برترین اعمال شب عید مبعث چیست؟

عقیق: فردا ۲۷ رجب، عید مبعث پیامبر اعظم (ص) است. مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح‌الجنان در خصوص اعمال این شب مبارک مواردی را نقل کرده است:

شب بیست و هفتم، شب بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و از شب‌های پربرکت است و در آن چند عمل مستحبّ است:

اوّل:

شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده: از حضرت جواد (علیه‌السلام) روایت شده: همانا در ماه رجب شبی است که از هر آنچه آفتاب بر آن می‌تابد بهتر است و آن، شب بیست و هفتم رجب است که در صبح آن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به رسالت مبعوث شد. برای کسی که از شیعۀ ما عمل‌کننده در آن شب است، پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است،

به محضر آن حضرت عرض شد: عمل در آن شب چیست؟ فرمود:

چون نماز عشا را خواندی و به بستر استراحت رفتی تا پیش از نیمه شب، هر ساعتی که خواستی از بستر برمی‌خیزی و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام می‌خوانی، در هر رکعت «حمد» و سوره‌ای از سوره‌های کوچک مفصّل می‌خوانی و کوچک مفصّل از سوره «محمّد» (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تا آخر قرآن است.

زمانی که از دوازده رکعت نماز فارغ شدی، در همان حال نشسته هر یک از سوره‌های «حمد» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» و «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» و «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» و «آیت‌الکرسی» را «هفت مرتبه» بخوان و به دنبال همه آن‌ها این دعا را به بخوان:

الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَکَبِّرْهُ تَکْبِیراً. اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعاقِدِ عِزِّکَ عَلَیٰ أَرْکانِ عَرْشِکَ وَمُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کِتابِکَ، وَبِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، وَذِکْرِکَ الْأَعْلَی الْأَعْلَی الْأَعْلیٰ، وَبِکَلِماتِکَ التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ.

ستایش ویژه خداست که فرزندی نگرفته و شریکی در فرمانروایی و یاوری از روی خواری و نیاز برایش نبوده است، او را بسیار بزرگ شمار. خدایا! از تو می‌خواهم به‌حق جایگاه‌های عزّتت بر پایه‌های عرشت و نهایت رحمتت در قرآنت و بنام بزرگ‌تر بزرگ‌تر بزرگترت و ذکر برتر برترت و به کلمات کاملت، بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنان کن که شایسته آنی.

سپس بخوان هر دعایی را که می‌خواهی و نیز غسل در این شب مستحب است و نمازی که داود بن سرحان از امام صادق (علیه‌السلام) برای «شب نیمه رجب» روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب نیز خوانده می‌شود.

دوّم:

زیارت حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) که برترین اعمال این شب می‌باشد؛

و بدان که ابوعبدالله محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان [زمان نوشته شدن مفاتیح‌الجنان] می‌زیسته، در سفرنامه خود معروف به «رحله ابن بطوطه» در بیان ورودش از مکه معظّمه به نجف اشرف، روضه و قبر مبارک مولایمان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را بیان کرده و گفته است همه‌ی اهل این شهر رافضی هستند، و برای این روضه مبارکه کراماتی ظاهر شده: از جمله در شب بیست و هفتم ماه رجب که نامش نزد اهل آنجا «لیلة المحیا» [شب بیداری یا شب زندگانی] است، از عراقین [بصره و کوفه] و خراسان و شهرهای فارس و روم، افراد شل و مفلوج و زمین‌گیری را که حدود سی یا چهل نفر می‌شوند پس از عشا نزد ضریح مقدّس علی می‌آورند، آنگاه مردم اجتماع می‌کنند و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می‌مانند. گروهی از اجتماع‌کنندگان نماز می‌خوانند و برخی ذکر می‌گویند و گروهی قرآن می‌خوانند و بعضی هم به تماشای روضه مبارکه مشغول می‌شوند تا آنکه نصف یا دوسوم از شب بگذرد، در این هنگام تمام مبتلایان و زمین‌گیران که محروم از حرکت بودند، از جای برمی‌خیزند درحالی‌که صحیح و تندرست‌اند و نقصی در آنان نیست و می‌گویند: «لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰه» (معبودی جز خدا نیست)، «مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ» (محمد فرستاده خداست)، «عَلِیُّ وَلِیُّ اللّٰه» (علی ولیّ خداست) و این امری است مشهور و معروف.

من گرچه آن شب را در آن روضه درک نکردم، ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم. و همچنین در مدرسه‌ای که مهمانخانه آن حضرت است، سه نفر زمین‌گیر را که قدرت بر حرکت نداشتند دیدم، یکی از مردمان روم و دیگری از اهالی اصفهان و سومی از مردم خراسان بود، از هر سه پرسیدم، چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده‌اید؟
گفتند: ما شب بیست و هفتم رجب را درک نکردیم، اینجا مانده‌ایم تا شب بیست و هفتم آینده برسد و شفای خود را بگیریم و به خاطر این شب، مردم زیادی از شهرها جمع می‌شوند و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می‌گردد. نویسنده گوید: مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی، چه همانا معجزات و کراماتی که از این مَشاهد مشرّفه به ظهور رسیده و به حدّ تواتر نقل‌شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید؛ و در ماه شوال گذشته [نسبت به زمان نوشتن این بخش از مفاتیح‌الجنان به وسیله نویسنده بزرگوارش مرحوم محدّث قمی (رحمة‌الله‌علیه)] سال هزار و سیصد و چهل‌وسه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الأئمة الهداة و ضامن الامّة العصاة مولانا ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام)، سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین‌گیر بودند و درمانشان از توان پزشکان بیرون بود، شفا یافتند و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد، همچون نمودار شدن خورشید در آسمان صاف و بی‌ابر و باز شدن دروازه نجف به روی عرب‌های بادیه‌نشین؛ و شفا یافتن این سه زن به اندازه‌ای روشن بود که برای مردم بیان شد و دکترهایی که از بیماری آنان آگاه بودند، با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند، شفا یافتن معجزه‌گونه آنان را تصدیق کردند و بعضی از آن‌ها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند و اگر ملاحظه اختصار و عدم مناسبت محل نبود، داستان آن‌ها را به صورت مشروح بیان می‌کردم. وَلَقَدْ أَجادَ شَیْخُنا الْحُرُّ الْعامِلی فی أُرْجُوزَتِهِ (چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده‌اش):

وَما بَدا مِنْ بَرَکاتِ مَشْهَدِه‌

فِی کُلِّ یَوْمٍ أَمْسُهُ مِثْلُ غَدِه

و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده دیروزش مانند فردایش می‌باشد

وَکَشِفا الْعَمیٰ وَالْمَرضیٰ بِهِ‌

إِجابَةُ الدُّعاءِ فِی أَعْتابِهِ

و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش اجابت دعا در آستانش می‌باشد

سوم:

شیخ کفعمی در کتاب «بلد الامین» فرموده است: شب مبعث این دعا را بخوان:

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالتَّجَلِّی الْأَعْظَمِ فِی هٰذِهِ اللَّیْلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ، وَالْمُرْسَلِ الْمُکَرَّمِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَغْفِرَ لَنا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ، یَا مَنْ یَعْلَمُ وَلَا نَعْلَمُ.

خدایا! از تو می‌خواهم، به تجلّی اعظم، در این شب از ماه تجلیل شده و به‌حق رسول محبوب و شایستۀ احترام که درود فرستی بر محمّد و خاندانش و بیامرزی بر ما، آنچه را تو به آن از ما داناتری، ای آن‌که می‌داند و ما نمی‌دانیم،

اللّٰهُمَّ بارِکْ لَنا فِی لَیْلَتِنا هٰذِهِ الَّتِی بِشَرَفِ الرِّسالَةِ فَضَّلْتَها، وَبِکَرامَتِکَ أَجْلَلْتَها، وَبِالْمَحَلِّ الشَّرِیفِ أَحْلَلْتَها.

خدایا! به ما برکت ده در این شب، شبی که آن را به شرف رسالت برتری دادی و به بزرگ‌منشی و بخشندگی‌ات بزرگ کردی و به جایگاه شریفی برآوردی،

اللّٰهُمَّ فَإِنّا نَسْأَلُکَ بِالْمَبْعَثِ الشَّرِیفِ، وَالسَّیِّدِ اللَّطِیفِ، وَالْعُنْصُرِ الْعَفِیفِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَأَنْ تَجْعَلَ أَعْمالَنا فِی هٰذِهِ اللَّیْلَةِ وَفِی سائِرِ اللَّیالِی مَقْبُولَةً، وَذُنُوبَنا مَغْفُورَةً، وَحَسَناتِنا مَشْکُورَةً، وَسَیِّئاتِنا مَسْتُورَةً، وَقُلُوبَنا بِحُسْنِ الْقَوْلِ مَسْرُورَةً، وَأَرْزاقَنا مِنْ لَدُنْکَ بِالْیُسْرِ مَدْرُورَةً.

خدایا! ما از تو درخواست می‌کنیم به‌حق بعثت برجسته و آقای مهربان و بنیاد و نژاد پارسا که بر محمّد و خاندانش درود فرستی و اعمال ما را در این شب و در سایر شب‌ها پذیرفتۀ پیشگاهت قرار دهی و گناهانمان را آمرزیده بداری و خوبی‌هایمان را مورد پاداش فراوان و بدی‌هایمان را پوشیده گردانی و دل‌هایمان را به گفتار خوش شادمان سازی و روزی‌هایمان را از سوی خود به آسانی فراوان کنی.

اللّٰهُمَّ إِنَّکَ تَریٰ وَلَا تُریٰ، وَأَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلیٰ، وَ إِنَّ إِلَیْکَ الرُّجْعیٰ وَالْمُنْتَهیٰ، وَ إِنَّ لَکَ الْمَماتَ وَالْمَحْیا، وَ إِنَّ لَکَ الْآخِرَةَ وَالْأُولیٰ؛

خدایا! تو می‌بینی و خود دیده نمی‌شوی و تو در چشم‌انداز برتری و بازگشت و سرانجام به‌سوی توست و مرگ و حیات و آخرت و دنیا از تو است؛

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِکَ أَنْ نَذِلَّ وَنَخْزیٰ، وَأَنْ نَأْتِیَ مَا عَنْهُ تَنْهیٰ.

خدایا! به تو پناه می‌آوریم از اینکه خوار و رسوا شویم و از اینکه مرتکب عملی شویم که از آن نهی کرده‌ای.

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ، وَنَسْتَعِیذُ بِکَ مِنَ النَّارِ فَأَعِذْنا مِنْها بِقُدْرَتِکَ، وَنَسْأَلُکَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فَارْزُقْنا بِعِزَّتِکَ، وَاجْعَلْ أَوْسَعَ أَرْزاقِنا عِنْدَ کِبَرِ سِنِّنا، وَأَحْسَنَ أَعْمالِنا عِنْدَ اقْتِرابِ آجالِنا، وَأَطِلْ فِی طاعَتِکَ، وَما یُقَرِّبُ إِلَیْکَ، وَیُحْظِی عِنْدَکَ، وَیُزْ لِفُ لَدَیْکَ أَعْمارَنا، وَأَحْسِنْ فِی جَمِیعِ أَحْوالِنا وَأُمُورِنا مَعْرِفَتَنا، وَلَا تَکِلْنا إِلیٰ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فَیَمُنَّ عَلَیْنا، وَتَفَضَّلْ عَلَیْنا بِجَمِیعِ حَوائِجِنا لِلدُّنْیا وَالْآخِرَةِ، وَابْدَأْ بِآبائِنا وَأَبْنائِنا وَجَمِیعِ إِخْوانِنَا الْمُؤْمِنِینَ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْناکَ لِأَ نْفُسِنا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛

خدایا درخواست بهشت را به رحمتت از تو داریم و به تو پناه می‌آوریم از آتش دوزخ، پس ما را به قدرتت از آتش پناه ده و از تو درخواست حورالعین داریم، پس به عزّتت روزی ما کن و فراخ‌ترین روزی را هنگام پیری ما قرار ده و نیکوترین اعمالمان را به گاه فرا رسیدن مرگمان و عمر ما را در طاعتت و در آنچه ما را به سویت نزدیک کند و در نزدت بهره‌مندمان نماید و در پیشگاهت بر منزلتمان افزاید، طولانی گردان و در همه حالات و کارها معرفتمان را نیکو ساز و ما را به احدی از مردمان وامگذار تا بر ما منّت نهد و بر ما به برآورده ساختن تمام حاجات دنیا و آخرتمان لطف کن و بخشش آغاز کن به پدرانمان و فرزندانمان و همه برادران با ایمانمان، در همه آنچه از تو برای خود درخواست کردیم، ای مهربان‌ترین مهربانان؛

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ، وَمُلْکِکَ الْقَدِیمِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَغْفِرَ لَنَا الذَّنْبَ الْعَظِیمَ، إِنَّهُ لَایَغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلّا الْعَظِیمُ.

خدایا! از تو می‌خواهیم به نام بزرگت و فرمانروایی دیرینه‌ات که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و بیامرزی بر ما گناه بزرگ را، چراکه بزرگ را جز بزرگ نمی‌آمرزد.

اللّٰهُمَّ وَهٰذا رَجَبٌ الْمُکَرَّمُ الَّذِی أَکْرَمْتَنا بِهِ أَوَّلُ أَشْهُرِ الْحُرُمِ، أَکْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَیْنِ الْأُمَمِ، فَلَکَ الْحَمْدُ یَا ذَا الْجُودِ وَالْکَرَمِ، فَأَسْأَلُکَ بِهِ وَبِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ، الْأَجَلِّ الْأَکْرَمِ الَّذِی خَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فِی ظِلِّکَ فَلا یَخْرُجُ مِنْکَ إِلیٰ غَیْرِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ الطَّاهِرِینَ، وَأَنْ تَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلِینَ فِیهِ بِطاعَتِکَ، وَالْآمِلِینَ فِیهِ لِشَفاعَتِکَ.

خدایا! این ماه محبوب و قابل احترام رجب است که ما را به آن گرامی داشتی، نخستین ماه‌های حرام است که ما را به آن از میان امّت‌ها اکرام کردی، پس تو را سپاس ای دارای بخشش و بزرگواری، از تو می‌خواهم به‌حق ماه رجب و به‌حق نام بزرگ‌تر بزرگ‌تر بزرگ‌تر باشکوه‌تر و باارزش‌تر که آن را آفریدی، پس در سایه‌ات استقرار یافت، نامی که از تو به غیر تو نرسد که بر محمّد و اهل‌بیت پاکش درود فرستی و ما را در این ماه از برپادارندگان طاعتت و آرزومندان شفاعتت قرار دهی.

اللّٰهُمَّ اهْدِنا إِلَیٰ سَواءِ السَّبِیلِ، وَاجْعَلْ مَقِیلَنا عِنْدَکَ خَیْرَ مَقِیلٍ، فِی ظِلٍّ ظَلِیلٍ، وَمُلْکٍ جَزِیلٍ، فَإِنَّکَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ.

خدایا! ما را به راه راست هدایت کن و جایگاه ما را نزد خود بهترین استراحتگاه در سایه‌سار رحمت همیشگی و فرمانروایی عظیمت قرار ده، تو ما را بسی و چه نیکو کارگشایی.

اللّٰهُمَّ اقْلِبْنا مُفْلِحِینَ مُنْجِحِینَ غَیْرَ مَغْضُوبٍ عَلَیْنا وَلَا ضَالِّینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

خدایا! ما را به حالت رستگاری و موفقیت برگردان که در گروه مورد خشم قرارگرفتگان و در طایفه گمراهان نباشیم، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِعَزائِمِ مَغْفِرَتِکَ، وَبِواجِبِ رَحْمَتِکَ، السَّلامَةَ مِنْ کُلِّ إِثْمٍ، وَالْغَنِیمَةَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ، وَالْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ؛

خدایا! به آهنگ‌های استوار آمرزشت و به رحمتت که بر خود لازم کرده‌ای، از تو می‌خواهم، سلامت از هر گناه و بهره‌مندی از هر کار نیک و رسیدن به بهشت و رهایی از دوزخ را به من عطا کنی؛

اللّٰهُمَّ دَعاکَ الدَّاعُونَ وَدَعَوْتُکَ، وَسَأَلَکَ السَّائِلُونَ وَسَأَلْتُکَ، وَطَلَبَ إِلَیْکَ الطَّالِبُونَ وَطَلَبْتُ إِلَیْکَ.

خدایا! خوانندگان تو را خواندند و من هم تو را خواندم و درخواست‌کنندگان از تو درخواست کردند و من هم از تو درخواست نمودم و جویندگان تو را جویا شدند و من هم جویای تو شدم.

اللّٰهُمَّ أَنْتَ الثِّقَةُ وَالرَّجاءُ، وَ إِلَیْکَ مُنْتَهَی الرَّغْبَةِ فِی الدُّعاءِ.

خدایا! تو مورد اطمینان و امیدی و نهایت میل و رغبت در خواندن دعا به‌سوی توست،

اللّٰهُمَّ فَصَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاجْعَلِ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی، وَالنُّورَ فِی بَصَرِی، وَالنَّصِیحَةَ فِی صَدْرِی، وَذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِ عَلَیٰ لِسانِی، وَرِزْقاً واسِعاً غَیْرَ مَمْنُونٍ وَلَا مَحْظُورٍ فَارْزُقْنِی، وَبارِکْ لِی فِیما رَزَقْتَنِی، وَاجْعَلْ غِنایَ فِی نَفْسِی، وَرَغْبَتِی فِیما عِنْدَکَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و یقین را در قلبم قرار ده و روشنی را در دیده‌ام و خیرخواهی را در سینه‌ام و ذکرت را در هر شب و روز بر زبانم و روزی گستردۀ پایان‌ناپذیر و غیر حرام را روزی‌ام کن و در آنچه روزی‌ام کردی برکت قرار ده و بی‌نیازی‌ام را در خودم و دلبستگی‌ام را در آنچه نزد توست قرار ده، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.

پس به سجده برو و بگو: الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی هَدانا لِمَعْرِفَتِهِ، وَخَصَّنا بِوِلایَتِهِ، وَوَفَّقَنا لِطاعَتِهِ، شُکْراً شُکْراً (تا صد مرتبه)

سپاس ویژه خداست که ما را به معرفتش رهنمون شد و به ولایتش اختصاص داد و به طاعتش توفیقمان عطا کرد، سپاس، سپاس.

پس سر از سجده بردار و بگو: اللّٰهُمَّ إِنِّی قَصَدْتُکَ بِحاجَتِی، وَاعْتَمَدْتُ عَلَیْکَ بِمَسْأَلَتِی، وَتَوَجَّهْتُ إِلَیْکَ بِأَئِمَّتِی وَسادَتِی. اللّٰهُمَّ انْفَعْنا بِحُبِّهِمْ، وَأَوْرِدْنا مَوْرِدَهُمْ، وَارْزُقْنا مُرافَقَتَهُمْ، وَأَدْخِلْنَا الْجَنَّةَ فِی زُمْرَتِهِمْ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

خدایا من تو را برای حاجتم قصد کردم و به خواسته‌ام بر تو اعتماد نمودم و روی آوردم به تو به واسطه امامان و سرورانم. خدایا! ما را به محبتشان سود بخش و به جایگاه آنان وارد ساز و هم‌نشینی با ایشان را روزی ما گردان و ما را در زمره آنان وارد بهشت کن، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان. این دعا را سید ابن طاووس برای «روز مبعث» ذکر فرموده است.

منبع:مهر