عقیق: حجت‌الاسلام
والمسلمين موسي قرباني، كارشناس مسئول امور روحانيون بعثه مقام معظم رهبري در مكه
مكرمه، با نگارش يادداشتي، «بايسته‌هاي نماز در مسجدالحرام» را به رشته تحرير
درآورده است كه اين متن، عيناً از نظر زائران، روحانيون و مديران كاروان‌ها مي‌گذرد.
الف) فضيلت نماز در مسجدالحرام
برابر روايات و احاديث رسيده از ائمه اطهار (ع) هر نماز
در مسجدالحرام، برابر بلكه افضل از صد هزار نماز در ساير مساجد است و علاوه بر آن،
خواندن يك نماز واجب (يوميه) در مسجدالحرام، موجب قبولي نمازهايي مي‌شود كه زائر
از اول عمرش خوانده يا پس از آن خواهد خواند.
قبولي نماز، يكي از ويژگي‌هاي نماز در مسجدالحرام است و
طبق روايات، اگر نماز قبول شود، ساير عبادات نيز مورد قبول حضرت حق خواهد شد و اگر
نماز مشكل داشته باشد، بقيه عبادات نيز دچار مشكل خواهد شد.
بنابراين، خوب است زائران خانه خدا، اين نعمت بزرگ و بي‌نظير
را قدر بدانند و در مدت 5 روز اقامت در مكه، نمازهاي خود را در كنار خانه خدا
بخوانند.
ب) آنچه رعايت آن در نماز سفارش مي‌شود
مواردي در روايات، مناسك و فرمايش‌هاي بزرگان آمده كه
براي افزودن بر فضيلت نماز در مسجدالحرام مناسب است مورد توجه زائران قرار گيرد.
1. نمازي كه به جماعت خوانده شود: در مورد اقامه نماز
جماعت در مسجدالحرام، فتاواي مختلفي نقل شده است و بسياري از فقها، مثل حضرت امام
(ره) و مقام معظم رهبري، شركت در جماعت را توصيه مي‌كنند، اما اگر كسي ترديد داشته
باشد، مي‌تواند در فاصله اذان و اقامه ـ كه فرصت مناسبي هست ـ نمازش را بخواند و طبق
فتواي علما كه اگر كسي نمازش را به فرادا خوانده باشد و بعد از آن جماعت برگزار
شود، مستحب است همان نماز را به جماعت بخواند، دوباره در نماز جماعت شركت كرده و
فضيلت نماز جماعت را، كه مأمومين فراواني دارد و قطعاً ثواب آن زياد است، درك كند.
2. نماز پشت سر امام: برخي از فقها بر اين فتوا نظر
دارند كه نماز بايد در قسمتي كه پشت سر امام باشد، خوانده شود. بنابراين لازم است
نمازگزاران توجه كنند كه امام جماعت مسجدالحرام در نمازهاي ظهر و نماز جمعه، مقابل
حجرالاسود و در قسمت مسقف مي‌ايستد. با اين وصف، ايستادن در كف مسجدالحرام، جلوتر
از امام است و بايد حتماً نقطه‌اي انتخاب شود كه پشت سر امام جماعت باشد. البته در
ساير نمازها، امام جماعت در قسمت مقام ابراهيم (پشت مقام يا بين مقام و خانه خدا)
مي‌ايستد. بنابراين لازم است تا نمازگزاران بر اساس فتواي مرجع تقليد خود، محل نماز خواندنشان
را انتخاب كنند.
3. سجده بر سنگفرش مسجدالحرام: بنا بر فتواي فقها، در
جايي كه تقيه نباشد، نمازگزار حتماً بايد بر چيزي سجده كند كه سجده بر آن صحيح
است. در تمام قسمت‌هاي مسجدالحرام، امكان سجده بر سنگ وجود دارد؛ بنابراين آوردن
مهر و ساير اشياء حتماً اشكال دارد و موجب وهن تشيع مي‌شود كه زائران ايراني،
حتماً بايد به اين نكته توجه كنند.
4. تنظيم صفوف و انتظار براي آغاز نماز: از مواردي كه در
شرع مقدس اسلام بر آن تأكيد شده و متأسفانه از آن غفلت مي‌شود، منظم كردن صفوف
است. در صف نماز، منتظر ماندن براي آغاز نماز جماعت، فضيلت فراواني دارد و اهل
سنت، اهتمام زيادي به منظم بودن صفوف دارند. بنابراين، لازم است زائران به اين امر
مهم توجه ويژه‌اي داشته باشند.
5. جاي مناسب براي نماز: نمازگزاران بايد در عزيمت به
مسجدالحرام، شتاب كنند؛ زيرا برخي درهاي مسجد، قبل از نماز بسته مي‌شود و علت آن،
ظرفيت كم مسجد به خاطر اجراي طرح توسعه است. اگر زائران با تأخير به مسجد بروند،
بايد در طبقات بالا جا بگيرند كه دو دستگاه پله برقي، واقع در بيرون مسجد در قسمت
صفا و باب عبدالعزيز تا آخرين لحظات، زائران را به طبقات بالا مي‌برد. البته امكان
رفتن خانم‌ها به طبقه سوم وجود ندارد.
در كنار باب فهد نيز زيرزميني وجود دارد كه قسمت انتهايي
آن به داخل مسجدالحرام باز است. درب قسمت زيرزمين، هميشه باز است و مناسب است براي
رفتن به داخل مسجد، هنگامي كه درها بسته مي‌شود، از اين مسير استفاده شود.
اطراف خانه خدا هميشه براي مردان خلوت است؛ زيرا نيم
ساعت قبل از نماز، خانم‌ها را از قسمت غيرمسقف خارج مي‌كنند و جاي خالي زياد مي‌شود.
بنابراين اگر آقايا بتوانند به داخل مسجد بروند، ممكن است حتي در مقابل حجرالاسود،
جاي مناسبي پيدا كنند. البته اين توصيه شامل نماز جمعه و نماز ظهر نمي‌شود؛ زيرا
همانطور كه اشاره شد، امام جماعت زير سقف مي‌ايستد و پشت سر مأمومين قرار خواهد
گرفت.
ج) آنچه شايسته است از آن پرهيز شود
مواردي مشاهده مي‌شود كه براي توهين به شيعيان، بهانه
دست دشمنان بدخواه مي‌دهد. بنابراين لازم است در اين زمينه دقت شود. اين موارد، عبارتند
از:
1. ترك مسجدالحرام هنگام برگزاري نمازهاي جماعت: گاهي
ديده مي‌شود كه زائران، قبل از نماز از مسجد خارج مي‌شوند. اين اقدام بسيار مذموم
است و علاوه بر اينكه فضيلت نماز اول وخت در مسجدالحرام را از دست مي‌دهند، بهانه
به دست دشمنان مي‌دهند تا نسبت به هتاكي عليه شيعيان اقدام كنند.
جالب آنكه بعضي از زائران، «خسرالدنيا والآخرة» مي‌شوند.
آنهايي كه از مسجد خارج مي‌شوند، حتي ممكن است نتوانند به هتل محل اقامت خود
برگردند؛ زيرا نيم‌ساعت قبل از نماز، اتوبوس‌ها متوقف شده و از حمل و نقل مسافران
خودداري مي‌كنند. در اين صورت، زائران هم از نماز اول وقت جماعت در مسجدالحرام بازمي‌مانند
و هم به استراحت نمي‌رسند. در اين خصوص، تأكيد مي‌شود كه زائران اگر قصد خروج از
حرم را دارند، دست كم نيم ساعت قبل از اذان، مسجدالحرام را ترك كنند تا حساسيت آن
كاهش يابد.
2. ترك نماز فرادا هنگام برگزاري نماز جماعت: گاهي ديده
مي‌شود همزمان با اقامه نماز جماعت و برخلاق بقيه مردم، افرادي نمازشان را به صورت
فردي مي‌خوانند. اين حركت، به شدت ناپسند است و از انجام آن حتماً بايد پرهيز شود.
3. تردد در بين صفوف نمازگزاران: هنگامي كه نماز جماعت
اقامه مي‌شود بايد در آن شركت كرد و تردد بين صفوف، عمل ناپسندي است كه از آن بايد
پرهيز كرد.
4. زودتر از امام حركت كردن: با توجه به اينكه نمازها در
مسجدالحرام طولاني است و قيام بعد از ركوع و جلوس بين سجدتين نيز طولاني است، گاهي
زائرين از سر عادت هميشگي، اين قيام و قعود را سريع‌تر انجام مي‌دهند. بنابراين
زودتر از امام به سجده مي‌روند و انگشت‌نما مي‌شوند. در حالي كه آنان بايد به مكبر
توجه داشته باشند و هيچ‌گاه زودتر از امام حركت نكنند.
5. نماز با صداي بلند: با وجود اينكه در فقه شيعه تصريح
شده است كه مأمومين حتي در مواردي كه بايد حمد و سوره بخوانند و حكم اوليه آن
قرائت با صداي بلند است (مثل نماز مغرب و عشاء) مؤظفند در نماز جماعت به صورت آهسته
نماز بخوانند، اما متأسفانه مردم اين حكم را رعايت نكرده و مثل امام جماعت، اذكار
نماز را بلند ادا مي‌كنند. بنابراين لازم است به اين نكته دقت كنند و در مسجدالحرام،
هنگام برگزاري نماز جماعت، تمام ذكرها را به آهستگي ادا كنند.
منبع:حج
211008
