتی در جلسات روشنگری بشود مثلا در قالب کلیپ در مورد شبهه‌های وارد شده مانند داعش یا گروه های دیگر و تفکراتشان سخن گفته شود.
یک واعظ چه قدر باید برای سخنرانی خود مطالعه داشته باشد و چه قدر باید برای آن وقت بگذارد؟
حائری زاده: من معتقدم یک منبر بین 6 تا 7 ساعت مطالعه و کار می خواهد یعنی باید یک منبری در ذهن خود چگونه شروع کردن و به پایان رساندن سخنانش را طراحی کرده و آنها را دسته بندی کند. اگر برای خودم یک مطلب جا افتاد در آن صورت برای مخاطب هم جا می افتد، مخاطب زودتر از همه می فهمد یک منبری همینطوری حرف می زند یا اینکه صحبت هایش حساب و کار شده است. افرادی هستند که وقتی پای منبرشان می نشینم گویی پای منبر امام صادق(ع) نشسته ایم و همه حرف هایشان بر اساس آیه و روایت است. به تعبیر استاد آیت الله جوادی آملی منبر را نمی شود با خواب اداره کرد البته اگر خواب یا مکاشفه ای هم بود زمان کمی را می شود به آن اختصاص داد اما متن منبر باید متقن باشد. وعاظ باید درکنار یکدیگر بنشینند و در آن جلسات بایکدیگر مشورت کنند و از فیش های یکدیگر استفاده کنند، من خودم متن منبرهایم را می نویسم و الان می دانم که مثلا در ماه رمضان یا محرم فلان سال در منبرم چه گفته ام، به همین دلیل فکر می‌کنم برای داشتن یک منبر 40 دقیقه ای خوب باید 6 تا 7 ساعت کار شود تا بتوانیم بک متن خوب را تحویل مردم بدهیم.
این نیاز وجود دارد که وعاظ یک سری از کتاب های خوب حتی ادبی، خاطره‌نگاری از روزهای دفاع مقدس و ... را در منبرشان معرفی کنند. به نظر شما این کار چه ضرورت و فوایدی را به همراه دارد؟
حائری زاده: خیلی خوب است که کتاب معرفی شود اما خیلی مهم است که منبری مخاطب خود و نیازهایش را بشناسد بعضی وقت ها مخاطب من این نیاز را ندارد که من با وی حرف بزنم و لذا احساس کسالت می کند اما اگر منبری احساس کند که مهمترین نیاز مردم بحث مهارت های زندگی است می توانند در مورد آن حرف بزنند. معرفی کتاب در منبرها خیلی خوب است اما چون مخاطب جوان و معمولی جامعه است باید کتاب هایی معرفی بشود که زیاد تخصصی نباشد و همچنین متقن، سلیس و همه فهم باشد.
شما چه تعبیری از این جمله که می گویند مجلسم گرفت یا نگرفت دارید و اساسا خودتان برای اینکه مجلستان بگیرد چه کاری انجام می دهید؟
حائری زاده: اگر تمام وقت به فکر این باشیم که مجلسمان بگیرد هیچ فایده ای ندارد. البته باید کار کرده و زحمت بکشیم تا خوراک مناسبی برای مستمعان داشته باشیم اما اینکه تنها به دنبال گرفتن مجلس باشیم خوب نیست. چه بسا آن زمان که فکر می کنیم مجلس گرفته باشد برعکس نگرفته باشد چون بوی هوای نفس می دهد و چه بسا آن زمان که فکر می کنیم مجلس نگرفته است، گرفته باشد. ملاک ما نیستیم، گاهی مجلس نمی گیرد برای اینکه غرور من را بشکند و گاهی هم وقتی مجلس می گیرد تکبر به وجود می آید. در حالات معنوی آیت الله مدنی امام جمعه تبریز می‌خواندم ایشان زمانی که قرار بود نماز جمعه بخواند از بعد از ظهر پنج شنبه تا قبل از خطبه های نماز جمعه مراقبت هایی داشتند زیرا معتقد بودند که می خواهند در نماز جمعه به مردم بگویند «اوصیکم بتقوی‌الله». بنابراین زمانی اثر بخش است که انسان روی خودش کار کند و دنبال گرفتن و منفجر کردن مجلس نباشد، یک زمانی به دنبال مجلسی هستیم که حال گریه خوبی دارد اما اگر به دنبال گرفتن مجلسی که خدا در آن حضور ندارد باشیم در این صورت خدا هم ما را زمین می زند.
مداح محوری شدن مجالس چه زمانی آسیب محسوب می‌شود؟ با توجه به اینکه مقام معظم رهبری فرمودند گه گاهی چند دقیقه مداحی می تواند تاثیر زیادی حتی بیشتر از چند ساعت سخنرانی روی مخاطب داشته باشد، مداحی چه تعاریفی باید داشته باشد؟
حائری زاده: افتخار من این است که اول ذاکر امام حسین(ع) و بعد سخنران هستم. اما یک نکته ای وجود دارد این است که آسیب از آنجا به وجود می آید که بعضی از ذاکران کارشناس دین هم می شوند و این خطرناک است. ممکن است کاری که یک ذاکر با خواندن چند بیت انجام می دهد یک سخنران نتواند انجام بدهد اما نباید مداحان کارشناسی هم انجام بدهند البته برعکس آن هم وجود دارد برخی وعاظ هستند که خیلی وارد روضه خوانی می شوند در صورتی که اسم آنها سخنور است و باید حد روضه خواندن سخنران نگه داشته شود و برخی مداحان بزرگوار مواظب باشند کارشناسی در دین نکنند و در مباحث دینی و اعتقادی وارد نشوند مگر آنکه حقیقتا ورود به این مبانی داشته باشند. ما مقلد حضرت آقا و مراجع هستیم و هرچه آنها گفتند باید انجام بدهیم البته قالب ذاکرین همین مسئله را رسم العین خود قرار داده اند و من این را برای اقلیتی می گویم که گاهی به این موضوع توجه نمی کنند.
در سابق یک پیش منبری و پس منبری حضور داشتند اما گل مجلس با سخنران بود در واقع سخنران مجلس گل مجلس را داشت. نمی خواهم جسارت کنم سبک جدید خوب است اما باید مرز آن شناخته شود، سبک باید تلفیق سبک جدید و قدیم باشد و باید تا جایی باشد که با آموزه های دینی ما تضاد نداشته باشد اما اگر مداح روی سبک خود فکر کند اشکالی هم ندارد که حضرت آقا به همین موضوع اشاره کردند. سبک های جدید باید پیام رسان، محزون، متیقن، متناسب با آموزه‌های دینی باشد و جلف و سبک نباشد و در عین اینکه عمیق است ساده باشد. مثلا من این شعر را که «برمشامم می رسد هرلحظه بوی کربلا» را علاقمند بودم ببینم چه کسی سروده است که متوجه شدم پدر آیت‌الله بهجت آن را سروده اند، و این شعر را با هرسبکی می توان خواند، شاید در آن زمان پدر آیت‌الله بهجت دنبال مشهور شدن نبودند و فکر هم نمی کردند که بگیرد بنابراین باید مستمع را به گونه ای تربیت کنیم که بیاید و حرف هایی را در رابطه با خداوند و پیغمبر گوش بدهد و در کنارش اشک هم بریزد، ترکیب این اشک و بحث های معرفتی نتیجه خوبی به همراه دارد.
سبک های قدیمی ویژگی هایی داشتند که در برخی از شهرها می بینیم که هنوز دست نخورده باقی مانده اند. مثلا آذری‌ها همان سبک قدیمی و پرسوزشان را حفظ کرده‌اند. این تغییر سبک از کجا نشأت می‌گیرد؟
حائری زاده: به وجود آمدن سبک های جدید در ذات خود اشکالی ندارد اما آسیب‌هایی که در این حوزه وجود دارد به این دلیل است که این بحث یا متولی ندارد و یا اگر دارد از خود حساسیتی نشان نمی‌دهند، و اگر گاهی حساسیت نشان بدهند از سوی عده ای که در متن آن قرار دارند مورد هجمه قرار می‌گیرند بنابراین شاید از اینکه گرفتارهوچی گری بشوند و حیثیتشان زیر سوال برود خوف دارند. مثلا در یکی از مداحی ها خوانده شده است «رقاصم و رقاصم رقاصه عباسم» این اشتباه است و حجت شرعی ندارد آن هم در شرایطی که ابزارهای ارتباطی گسترده شده است و همه هیئت ها و حتی همه دنیا و وهابی ها آن را می بینند. مسائلی از این دست در شأن آل الله نیست مداح باید در خواندنش شان اهل‌بیت را حفظ کند که خوشبختانه غالبا اینگونه است بنابراین باید به هیئتی ها خوراک معرفتی داده بشود، وقتی این خوراک داده شود دیگر به دنبال این نیستند که به هرطریقی اشک را دربیاورند گرچه تکنیک گریاندن هم باید به کار برده شود که هنرمندی می‌خواهد. ستایشگران اهل‌بیت در موقع روضه خواندن سعی کنند که خودشان هم متاثر و گریان باشند، زیرا می دانند امام حسین (ع) چه شخصیت لطیفی است و به همین دلیل خود به خود اشکهایشان جاری می شود.
منبع: تسنیم
گزارش خطا
