عقیق: حضرت عبدالعظیم حسنی در 4 ربیع‌الثانی 173 قمری در مدینه متولد شد. ایشان از نوادگان امام حسن مجتبی علیه‌السلام با چهار واسطه و از خاندانی مبارز و اهل تقوا بود که همواره در برابر ستم عباسیان ایستادگی می‌کردند. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه از خاندان بنی‌هاشم بودند و تربیت او در دامان اهل بیت صورت گرفت.
عبدالعظیم دوران امامت امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی را درک کرد و از سه امام آخر روایات فراوانی نقل کرده است. ایشان از چهره‌های برجسته مکتب اهل بیت بود و در علوم حدیث، فقه و کلام تبحر داشت و به دلیل فشارهای حکومت عباسی، به ویژه در دوران متوکل، عبدالعظیم به دستور امام هادی به ری مهاجرت کرد. ایشان در خانه یکی از شیعیان مخفی شد و به صورت پنهانی به تبلیغ معارف اهل بیت پرداخت. ری در آن زمان یکی از کانون‌های مهم شیعه بود و حضور ایشان به تقویت این جریان کمک شایانی کرد.
عبدالعظیم به دلیل این ارتباط تنگانگ با اهل بیت وحی، از راویان بزرگ حدیث بود و بیش از 1250 روایت از ائمه نقل کرده است. کتاب‌هایی مانند «یوم و لیله» از تألیفات اوست که به وظایف عبادی و اخلاقی مسلمانان می‌پردازد. امام هادی به شیعیان توصیه می‌کردند در مسائل دینی به او مراجعه کنند که نشان‌دهنده اعتماد بی‌چون و چرای ائمه به وی است، چرا که عبدالعظیم به عنوان وکیل امام هادی علیه‌السلام در ری فعالیت می‌کرد و حل و فصل مسائل شرعی شیعیان را بر عهده داشت. این نقش، جایگاه این محدث بزرگ را به عنوان یک مرجع دینی معتمد تثبیت کرد. حتی امام در روایتی فرمودند: «عبدالعظیم به حق، ولی ماست و دینش را از ما گرفته است» و در دیگر روایت فرمود «هرکس قبر عبدالعظیم علیه‌السلام را در ری زیارت کند، مانند کسی است که امام حسین را در کربلا زیارت کرده است». این روایت، نشان‌دهنده مقام والای او نزد اهل بیت است.
خنثی‌سازی فرقه‌های انحرافی
در آن دوران، فرقه‌هایی مانند زیدیه، غلات و مشبهه با عقاید انحرافی و مجسمه (جسمانیت‌بخشی به خدا) جامعه شیعه را تهدید می‌کردند. عبدالعظیم با بیان روایات صحیح و تبیین معارف ناب اهل بیت، به مقابله با این انحرافات پرداخت و توانست جایگاهی ویژه در میان شیعیان پیدا کند.
به عنوان نمونه برخی فرقه‌ها مانند «مجسمه» قائل به جسمانیت خداوند بودند. حضرت عبدالعظیم در دیداری با امام هادی علیه‌السلام عقاید توحیدی خود را بیان و تأکید کرد که خداوند «خارج از حدّ ابطال و تشبیه» است؛ نه جسم است و نه صورت، بلکه خالق اجسام و صور است. امام هادی علیه‌السلام نیز این اعتقادات را تأیید کرد و فرمود: «این است دین خدا که برای بندگانش پسندیده است، بر آن ثابت باش، خداوند تو را در دنیا و آخرت ثابت‌قدم بدارد.»
همچنین فرقه‌هایی مانند زیدیه، امامت را در هر فردی از اولاد حسن و حسین که قیام کند، می‌دانستند. حضرت عبدالعظیم با پیروی کامل از امامان معصوم علیهم‌السلام به ویژه امام هادی علیه‌السلام این اعتقاد را رد کرد و بر امامت منصوص و الهی تأکید کرد. او در بیان عقاید خود، سلسله امامت را از امام علی تا امام هادی و پس از آن امام حسن عسکری و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه ذکر کرد.
در مسئله امامت حضرت مهدی نیز حضرت عبدالعظیم حسنی روایاتی را از ائمه بیان می‌کرد. در دیداری که با امام جواد، درباره قائم آل محمد پرسید، امام فرمودند: «قائم ما همان مهدی است که در غیبتش باید منتظر او بود و در ظهورش باید از او اطاعت کرد.» این تأکید بر شناخت صحیح امام زمان و انتظار فرج، در مقابله با فرقه‌هایی که ادعاهای نادرست درباره مهدویت داشتند، اهمیت داشت.
عبدالعظیم (ع) در 15 شوال 252 قمری در ری درگذشت و در محل فعلی حرمش به خاک سپرده شد. جالب آنکه پیش از وفاتش، خوابی دیده شد که پیامبر صلی الله علیه و آله محل دفن ایشان را پیش‌بینی کرده بودند. امروزه حرم او در شهر ری، زیارتگاهی مهم برای شیعیان جهان است. (بحار الانوار ج99، ص269)
مکتب حدیثی ری که عبدالعظیم پایه‌گذاری کرد، یکی از مراکز مهم علمی شیعه شد و نقش کلیدی در حفظ و انتقال احادیث اهل بیت ایفا کرد. بسیاری از محدثان بزرگ از شاگردان او بودند. عبدالعظیم حسنی با وجود اختناق شدید عباسیان، توانست با تکیه بر علم، تقوا و ارتباط مستحکم با ائمه علیهم‌السلام نه تنها جایگاه خود را تثبیت کند، بلکه به حلقه اتصال شیعیان با امامت تبدیل شود. امروزه او نماد مقاومت در برابر ظلم و ترویج معارف ناب اسلامی است.
منبع:تسنیم
