«گناه»، خط قرمز شادیِ حلال است

عقیق:از این‌رو، به‌جرأت می‌توان گفت زمینه‌های شادی، برای تک‌تک مسلمان در عزیز‌ترین ماه خدا، بیشتر از دیگر ماه‌هاست. شاید به همین‌دلیل است که امروز می‌بینیم بسیاری از کشورهای اسلامی ایجاد نشاط عمومی را در ماه خیر و برکت، در دستور کارشان دارند.
در ایران اسلامی نیز اگرچه چندسالی است که دست‌اندرکاران مذهبی و فرهنگی با برپایی جشن رمضان و برگزاری تئاتر و برنامه‌های شاد دیگر در پارک‌ها و فرهنگسراها تلاش می‌کنند تا چنین فضایی برای مردم ایجاد کنند، امّا نتیجه آن نیست که انتظار می‌رود. درواقع در ماه ضیافت الهی و بهار قرآن هم احساس شادی چندانی در سطح جامعه نمود ندارد.
*گناه، خط قرمز شادی
حجت‌الاسلام مظاهری در این ارتباط می‌گوید: برای حُسن مطلب، روایتی مطرح می‌کنم که هم بُعد شادی و هم بُعد عرفانی دارد. امام ششم می‌فرماید: «للصائم فرحتان: فرحة عندالافطار و فرحة عند لقاء ا... عزوجل: براى روزه‌دار دو خوشحالى و شادمانی است: یکى هنگام افطار، و دیگر هنگام لقاء خداى عزوجل».
انسان روزه‌دار در موقع غذاخوردن، لذت می‌برد. همچنین لقای خداوند، مراتبی دارد که به معرفت و مقامِ افراد بستگی دارد. نازل‌ترینش آن است که وقتی انسان می‌میرد، جهان دیگر را می‌بیند و پاداش روزه گرفتنش را به او نشان می‌دهند، با این‌کار، او شادمان می‌شود، بالاترین حدّش هم این است که با این‌عمل، لقاءا... برایش حاصل می‌شود.
وی می‌افزاید: امّا درخصوص شادی در ماه مبارک رمضان، باید عرض کنم که تمام روزهای این ماه پربرکت، البته به‌غیر از روز شهادت امام‌علی(ع) باید با شادمانی معنوی و ظاهری همراه باشد؛ چراکه روزه‌، شادمانیِ معنوی و ظاهری ایجاد می‌کند؛ یعنی انسان وقتی روزه می‌گیرد، به خدا نزدیک‌تر می‌شود و لذت نزدیکی به خدا، فوق همۀ لذت‌هاست و این موضوع، در اشخاص، حسّ شادی ایجاد می‌کند. اطاعت از احکامِ خدا و روزه‌گرفتن از جمله اعمالی هستند که باعث خشنودی آدم‌ها می‌شوند. این‎خشنودی برای انسان، شادمانی می‌آورد. بنابراین ایجاد فضای شاد عمومی در پارک‌ها و فرهنگسراها و غیره، اگر با گناهی آمیخته نشود، بسیار کار خوبی است.
هرنوع شادمانی که بخواهد با گناه توأم شود و به‌دست بیاید، نه در ماه رمضان، و نه در ماه‌های دیگرِ خدا، قابل‌قبول نیست. به‌عبارت دیگر، ایجادِ زمینه‌های شاد از طریق هنر تئاتر و موسیقی و هنر‌های دیگر، مستلزم این است که به گناه آمیخته نشود. در غیر این‌صورت، کار مبارکی نیست. شادی، خجسته و فرخنده است که حلال باشد؛ زیرا آن‌چه ما در اسلام داریم، شادی و لذت حلال است.
*شادی را از مردم نگیریم
در این‌که اسلام بر شادی‌کردن از طریق حلال تأکید دارد، شکی نیست، امّا با این‎وجود، دیدگاه‌های متفاوتی بر نحوه و ابزارهای شادی‌کردن در جامعه وجود دارد. به‌عنوان مثال دربارۀ برگزاری کنسرت، بعضی معتقدند اساساً برگزاری آن حرام است و دولت نباید مجوز بدهد و با این‌‌ نگاه، گاهی مانع برگزاری آن‌ها می‌شوند و گروهی نیز بر این باورند که چون بستر گناه در چنین مراسم‌هایی فراهم است، باید جلوی اجرای آن‌ها را گرفت. حال سؤال این است که برخوردِ منطقی در این مورد چیست؟ آیا به صرف این‌که یک‌روشِ شادی‌کردن، در مرز حلال و حرام است، باید آن را حذف کرد، یا راهی برای مراقبت آن وجود دارد ؟
نویسندۀ کتاب فرهنگ خانواده در پاسخ به این سؤال می‌گوید: این مطلبِ بسیار مهمی است. الان جامعۀ ما سخت نیازمند آموختنِ این مسأله است. روا نیست از ‌ترس این‌که مبادا کسی به گناه آلوده شود، وظیفه‌مان را ‌ترک کنیم. پیامبر اکرم فرمودند شادمانی کنید. دین ما دین شادابی است، امّا خط قرمزش، فعل حرام است، اسلام فعل حرام را نمی‌پذیرد. واجبات را هم باید انجام داد. این‌ها مرزهای اصلی ما هستند. امّا صرف این‌که بترسیم و یا احتمال بدهیم گناهی صورت بگیرد و برنامه‌ها را حذف کنیم، درست نیست. ما در مهمانی‌ها نباید مرتکب گناه شویم و از گناه‌کردن هم پیشگیری کنیم. یعنی از اول، تدابیری اندیشیده شود که فعل حرام صورت نگیرد، امّا به‌خاطر احتمالی‌که مطرح شد، نباید برنامه را حذف کرد. نباید شادی‌ها را از مردم بگیریم؛ چراکه اگر شادی از مردم گرفته شود، اخلاقِ آن‌ها هم خراب می‌شود.
*غلبۀ فضای غم در برنامه‌های مذهبی؛ آری یا نه؟
وی در پاسخ به این سؤال که چرا در حالی‌که همۀ کارشناسان فرهنگی و دینی کشور می‌گویند اسلام دین متعالی و شادی است و بر فرح و شادمانی مسلمانان تأکید می‌کنند، امّا برگزاری مراسم‌های شاد مذهبی در جامعۀ ما نمود چندانی ندارد؟ می‌گوید: مقدار زیادی از مسایل دینی در جامعۀ ما دچار انحراف شده است. ما برای شهادت معصومینِ خودمان، یک شبانه‌روز عزاداری می‌کنیم، حتی برای بعضی از آن‌ها سه‌روز تا دو دهه مراسم سوگواری می‌گیریم، که کار به اعتراض بعضی از مراجع از جمله آیت‌ا... شبیری‌زنجانی هم رسیده است. اگر این‌گونه امور را بدهیم دست بعضی از افرادِ ناشی، کلّ سال را به عزاداری تبدیل می‌کنند. این درحالی است که ما یک‌دهه شادی برای معصومین نداریم. البته چندسالی است به مناسبت میلاد حضرت‌رضا و خواهر گرامی‌شان حضرت‌معصومه(س)، یک‌دهۀ کرامت ایجاد شده است.
برنامه‌های ما برای شادمانی ائمه، بسیار کمتر از سوگواری‌های این عزیزان است که علت این امرِ ناروا، تا حدّی به سکوت برخی از خواص در مقابل عوام برمی‌گردد. نتیجۀ این تفکر و حرکت‌ها غلبۀ برنامه‌های سوگواری بر مراسم‌های شاد مذهبی است که خطا و انحراف در دین اسلام است. در زمان حضرت‌رسول و امام‌علی(ع)، وضعیت این‌گونه نبوده است. این حضرات باوجود همۀ مشکلات، زندگی شادی داشتند. لذا الان هم راهکار این است که بدون‌واسطه برویم سراغ زندگی معصومان. باید سیرۀ نبوی را بررسی کنیم و ببینیم شادمانی‌هایی که در زندگی ایشان بوده، بیشتر بوده یا سوگواری‌های‌شان. ما می‌بینم پیامبر بعد از این‌که یکی از عزیزانش را از دست می‌دهد، مدت کوتاهی را برای ایشان اندوهناک می‌شوند و بعد به زندگی عادی می‌پردازند. زندگی حضرت‌علی و حضرت‌فاطمه از بهترین زندگی‌هاست. زندگی آنان، واقعاً عاشقانه بود. بنابراین اسلام، شادمانی را بر سوگواری و اندوه ‌ترجیح می‌دهد و در ماه مبارک رمضان، شادمانی هم باید بیشتر باشد؛ چراکه در این ماه، اسلام نمایان‌تر است و یکی از مظاهر اسلام هم شادمانی است. شادمانی در ماه رمضان باید آشکار‌تر باشد.
*رمضان، ماه شادی معنوی
دکتر مسعود آذربایجانی، نیز با بیان این‌که رمضان، ماه خیر برکت و مغفرت است، می‌گوید: در این ماه به‌دلیل ارتباط بیشتر انسان با خدا، شادی و لذت معنوی برای انسان به‌وجود می‌آید؛ یعنی انسان، وقتی از توجه به زندگی مادی به امور معنوی گرایش پیدا می‌کند، حسّ شادی به او دست می‌دهد. اگر شادی را نوعی لذت معنوی در نظر بگیریم، این تعبیر برای ماه رمضان درست است، ولی مفهوم شادی و لذت‌های مادی و متعارف برای ماه رمضان در آموزه‌های دینی وجود ندارد. از سوی دیگر آن شادی‌هایی که ما در کشورهای اسلامی دیگر می‌بینیم، در پایان ماه رمضان است که به مناسبت عید فطر می‌باشد؛ که در پایانِ یک‌دوره عبادت و بندگیِ خدا صورت می‌گیرد، یعنی چیزی شبیه آن‌چه ما هم در عید فطر داریم. هدف، قرائتِ قرآن و روزه‌گرفتن و توجه انسان به خداست که نوعی مصاحبت درونی است، نه شادی و سرور بیرونی.
وی در خاتمه با اشاره به این‌که مخالفِ شادبودن جامعه نیست، تصریح می‌کند: ولی پیوند شادی‌های ظاهری و مادی با ماه رمضان را تلاشی بی‌جهت می‌دانم؛ چون فلسفۀ وجودیِ ماه رمضان این نیست. بلکه فلسفه‌اش شادی معنوی و پیوند با ذات اقدس پروردگار است: «چند خوردی چرب و شیرین از طعام/ چندروزی امتحان کن در صیامپم
* برای عبادت لازم نیست غمگین باشید
امّا حجت‌الاسلام وحیدی، روایت دیگری از رابطۀ معنویت و شادی دارد. او می‌گوید: براساس روایاتِ ائمۀاطهار و سخنان بزرگان دینی، تعلق به دنیا و مادیات، منشاء اصلی اندوه و ناخشنودی است. دوری از تعلقات و رهایی از هرآن‌چه به قول حافظ رنگ تعلق پذیرد، موجب خشنودی و فرح است.
وحیدی می‌افزاید: بعضی از ما تصور می‌کنیم عبادت باید در فضایی غمگین و حزن‌آور باشد، در حالی‌که این با نظر اسلام متفاوت است. توصیۀ پیامبر و بزرگان برای پوشیدن لباس‌های روشن و پاکیزه و معطر و آراسته‌بودن درموقع نماز، نشان می‌دهد روح عبادت به شادی نزدیک‌تر است و فرحِ واقعی و نشاط به‌معنیِ واقعی کلمه در نزدیکی با رضایت الهی است.

منبع:قدس

211008