توسعه علم، مهمترین راهبرد جوادالائمه بود

عقیق:در آن هنگام برخی اين سؤال را مطرح می‌کردند که آيا می‌توان رهبری جامعه را به يک کودک هفت ساله سپرد؟ آيا يک کودک هفت ساله مديريت، دورانديشی و درايت يک مرد کامل را دارد؟ همزمان با فرا رسیدن سالروز شهادت نهمین پیشوای برحق شیعه، حضرت جوادالائمه(ع) ضمن عرض تسلیت به محضر ولی نعمتمان حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، فرازهای زندگی علمی ایشان را در گفت و گو با حجت الاسلام والمسلمین احمد عابدی، استاد سطح عالی حوزه علمیه و کارشناس معارف اسلامی مورد بررسی و مداقه قرار داده ایم که در ادامه می‌خوانید.

  جناب عابدی! عهده‌دار شدن اداره امور جامعه مسلمانان آن هم در هفت سالگی از سوی امام جواد(ع) نشان از جایگاه بالای علمی و دیدگاه های الهی ایشان دارد، در این زمینه چه نکاتی قابل طرح است؟

-  امام جواد (ع) همچون اجداد طاهرینش خزانه دار علمی الهی و گنجينه رازهای آفرینش بود و با وجود سن کم باز هم در مناظرات علمی و مباحثه با دانشمندان عصر خویش جایگاهی والا و شایسته داشت. البته این اتفاق نادری در میان معصومین(ع) نیست و همه ما شیعیان بر این باور استواریم که سلسله امامت بالاتر از سن و سال است وموضوع امامت يک موهبت الهی است که به شایستگان آن اعطا می‌شود، حتی اگر در کودکی باشند. امام جواد(ع) از منظر علمی مسلط به علم لدنی بود و در این شرایط با وجود سن کم تمامی مبانی فقهی، دینی، اعتقادی و ...را برای دیگران مطرح می‌کرد. تا جایی که وقتی مورد سوال برخی از مردم قرار می‌گرفت، فرمود: « همانا ما خزانه داران علم الهی و گنجينه داران حكمت خداوندی و جانشينان انبيا و بندگان کرام او هستيم.»

  کسب علم و دانش از منظر حضرت جوادالائمه (ع) چه جایگاهی دارد؟

-  امام جواد(ع) به کسب دانش و توسعه علمی نگاه ویژه ای داشتند و به شاگردان خویش توصیه می‌کردند در مسیر تحصیل علم مجاهدت کنند. از منظر این امام همام، علم دارای دو وجه است شامل علمی که در وجود خود انسان ريشه دارد و علمی که از ديگران می‌شنود و ياد می‌گيرد. اگر علم اکتسابی با علم فطری هماهنگ نباشد، سودی نخواهد داشت. هر کس لذت حکمت را بشناسد از پيگيری آن آرام نخواهد نشست. آن حضرت، علم و دانش را يکی از مهمترين عوامل پيروزی و رسيدن به کمالات معرفی کرده و به انسانهای کمال خواه و حقيقت طلب توصيه داشتند: « چهار عامل موجب دستيابی انسان به اعمال صالح و نيک است؛ سلامتی، توانگری، دانش و توفيق.»

  مناظرات علمی امام جواد(ع) یکی از شیوه های مبارزاتی ایشان در مسیر تبلیغ دین بود، در این زمینه چه نکاتی را قابل طرح می‌دانید؟

-  به نکته خوبی اشاره داشتید، زیرا یکی از مهمترین و برجسته ترین شیوه‌های تبلیغی امام جواد(ع) در مواجهه با طاغوت، مناظرات علمی ایشان است که از همان روزهای آغاز امامت ایشان شکل گرفت و حضرت از این روش برای  تثبيت جايگاه ولايت و امامت بهره برد. ضمن اینکه نیاز آن روز شيعيان ایجاب می‌کرد حضرت تحریفات جاری شده در دین را بر دیگران آشکار کند و از طرف دیگر نیز خواست مامون و معتصم برای خوار کردن ایشان را با شکست مواجه کند. از این روی امام جواد(ع) از مناظرات علمی استقبال کرد.

  حضرت در این مناظرات به دنبال چه اهدافی بود؟

-  اول از همه اثبات امامتش در سن کودکی و به گواه تاریخ با اینکه هفت سال بیشتر نداشت در محفلی علمی به سی پرسش پاسخ داد تا حقانیت امامت ایشان اثبات شود. نکته دوم استفاده از ظرفیت به وجود آمده مناظرات برای رسوا کردن نیتهای شیطانی عمال حکومتی بود، چنانکه در یکی از جلسات مناظره یحی بن اکثم پرسشی را مطرح کرد که بر اساس روايتها جبرئيل به پيامبر اكرم(ص) عرض كرد: يا محمد، خداوند سلامت مي رساند و مي فرمايد از ابوبكر بپرس آيا از ما خشنود است؟ زيرا من از وی راضی ام، در اين باره چه مي فرماييد؟امام جواد(ع) فرمود: " فضل ابوبكر را انكار نمي كنم، ولی آن كه اين خبر را روايت كرده بايد به خبری كه رسول خدا(ص) در حجه الوداع فرمود توجه كند که فرمود: لقد كثرت الكذابه علی؛ دروغگويان بر من بسيار شده اند و نسبت دروغ بر من فزونی يافته است. پس هر كه بر من دروغ بندد، خداوند نشيمنگاهش را از آتش پر مي سازد. بنابراین روايتی كه ذكر كرديد، نشان می‌دهد خشنودی يا ناخشنودی ابوبكر بر حضرت حق پوشيده بود و اين نزد عقل محال و ممتنع است.”

  گویا حضرت برای توسعه علوم دینی نمایندگانی را هم به بلاد گوناگون اعزام می‌کردند؟

-  بله، همین طور است و ایشان برای خنثی کردن تبلیغات موهن عباسیان، اسلام راستین را توسط نمایندگان خویش در بلاد مختلف عرضه می‌فرستاد و این نمایندگان در مراكزی چون اهواز، همدان، سيستان، بست، ری، بصره، واسط، بغداد، كوفه و قم زمينه اتحاد شيعيان و پيوند آنها با معصوم را فراهم می‌آوردند و حتی به پیروان خود اجازه می‌داد در دستگاه خلافت حضور داشته باشند تا زمینه های توسعه دین در حکومت هم فراهم شود.

  تاریخ از چه کسانی به عنوان برجسته ترین تربیت یافتگان مکتب علمی امام جواد(ع) نام برده است؟

-  شـمـار شـاگـردان و تربيت يافتگان امام جواد(ع) در منابع رجالى و تاريخى مختلف ذكر شده  که شيخ طوسى نام 113 نفر از اصحاب و راويان آن حضرت را ذكر كرده اسـت که شامل: احـمد بن محمد بن ابى نَصْر بَزَنطى كه از اصحاب اجماع  است و همگان به فقاهت او اعتراف كرده و مرسلاتش را پذيرفته اند، زكـريـّا بـن آدم قمى كه نزد حضرت رضا(ع) و حضرت جواد(ع) از ارج و مقام والايى برخوردار بود.ابـراهـيـم محمد همدانی که از جـانـب امـام جـواد(ع ) وكـالت داشـت و حـضـرت بـراى او احـتـرام خـاصـى قـايـل بـود.عبدالعظيم حسنى هم از دیگر شاگردان مکتب امام جواد(ع) است که بـه مسایل دين آگاه بود و حقايق اسلام را بخوبى درك مى كرد، به توحيد و عدل كه از شرايط اعتقادى هر مسلمانى است ـ اعتقاد راسخى داشت. وى احـاديـث بـسـيـارى از امـام جـواد و امـام هـادى(ع) نـقـل كـرده و آن دو امـام بـزرگـوار نـامـه هـا و پـيـامـهـایى بـه او ارسـال کرده انـد.

على بن مهزياراهوازی هم از دیگر شاگردان حضرت است که از شـيـعـيـان بلند مرتبه، مورد اعتماد و از فقهاى اصحاب به شمار می‌رود و ...از جمله مهمترین و برجسته ترین شاگردان حضرت هستند.

منبع:قدس

211008