کرامت بزرگ خدا به روزه‌داران در عید فطر

عقیق: یکی از ویژگی‌های مهمی که دربارۀ فضیلت عید فطر در روایات می‌خوانیم، «مغفرت» خداوند نسبت به بندگانش است و مغفرت در یک معنای کلی یعنی پر کردن چاله‌های معنوی انسان و یا جبران مافات. انسان در مغفرت الهی تعمیر می‌شود و به دنبال آن، تبعات اعمال منفی هم از فرد برداشته می‌شود. به تعبیر امیر مؤمنان در دعای کمیل، برخی گناهان سبب هتک عصمت، برخی سبب نزول نقمت و تغییر نعمت و نیز دسته‌ای از گناهان، سبب حبس دعا و نزول بلاء می‌شود؛ لذا برای هر کدام از آنها از خداوند متعال استغفار می‌طلبند. بنابراین ابتدا و آغاز احیای انسان‌ برای آغاز یک زندگی مؤمنانه و مثبت، غفران الهی است و عید فطر فرصتی مناسب برای بهره از مغفرت خداوند است. از این جهت روز عید فطر «یوم الجوایز» یا «روز جوایز» نامیده شد.¹

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله ضمن سخنانی در فضیلت شب و روز عید فطر فرمود: «فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ الْفِطْرِ وَ هِیَ تُسَمَّى لَیْلَةَ الْجَوَائِزِ أَعْطَى اللَّهُ الْعَالَمِینَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسَابٍ؛ فَإِذَا کَانَتْ غَدَاةُ یوْمِ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلَائِکَةَ فِی کُلِّ الْبِلَادِ فَیهْبِطُونَ إِلَى الْأَرْضِ وَ یقِفُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّکَکِ فَیقُولُونَ یا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ کَرِیمٍ یعْطِی الْجَزِیلَ وَ یغْفِرُ الْعَظِیمَ؛ «... و چون شب عید فطر که شب جوائز نام دارد فرا رسد، خداوند پاداش عمل‌‏کنندگان را بدون حساب و شمارش ببخشد و چون صبح روز عید فرا رسد، خداوند ملائک را در تمام شهرها برانگیزد، پس در زمین فرود آیند و سر کوچه و گذرها بایستند و گویند: اى امت محمد (ص)، به‌سوى پروردگار کریم براى نماز عید بیرون شوید که او پاداش فراوان دهد و گناهان بزرگ را بیامرزد.

در این فراز از روایت، رفتن به‌سوی نماز عید فطر، مقدمۀ دو موهبت خداوند شمرده شده است: «عطای جزیل یا فراوان» و «مغفرت بزرگ»؛ نکتۀ دیگر اینکه این دو موهبت به صفت کرامت خداوند نسبت شده است؛ از این‌رو فرمود به‌سوی «رب کریم» یا «پروردگار با کرامت» (برای نماز) خارج شوید.

در فرازهای بعدی این روایت آمده است «فَیقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: فَإِنِّی أُشْهِدُکُمْ مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمْ عَنْ صِیامِهِمْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ قِیامِهِمْ فِیهِ رِضَای وَ مَغْفِرَتِی »؛ خداوند عزّ و جلّ فرماید: شما را گواه مى‌گیرم که من پاداش روزه‏‌ی رمضان و نمازشان را رضایت و مغفرت خود از ایشان قرار دادم. و در انتهای روایت آمده است که خداوند فرمود «انْصَرِفُوا مَغْفُوراً لَکُمْ قَدْ أَرْضَیتُمُونِی وَ رَضِیتُ عَنْکُمْ»؛ بازگردید که آمرزیده شدید همانا مرا خشنود کردید و من از شما خشنود شدم. (امالی مفید مجلس 27 ، ص232)

در روایتی دیگر از امیر المؤمنین نقل است که روز عید فطر براى مردم خطبه خواند و فرمود «اى مردم در این روزِ شما، روزی است که در آن به محسنان ثواب دهند و بدکاران زیانمندند. این شبیه‌ترین روز به روز قیامت است. با بیرون آمدن شما از منزل به نمازگاه، یاد کنید بیرون آمدن خود را از گورهایتان به محضر پروردگارتان و یاد کنید به وقوف خود در نمازگاه وقوف خود را در برابر پروردگار خود و یاد کنید به برگشت خود به منزلهایتان برگشت خود را به منزل‌هاى بهشت یا دوزخ خود. و بدانید اى بندگان خدا که کمترین مزد مرد و زن روزه‌‏دار آن است که مَلکی در روز آخر ماه رمضان خطاب به آنها جار می‌زند مژده گیرید بندگان خدا که براى شما آنچه گذشته از گناهان شما بود آمرزیده شد و بپایید در آینده چطور خواهید بود. أَبْشِرُوا عِبَادَ اللَّهِ فَقَدْ غُفِرَ لَکُمْ مَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِکُمْ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَکُونُونَ فِیمَا تَسْتَأْنِفُونَ. (الأمالی( للصدوق)، ص101)

همان‌گونه که مشاهده می‌شود، خداوند به واسطۀ روز عید فطر تمام گناهان گذشتۀ افراد مؤمن را مورد مغفرت قرار می‌دهد منتها گویا مانند روایت قبلی، اقامۀ نماز عید فطر بهانه‌ای برای بهرۀ بیشتر از مغفرت خداوند شمرده شده است.

-------------
پی نوشت:
^{1. پیامبر(ص) در روایتی فرمود: «چون روز اول ماه شوال شود، منادی ندا می‌دهد‌‌: ای مؤمنان، صبحگاهان به سوی جایزه‌هایتان بشتابید». سپس فرمود: «ای جابر جایزه‌های خدا، جوایز این پادشاهان نیست». سپس فرمود: آن روز،(عید فطر) روزِ جایزه‌هاست؛ إِذَا کَانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نَادَى مُنَادٍ أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ اغْدُوا إِلَى جَوَائِزِکُمْ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ جَوَائِزُ اللَّهِ لَیْسَتْ بِجَوَائِزِ هَؤُلَاءِ الْمُلُوکِ ثُمَّ قَالَ هُوَ یَوْمُ الْجَوَائِزِ.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏4، ص168)}