۲۳ آبان ۱۴۰۳ ۱۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۵ : ۱۰
این روزهای غزه/
چرا امام سجاد در حق مرزبانان بنی‌امیه دعا کردند؟
شرایطی سخت‌تر از دوران امام سجاد(ع) علیه اهل‌بیت وجود نداشته، اما در همین شرایط ایشان برای مرزداران اسلام در حکومت بنی‌امیه دعا می‌کردند؛ سوال این است که چرا؟
عقیق: برای اهل بیت(ع) حفظ و تقویت اصل اسلام مهم‌تر از هرچیزی بود. شرایطی سخت‌تر از دوران امام سجاد(ع) علیه اهل‌بیت وجود نداشته، اما در همین شرایط ایشان برای مرزداران اسلام در حکومت بنی‌امیه دعا می‌کردند.
از جمله دعاهای موجود در صحیفه سجادیه، دعایی است که امام سجاد(ع) در مورد مرزبانان نموده و همچنین دشمنان آنها که در واقع دشمن اسلام و مسلمانان هستند را به شدّت توبیخ و برای نابودی آنها دعا نموده است.
این دعا را به صورت مختصر می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:
الف. «بار خدایا! مرزهاى مسلمانان را به پیروزمندى خویش استوار گردان و مرزبانان را به نیروى خود یارى ده و از خزانه فضل خویش به فراوانى آنها را ببخشای. بار خدایا! شمار مرزبانان را افزون کن و سلاح‌شان را بُرّنده ساز. از منطقه مورد حراست‌شان، محافظت فرماى و پیرامون‌شان را نفوذ ناپذیر گردان. جمع‌شان را متحد کن و خود به تدبیر امورشان بپرداز. سر رشته آذوقهشان گسسته مگردان و دشواری‌ها از پیش پای‌شان بردار. آنان را به نصرت خویش قوت بخش و به شکیبایى مدد نماى و دفع مکر دشمن را به ایشان بیاموز. خدایا!... به مدافعان مرزها هر چه نمی‌شناسند بشناسان و ایشان را هر چه نمی‌دانند بیاموز و چشمان‌شان را بر هر چه نمی‌بینند بگشاى. خدایا!... چون با دشمنان رویاروى شوند، یاد دنیاى مکار فریبنده از خاطرشان دور کن و هوس فتنهانگیز این جهان از دل‌شان محو کن و بهشت را پیش چشم ایشان بینداز و آن مساکن جاوید و آن منازل کریم و آن حوران خوب روى و آن جویباران سرشار از آشامیدنی‌هاى نغز و گوارا و آن درختان سر فرو داشته و بارور از میوههاى گوناگون بهشتى را به آنان بنماى، تا هواى پشت کردن به دشمن در دل هیچ یک از ایشان نجنبد و خیال گریختن از هماورد از خاطر کس نگذرد».[1]
ب. قسمت دوم این دعا در مورد دشمنان اسلام بوده و امام آنها مورد نفرین شدید خود قرار می‌دهد:
«خدایا! به این نیایش، خصم‌شان درهم شکن و چنگال دشمن از تن‌شان کوتاه کن و میان دشمنان و سلاحهای‌شان جدایى افکن و بند دل‌شان بگسل و چنان کن که میان ایشان و زاد و توشه ایشان فاصلهاى بزرگ پدید آید. در راه، سرگشته و حیران‌شان گردان و آن سان کن که راه خویش گم کنند. خدایا! دشمنان‌شان را راه مدد بربند و از شمارشان بکاه و قلوبشان لبریز از وحشت نماى و دست‌شان از تطاول کوتاه کن و زبانشان از گفتن به بند آر و چنان کن که شکست ایشان سبب پراکندگى و عبرت آن کسان گردد که از پىشان مىآیند و چون ایشان را به خوارى در افکنى از آن پس هیچ لشکری انگیزه طمع در ستیز با ما نکند. خدایا! رَحِم زنانشان را عقیم گردان و آب پشت مردانشان را خشک کن [تا هیچ فرزندی از آنان متولد نگردد]، نسل چارپایان آنها را منقطع کن. بر آسمان آنها مقرر کن که قطرهاى از باران بر آنان نبارد و زمین آنها را دستور ده که گیاهى نرویاند...».[2]
چگونه امام سجاد(ع) برای مرزبانان دعا می‌کند در حالی که آنان در خدمت حاکمان ستمکار بنی‌امیه بوده و از ایشان حقوق دریافت می‌کنند؟
از گذشته‌های دور بحث شرکت در جهاد در زمان حکومت جور مورد بحث و نظر بوده است؛ از طرفی فضیلت بالای جهاد و وجوب حمایت از اسلام و مسلمانان، انسان را تشویق به شرکت در چنین جهادی می‌کند و از طرف دیگر این جهاد در زمان حاکم ظالم، تأیید و کمک به ایشان می‌باشد که قطعاً مورد قبول نیست.
در روایات نقل شده است شخصی در ارتباط با این مسئله خطاب به امام رضا(ع) می‌گوید: فدایت شوم؛ شخصى شمشیر و اسب خود را به کسى که به جهاد می‌رود، هدیه می‌دهد و یکی از پیروان شما این دو را از وى می‌گیرد و به جهاد می‌رود. بعداً یاران و دوستان با این شخص ملاقات می‌کنند و می‌گویند جهاد با این گروهى که تو با آنها می‌خواهى نبرد و کارزار کنى جایز نیست لذا شمشیر و اسب را برگردان. حال وظیفه وى چیست؟
حضرت فرمودند: «اسب و شمشیر را باید برگرداند». راوی گفت: وى به سراغ آن مردى که این دو را از او گرفته بود رفت ولى وى را نیافت و وقتى خبر وى را از قومش گرفت گفتند: او از میان ما رفته و نیست. حال چه کند؟ حضرت فرمودند: «وى خود را به دیدهبانى مشغول کند و جهاد (مبارزه مستقیم) را رها کند».
راوی گفت: در قزوین و دیلم و عسقلان و مانند این شهرها و مرزها می‌تواند دیدهبانى کند؟ آن حضرت فرمود: «آرى». راوی: جهاد کند؟ حضرت فرمودند: «خیر، مگر در موردى که بر زمین‌ها و ساختمان‌های مسلمانان بیم و هراس باشد».
راوی: اگر روم بر مسلمانان حمله کنند، مسلمانان می‌توانند آنها را تعقیب کرده و با آنها به نبرد بپردازند؟ حضرت فرمودند: « فقط دیدهبانى کرده و جنگ نکنند ولى اگر تهدیدی از ناحیه رومیان متوجه آنان شود، می‌توانند با ایشان نبرد و جهاد کنند چه آن که این نبرد به منظور دفاع از خودشان است نه براى کمک و نگهدارى سلطان جور»؛ راوی: اگر دشمن به مرکزى که دیدهبان در آن جا است بیاید وظیفه وى چیست؟
حضرت فرمودند: «وى موظف است از مسلمین و اسلام حفاظت کند و با دشمن به نبرد بپردازد نه این که دفاع از ظالمان نماید. دلیل بر وجوب دفاع از اسلام و مسلمین آن است که ضعیف شدن جامعه اسلامی به ضعیف شدن نام محمد(ص) [و اصل اسلام] خواهد انجامید».[3]
***
بنابر این، اگر چنین جهادی برای حفظ مردم و دفاع از کیان اسلامی باشد، دفاع مقدسی بوده و قابل تحسین است و دعای امام سجاد(ع) نیز برای چنین افرادی است و نه سربازان خودفروخته به حاکمان جور!
نکته قابل تأمل دیگر در این دعا، نفرین های شدید امام سجاد(ع) علیه دشمنان است. به نظر می رسد منظور از این دعا، این است که دشمنان اسلام تضعیف شده و قدرت تهاجم به مسلمانان و جامعه اسلامی را پیدا نکنند، و گرنه قطعاً خشک سالی و این که افراد بی گناه در آتش آن بسوزند و زجر بکشند مورد نظر امام نبوده است.
با این اوصاف نه تنها باید مجاهدان فلسطینی که محب اهل‌بیت(ع) هستند را دعا کرده و آنان را یاری کنیم، بلکه حتی اگر این مجاهدان زیر پرچم حکومت ظلم قرار داشتند (که ندارند) و با کفار می‌جنگیدند، باز هم با توجه به سیره امام سجاد(ع) وظیفه ما حمایت از آنان بوده و هست.
در زیر می‌توانید صوت مداح اهل‌بیت میثم مطیعی که فرازهایی از دعا برای اهل ثغور(مرزداران) صحیفه سجادیه را به نیت رهایی مردم غزه خوانده بشنوید:
از جمله دعاهای موجود در صحیفه سجادیه، دعایی است که امام سجاد(ع) در مورد مرزبانان نموده و همچنین دشمنان آنها که در واقع دشمن اسلام و مسلمانان هستند را به شدّت توبیخ و برای نابودی آنها دعا نموده است.
این دعا را به صورت مختصر می‌توان به دو بخش تقسیم کرد:
الف. «بار خدایا! مرزهاى مسلمانان را به پیروزمندى خویش استوار گردان و مرزبانان را به نیروى خود یارى ده و از خزانه فضل خویش به فراوانى آنها را ببخشای. بار خدایا! شمار مرزبانان را افزون کن و سلاح‌شان را بُرّنده ساز. از منطقه مورد حراست‌شان، محافظت فرماى و پیرامون‌شان را نفوذ ناپذیر گردان. جمع‌شان را متحد کن و خود به تدبیر امورشان بپرداز. سر رشته آذوقهشان گسسته مگردان و دشواری‌ها از پیش پای‌شان بردار. آنان را به نصرت خویش قوت بخش و به شکیبایى مدد نماى و دفع مکر دشمن را به ایشان بیاموز. خدایا!... به مدافعان مرزها هر چه نمی‌شناسند بشناسان و ایشان را هر چه نمی‌دانند بیاموز و چشمان‌شان را بر هر چه نمی‌بینند بگشاى. خدایا!... چون با دشمنان رویاروى شوند، یاد دنیاى مکار فریبنده از خاطرشان دور کن و هوس فتنهانگیز این جهان از دل‌شان محو کن و بهشت را پیش چشم ایشان بینداز و آن مساکن جاوید و آن منازل کریم و آن حوران خوب روى و آن جویباران سرشار از آشامیدنی‌هاى نغز و گوارا و آن درختان سر فرو داشته و بارور از میوههاى گوناگون بهشتى را به آنان بنماى، تا هواى پشت کردن به دشمن در دل هیچ یک از ایشان نجنبد و خیال گریختن از هماورد از خاطر کس نگذرد».[1]
ب. قسمت دوم این دعا در مورد دشمنان اسلام بوده و امام آنها مورد نفرین شدید خود قرار می‌دهد:
«خدایا! به این نیایش، خصم‌شان درهم شکن و چنگال دشمن از تن‌شان کوتاه کن و میان دشمنان و سلاحهای‌شان جدایى افکن و بند دل‌شان بگسل و چنان کن که میان ایشان و زاد و توشه ایشان فاصلهاى بزرگ پدید آید. در راه، سرگشته و حیران‌شان گردان و آن سان کن که راه خویش گم کنند. خدایا! دشمنان‌شان را راه مدد بربند و از شمارشان بکاه و قلوبشان لبریز از وحشت نماى و دست‌شان از تطاول کوتاه کن و زبانشان از گفتن به بند آر و چنان کن که شکست ایشان سبب پراکندگى و عبرت آن کسان گردد که از پىشان مىآیند و چون ایشان را به خوارى در افکنى از آن پس هیچ لشکری انگیزه طمع در ستیز با ما نکند. خدایا! رَحِم زنانشان را عقیم گردان و آب پشت مردانشان را خشک کن [تا هیچ فرزندی از آنان متولد نگردد]، نسل چارپایان آنها را منقطع کن. بر آسمان آنها مقرر کن که قطرهاى از باران بر آنان نبارد و زمین آنها را دستور ده که گیاهى نرویاند...».[2]
چگونه امام سجاد(ع) برای مرزبانان دعا می‌کند در حالی که آنان در خدمت حاکمان ستمکار بنی‌امیه بوده و از ایشان حقوق دریافت می‌کنند؟
از گذشته‌های دور بحث شرکت در جهاد در زمان حکومت جور مورد بحث و نظر بوده است؛ از طرفی فضیلت بالای جهاد و وجوب حمایت از اسلام و مسلمانان، انسان را تشویق به شرکت در چنین جهادی می‌کند و از طرف دیگر این جهاد در زمان حاکم ظالم، تأیید و کمک به ایشان می‌باشد که قطعاً مورد قبول نیست.
در روایات نقل شده است شخصی در ارتباط با این مسئله خطاب به امام رضا(ع) می‌گوید: فدایت شوم؛ شخصى شمشیر و اسب خود را به کسى که به جهاد می‌رود، هدیه می‌دهد و یکی از پیروان شما این دو را از وى می‌گیرد و به جهاد می‌رود. بعداً یاران و دوستان با این شخص ملاقات می‌کنند و می‌گویند جهاد با این گروهى که تو با آنها می‌خواهى نبرد و کارزار کنى جایز نیست لذا شمشیر و اسب را برگردان. حال وظیفه وى چیست؟
حضرت فرمودند: «اسب و شمشیر را باید برگرداند». راوی گفت: وى به سراغ آن مردى که این دو را از او گرفته بود رفت ولى وى را نیافت و وقتى خبر وى را از قومش گرفت گفتند: او از میان ما رفته و نیست. حال چه کند؟ حضرت فرمودند: «وى خود را به دیدهبانى مشغول کند و جهاد (مبارزه مستقیم) را رها کند».
راوی گفت: در قزوین و دیلم و عسقلان و مانند این شهرها و مرزها می‌تواند دیدهبانى کند؟ آن حضرت فرمود: «آرى». راوی: جهاد کند؟ حضرت فرمودند: «خیر، مگر در موردى که بر زمین‌ها و ساختمان‌های مسلمانان بیم و هراس باشد».
راوی: اگر روم بر مسلمانان حمله کنند، مسلمانان می‌توانند آنها را تعقیب کرده و با آنها به نبرد بپردازند؟ حضرت فرمودند: « فقط دیدهبانى کرده و جنگ نکنند ولى اگر تهدیدی از ناحیه رومیان متوجه آنان شود، می‌توانند با ایشان نبرد و جهاد کنند چه آن که این نبرد به منظور دفاع از خودشان است نه براى کمک و نگهدارى سلطان جور»؛ راوی: اگر دشمن به مرکزى که دیدهبان در آن جا است بیاید وظیفه وى چیست؟
حضرت فرمودند: «وى موظف است از مسلمین و اسلام حفاظت کند و با دشمن به نبرد بپردازد نه این که دفاع از ظالمان نماید. دلیل بر وجوب دفاع از اسلام و مسلمین آن است که ضعیف شدن جامعه اسلامی به ضعیف شدن نام محمد(ص) [و اصل اسلام] خواهد انجامید».[3]
***
بنابر این، اگر چنین جهادی برای حفظ مردم و دفاع از کیان اسلامی باشد، دفاع مقدسی بوده و قابل تحسین است و دعای امام سجاد(ع) نیز برای چنین افرادی است و نه سربازان خودفروخته به حاکمان جور!
نکته قابل تأمل دیگر در این دعا، نفرین های شدید امام سجاد(ع) علیه دشمنان است. به نظر می رسد منظور از این دعا، این است که دشمنان اسلام تضعیف شده و قدرت تهاجم به مسلمانان و جامعه اسلامی را پیدا نکنند، و گرنه قطعاً خشک سالی و این که افراد بی گناه در آتش آن بسوزند و زجر بکشند مورد نظر امام نبوده است.
با این اوصاف نه تنها باید مجاهدان فلسطینی که محب اهل‌بیت(ع) هستند را دعا کرده و آنان را یاری کنیم، بلکه حتی اگر این مجاهدان زیر پرچم حکومت ظلم قرار داشتند (که ندارند) و با کفار می‌جنگیدند، باز هم با توجه به سیره امام سجاد(ع) وظیفه ما حمایت از آنان بوده و هست.
در زیر می‌توانید صوت مداح اهل‌بیت میثم مطیعی که فرازهایی از دعا برای اهل ثغور(مرزداران) صحیفه سجادیه را به نیت رهایی مردم غزه خوانده بشنوید:
پی نوشت:
1 - علی بن الحسین(علیه السلام)، الصحیفة السجادیة، ص 126، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، 1376ش.
2 - الصحیفة السجادیة، ص 128.
3 - کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 21، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 2، ص 603 – 604، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
منبع:فارس1 - علی بن الحسین(علیه السلام)، الصحیفة السجادیة، ص 126، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، 1376ش.
2 - الصحیفة السجادیة، ص 128.
3 - کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 21، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 2، ص 603 – 604، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
گزارش خطا
