چه چیزی باعث صلح امام حسن(ع) شد؟

عقیق:حجت الاسلام سعید روستا آزاد در گفتگویی در مورد امام حسن مجتبی (ع) گفت: مراسم ولادت‌ها و شهادت‌های اهل‌بیت که در سراسر سال، برای اهل‌بیت (ع) بزرگداشت و نکوداشت داریم خصوصاً برای امام حسن مجتبی (ع) که در ماه مبارک رمضان هست، همه این‌ها فرصتی برای آشنایی و معرفت‌اندوزی از سیره، رفتار و کردار اهل‌بیت (ع) است. به عبارتی فرصتی برای میزان حضور اهل‌بیت در سبک زندگی ما و بررسی میزان انطباق عملکرد، نوع رفتار و نگاه ما با حضرات معصومین (ع) است. هرچقدر از این فرصت‌ها در کنار شادی‌ها، عزاداری‌ها و گریه‌ها بهره و توشه بیشتری در این خصوص بگیریم به نظر می‌رسد به تحقق مطالبه قرآن و اهل‌بیت (ع) در این خصوص کمک کردیم و موفق بودیم.

معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی افزود: امام حسن (ع) مانند همه ائمه دیگر همچنان که معتقدیم، مشروعیت سیاسی و دینی برای به دست گیری حاکمیت و حکومت را داشتند. چون مشروعیت ولایت اهل‌بیت به دست خدای متعال است که به اهل‌بیت عطاشده است. اما تحقق این مشروعیت بسته به میزان استقبال اطرافیان و مردمان زمانه داد. برخی اوقات این تحقق پیداکرده است و خیلی وقت‌ها این برای اهل‌بیت تحقق پیدا نکرده است.

سعید روستا آزاد سپس گفت: در خصوص امام حسن مجتبی (ع) نکته‌ای که مقام معظم رهبری هم همیشه می فرمایند این است که اگر همراهی مردم بود و اگر فهم مردم بود طبیعی بود که امام حسن (ع) اقدامات دیگری را انجام می‌داد. اما همه ما شاهد هستیم که علی‌رغم اعتقاد امام حسن (ع) به عدم صلاحیت و شایستگی معاویه و علی‌رغم اطلاع ایشان از دغل و نیرنگ معاویه و خسارت‌بار بودن تولیت و متولی شدن فردی به نام معاویه، ایشان به خاطر رعایت مصالح بالاتری مثل حفظ کیان اسلام راستین و اصل اسلام تن به صلح با معاویه دادند. طبیعی است که اگر بصیرت سیاسی، اجتماعی، فهم دینی، فهم اجتماعی و فهم موقعیتی مردم مهیا بود هیچ‌وقت امام حسن (ع) تن به چنین کاری را نمی‌دادند. این نکات همیشه برای ما درس است. همان طور که عرض کردم این ولادت‌ها و شهادت‌ها فرصتی برای مطالعه بیشتر و مطالعه برای میزان انطباق نوع نگاه و عملکرد ما نسبت به امام حسن (ع) و همچنین ائمه دیگر است و نوع رفتاری که با ایشان از جانب اطرافیان شد.

وی افزود: میزان انفاذ، عملکرد و تحقق خارجی اهل‌بیت بسته به میزان پذیرش، همراهی و شرایط جغرافیای، اجتماعی و شرایط زمانه است. آنچه در زمان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) فرق می‌کرد، نوع حضور شخص حاکم دوران بود. و الا هر دو امام، امام معصوم و مأمور به انجام وظایف بودند و از این لحاظ فرقی نداشت. آنچه متفاوت بود این بود که در آن زمان معاویه بود که بخواهیم یا نخواهیم از یک مقبولیتی در آن زمانه برخوردار بود. پشتوانه‌ای داشت به عنوان اینکه خلیفه‌هایی قبل از امیرالمؤمنین (ع) از ایشان دفاع کردند و خودش را متصل به خلفا می‌دانست. حداقل بر حسب ظواهر شرعی، مراعات ظواهر شرعی را می‌کرد و امتیازاتی داشت که یک مقبولیت اجمالی برای خود دست‌وپا کرده بود.

سعید روستا آزاد همچنین اظهار داشت: اما در زمان امام حسین (ع) و تغییر شرایط و مرگ معاویه، شرایطی پیش آمد که امام حسین (ع) زمانه را برای قیام خود مهیا دیدند. مستحضر هستید که تقریباً همان روشی که امام حسن (ع) با معاویه داشت تا زمانی که معاویه زنده بود، امام حسین (ع) هم تقریباً همان مشی و مرام را داشتند جز برخی از فعالیت‌های جزئی که در تقابل با معاویه، امام حسین (ع) انجام می‌دادند. ولی مادامی‌که معاویه رأس حکومت بودند امام حسین (ع) دست به قیام نزدند. از این نکته می‌شود این را اتخاذ کرد که تنها عاملی که اتفاق افتاده بود تغییر حاکم و موقعیت اجتماعی حاکم بود. در اینکه هر دو غاصب بودند هم معاویه و هم یزید فرقی با هم نداشتند.

وی در ادامه عنوان کرد: امام معصوم حجت خداست و نوع عملکرد امام معصوم برای ما حجت است. مومنین قطعاً باید معتقد باشند مسیر درست همانی است که امام تشخیص می‌دهد و تصمیم محض در برابر خدا و اوامر امام معصوم و حجت خداست.

سعید روستا آزاد در بخش دیگری از سخنان خود گفت: به سه نکته در خصوص امام حسن (ع) اشاره می کنم. قرآن می‌فرماید: «و جعلنا منهم ائمه یهدون بامرنا» البته این آیه درباره بنی اسرائیل است ولی عمومیت دارد و در خصوص جایگاه امامت مطرح است. دو ویژگی را بر می شمارد: «لما صبروا و کانوا بایاتنا یوقنون»، ائمه چون این ویژگی‌ها را داشتند به امامت رسیدند؛ اول به خاطر صبرشان و دوم به خاطر ایمان و یقینی که به آیات ما داشتند. این دو ویژگی صبر و یقین به آیات الهی در زندگی همه اهل بیت و خصوصاً امام حسن (ع) تبلور بسیار روشن و بیشتری دارد.

وی اضافه کرد: مستحضر هستید صبر امام حسن مجتبی (ع) در مقابل طعنه‌های کسانی که به ظاهر دوست بودند و طعنه کسانی که منطق صلح امام را نتوانستند درک کنند و صبر در مقابل دشمنان اسلام و … بود. همه این‌ها امام حسن (ع) را به‌عنوان سردار صبر، بردباری و پایداری به جامعه اسلام و مسلمین معرفی کرد و مسئله صبر و بردباری در زندگی امام حسن (ع) تبلور و ویژگی خاصی دارد.

سعید روستا آزاد در ادامه گفت: محور دومی که در زندگی امام حسن (ع) خیلی پررنگ است مسأله بخشش و گذشت از دیگران و گذشت از اموال خودش است. طبق روایات متعدد معروف است که ایشان دو یا سه بار تمام دارایی خودشان را در راه خدا تقسیم کردند و به تعبیری به قله انفاق رسیدند. کمتر کسی را داریم که تمام اموال خودش را دو یا سه بار در راه خدا تقسیم کرده باشد به طوری که نیمی را خودش برداشته باشد و بقیه را انفاق کرده باشد.

وی افزود: محور سوم ویژگی خداترسی و تقواست که در وجود همه اهل‌بیت و به ویژه امام حسن مجتبی (ع) است. معروف است که ایشان ۲۵ مرتبه از مدینه به مکه پیاده رفتند و پیاده حج یا عمره به جا آوردند. در مورد کس دیگر این را نداریم که ۲۵ بار از مدینه به مکه مشرف شده باشند. با همه این اوضاع و احوال و با همه بخشش و صبری که کردند معروف است موقعی که امام به نماز می‌ایستادند بدن شان می‌لرزید. موقعی که می‌خواستند با خدا مناجات کنند چهره‌شان زرد می‌شد و از ابهت و عظمت خدای متعال به بدن شان لرزش وارد می‌شد.

سعید روستا آزاد خاطرنشان کرد: نکاتی مثل بخشش، صبر، تقوا و خداترسی علی‌رغم همه اعمال نیک و انفاق‌هایی که داشتند، باز امام خودش را بدهکار و قاصر در مقابل خدای متعال می‌داند. اینها نکاتی است که درباره آنها هم باید بشنویم و یاد بگیریم و هم تأمل کنیم و هم آنها را منتقل کنیم تا ان‌شاءالله بتوانیم بخشی از زندگی‌مان را در مسیر اهل‌بیت (ع) قرار دهیم.

وی سپس در پاسخ به سوالی در مورد درس امام حسن (ع) برای دوران کنونی ما عنوان کرد: در شرایط فعلی و با حضور ولی‌فقیه با عنوان نائب امام زمان (ع) در زمان ما تشخیص ولی‌فقیه بر این است که راه ما و تنها راه ماندگار بودن ما مقاومت و ایستادگی است و ما گزینه دیگری نداریم. این تشخیص هم یک تشخیص فردی نیست و تشخیصی است که بر اساس یک سری فاکتورهای واقعی و مشورت‌های متعدد و تجربیات طولانی‌مدت که موجب شده شخص ولی‌فقیه در بالاترین مسئولیت نظام جمهوری اسلامی قرار بگیرد صورت گرفته است. مقام معظم رهبری در همین دیدار اخیر فرمودند گزینه قطعی ملت، مقاومت است.

سعید روستا آزاد در پایان گفت: ایستادگی و مقاومت گزینه‌ای است که هم تجربه و هم آثارش دیده شده است و هم در موقعیت‌های مختلف برای ما راهکار و برون‌رفت ایجاد کرده است. هم در وضعیت فعلی، هم در گذشته و هم در مناسبت‌های مختلف. مثلاً در زمان حضرت امام (ره) در قضیه سلمان رشدی، بسیاری از سفرای اروپایی ایران را ترک کردند و خیلی‌ها آن موقع خوف داشتند که چه اتفاقی می‌افتد؟ حضرت امام فرمودند همان‌طور که رفتند بر می‌گردند. در موقعیت‌های مختلف همین اقدام را داشتند. منطق حضرت امام، منطق مقام معظم رهبری و منطق بسیاری از مسئولین دلسوز این است که تنها گزینه ما ایستادگی و مقاومت است. ایستادگی و مقاومتی که مبتنی بر تجربه‌های متعدد اعم از برجام و غیر برجام است. در این دوران به نظر می‌رسد تشخیص ولی‌فقیه بر همه حجت است و همه تابع هستیم و باید این را بپذیریم.