خطبه حضرت زهرا(س) بیان دستاوردهایی است که پیامبر(ص)به ارمغان آورد

عقیق: فردا به روایتی سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است. حضرت صدیقه طاهره را می‌توان از ابعاد مختلف و در نگاه پیامبر اکرم (ص)، آیات قرآن کریم، منزل امام علی (ع)، در دفاع از ولایت و امامت و همچنین در گفتار فرزندان خویش مشاهده کرد، فرزندانی که بعضاً ایشان را ندیدند اما به عنوان مادر از حضرت یاد می‌کنند و ایشان را می‌ستایند، شناخت. به گونه‌ای که امام صادق (ع) در ذیل آیه إِنَّ اللَّهَ اصطَفاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصطَفاکِ عَلیٰ نِساءِ العالَمینَ می‌فرماید حضرت مریم برگزیده زنان زمان خویش بود و خداوند این قابلیت را برای حمل حضرت عیسی (ع) به ایشان عنایت کرد اما آن کسی که برگزیده و انسان ویژه ای در دو عالم است مادرمان حضرت زهرای مرضیه هستند. یکی از راه‌هایی که انسان می‌تواند شخصی را معرفی کند آثار به جای مانده از خود اوست. برای مثال یک نویسنده را از قلمش، یک سخنران را از گفتار، سیره و عملکردش می‌توان شناخت از این رو زمانی که به بیان ابعاد شخصیتی فرد می‌پردازیم در اصل به معرفی آن فرد اقدام کرده‌ایم.

حضرت زهرا (س) در موضوعات مختلف چون در جریان انحرافی که در مساله غصب امامت و خلافت ایجاد شد، دیگر مساله مربوط به هجوم به خانه امامت و مظهر نزول وحی الهی بود، یکی دیگر بحث پیمان شکستن و اختلافاتی که در میان صحابی و بعد از رحلت پیامبر ایجاد شد و دیگر مربوط به خطبه معروف مسجد که به خطبه فدکیه معروف است به ایراد سخنرانی پرداختند. موضوع این خطبه فقط بحث غصب ارث و یا بحث غصب فدک و ستاندن مال حضرت به ناروا نیست گرچه در اهداف سیاسی که در پشت غصب فدک نهفته است کوتاه کردن دست امام از مساله قدرت و ثروت وجود دارد و حضرت زهرا به درستی در خطبه فدکیه به این نکات اشاره می‌کنند گویا طبق آیاتی که بیان می‌کنند حضرت یک ارتجاع علنی و بازگشت ناروا را با بیان شیوا نقد می‌فرمایند حتی اگر پیامبر از میان شما رفت آیا بر می‌گردید؟ لذا خطبه حضرت حاوی نکاتی است که لازم است که در میان آن مداقه بیشتری صورت بگیرد.

خطبه فدکیه حاوی بیان دستاوردهایی است که پیامبر اکرم برای امت به ارمغان آوردند و باقی گذاشتند. گویی حضرت آنچه را که پیامبر اکرم برای امت آوردند را مرور می‌کنند به گونه‌ای که ایشان در ابتدا مساله توحید را بیان می‌کنند و در آن بخش حمد و ستایش خداوند را و اقرار به خدا شناسی و خدا محوری در حیات دنیوی و طبیعتاً در باور و اعتقاد را مطرح می‌کنند. بعد از این مساله آن چیزی که پیامبر برای امت آورد حتی مسائلی مانند بهداشت و سلامت، کنشگری اجتماعی، بر هم زدن تبعیض‌ها، عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی و هر چیزی که به نفع انسان‌ها است را بیان می‌کنند. شاخصه و ویژگی جالبی که خطبه فدکیه دارد این است که حضرت سخنان خویش را مستند به آیات قرآن کریم می‌کنند قرآنی که منشور جاوید و معجزه الهی و بزرگ‌ترین و مهمترین باقی مانده از پیامبر به شمار می‌رود.

در خطبه فدکیه آمده است:

أَیُّهَا النّاسُ!

ای مردم!

اعْلَمُوا أَنِّی فَاطِمَةُ، وَ أَبِی مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله)

بدانید من فاطمه ام و پدرم محمّد است (که صلوات و درود خدا بر او و خاندانش باد).

أَقُولُ عَوْداً وَ بَدْءاً

آنچه می گویم، آغاز و انجامش یکی است

وَ لَا أَقُولُ مَا أَقُولْ غَلَطاً،

و هرگز ضد و نقیض در آن راه ندارد و آنچه را می گویم غلط نمی گویم

وَ لَا أَفْعَلُ مَا أَفْعَلُ شَطَطاً

و در اعمالم راه خطا نمی پویم.

(لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ

به یقین، رسولی از خود شما به سویتان آمد که رنج‌های شما بر او سخت است

حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ)

و اصرار بر هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است.

فَإنْ تَعْزُوهُ وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَاءِکُمْ،

هر گاه نسبت او را بجویید، می‌بینید او پدر من بوده است نه پدر زنان شما!

وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ،

و برادر پسر عموی من بوده است نه برادر مردان شما.

وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِیُّ إلَیْهِ (صلی الله علیه و آله).

و چه پر افتخار است این نسب، درود خدا بر او و خاندانش باد!

فَبَلَّغَ بِالرِّسَالَةِ صَادِعاً بِالنَّذارَةِ،

آری، او آمد و رسالت خویش را به خوبی انجام داد و مردم را به روشنی انذار کرد.

مَائِلاً عَنْ مَدْرَجَةِ الْمُشْرِکِینَ

از طریقه مشرکان روی بر تافت

ضَارِباً ثَبَجَهُمْ، آخِذاً بِأَکْظَامِهِمْ،

و بر گردن‌هایشان کوبید و گلویشان را فشرد، تا از شرک دست بردارند و در راه توحید گام بگذارند.

داعِیاً إلَی سَبِیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ،

او همواره با دلیل و برهان و اندرز سودمند مردم را به راه خدا دعوت می‌کرد.

یَکْسِرُ الأَصْنامَ وَ یَنْکُتُ الْهَامَ، حَتّی انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَلَّوُا الدُّبُرَ

بت‌ها را در هم می‌شکست و مغزهای متکبّران را می‌کوبید، تا جمع آنها متلاشی شد

حَتّی تَفَرَّی اللَّیْلُ عَنْ صُبْحِهِ،

و تاریکی‌ها برطرف گشت. صبح فرا رسید

وَ أَسْفَرَ الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ،

و حق آشکار شد.

وَ نَطَقَ زَعِیمُ الدِّینِ، وَ خَرِسَتْ شَقَاشِقُ الشَّیَاطِینِ،

نماینده دین به سخن درآمد و زمزمه‌های شیاطین خاموش گشت.

وَ طَاحَ وَشِیظُ النِّفَاقِ،

افسر نفاق بر زمین فرو افتاد.

وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْکُفْرِ وَ الشِّقَاقِ

گره‌های کفر و اختلاف گشوده شد

وَ فُهْتُمْ بِکَلِمَةِ الإخْلَاصِ فِی نَفَر مِنَ

و شما زبان به کلمه اخلاص (لا اله الا الله) گشودید،

الْبیْضِ الْخِمَاصِ.

در حالی که گروهی اندک و تهی دست بیش نبودید!

[فاطمه (س) جایگاه مهاجران و انصار را باز می شناساند]

وَ کُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَة مِنَ النَّارِ،

آری، شما در آن روز بر لب پرتگاه آتش دوزخ قرار داشتید

مُذْقَةَ الشَّارِبِ،

و از کمی نفرات همچون جرعه‌ای برای شخص تشنه

وَ نُهْزَةَ الطَّامِعِ، وَ قَبْسَةَ الْعَجْلَانِ،

و یا لقمه‌ای برای گرسنه و یا شعله آتشی برای کسی که شتابان به دنبال آتش می‌رود، بودید

وَ مَوْطِیءَ الأَقْدَامِ، تَشْرَبُونَ الطَّرَقَ،

و زیر دست و پاها له می شدید! در آن ایّام آب نوشیدنی شما متعفن و گندیده بود

وَ تَقْتَاتُون الْوَرَقَ، أَذِلَّةً خَاسِئِینَ،

و خوراکتان برگ درختان! ذلیل و خوار بودید

تَخَافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِکُمْ.

و پیوسته از این می‌ترسیدید که دشمنان زورمند شما را بربایند و ببلعند!

فَأَنْقَذَکُمُ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِمُحَمَّد (صلی الله علیه و آله)

اما خداوند تبارک و تعالی شما را به برکت محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد،

بَعْدَ اللَّتَیا وَ الَّتِی،

بعد از آن همه ذلّت و خواری و ناتوانی نجات بخشید.

بَعْدَ أَنْ مُنِیَ بِبُهَمِ الرِّجالِ وَ ذُؤْبَانِ الْعَرَبِ وَ مَرَدَةِ أَهْلِ الْکِتَابِ،

او با شجاعان درگیر شد و با گرگ‌های عرب و سرکشان یهود و نصاری پنجه درافکند.

کُلَّمَا أَوْقَدُوا نَاراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللهُ،

ولی هر زمان آتش جنگ را برافروختند، خدا آن را خاموش کرد

أَوْ نَجَمَ قَرْنٌ لِلشَّیْطَانِ، أَوْ فَغَرَتْ فَاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ

و هر گاه شاخ شیطان نمایان می‌گشت و فتنه‌های مشرکان دهان می‌گشود،

قَذَفَ أَخَاهُ فِی لَهَوَاتِهَا،

پدرم برادرش علی (علیه السلام) را در کام آنها می‌افکند و آنها را بوسیله او سرکوب می‌نمود

فَلَا یَنْکَفِأُ حَتّی یَطَأَ صِمَاخَهَا بِأَخْمَصِهِ،

و او هرگز از این مأموریت‌های خطرناک باز نمی‌گشت، مگر زمانی که سرهای دشمنان را پایمال می‌کرد

حضرت فاطمه زهرا (س) نماد بلافصل و یادگار پیامبر هستند که به قرآن کریم استناد می‌کنند قرآنی که با عنوان ثقل سفارش شده پیامبر محسوب می‌شوند که حلال و حرام آن تا روز قیامت قابل تغییر نیست؛ بنابراین گویا خطبه فدک اصول دین را بیان می‌کند و فروع را با عنوان آنچه که مسلمانان باید به آن عمل کنند و به آن تمسک کنند تبیین می‌فرمایند.

حضرت صدیقه طاهره در اینجا از جایگاه ولایت دفاع می‌کنند و آن غصب جایگاه ولایت و کوتاه کردن دست امام از حرکت اجتماعی را نقد می‌کنند. و محاجه می‌کنند با کسانی که این مسیر شکاف اجتماعی و اختلاف میان امت و بدعت‌ها را بنا گذاری می‌کنند. شیوه حضرت مخالفت با بدعت‌ها و نوآوری‌هایی است که موجب تفرقه و روی‌گرداندن از سیره و روش و سنت پیامبر و عمل به فرامین الهی است.

منبع:مهر