عقیق: پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کس یک مسئله شرعی از احادیث ما پیرامون حلال و حرام و مسائل دینی اش را بیاموزد خدای تعالی هزار گناه او را بیامرزد و شهری از طلا به وسعت دنیا برایش در بهشت بنا کند و به عدد هر مویی که در بدنش قرار دارد برایش حجّ مقبول می نویسد.(1)در همین راستا " مشرق" در نظر دارد از امروز، احکام فقهی جمعی از مراجع تقلید در باب موضوعات مبتلا به مردم را منتشر کند.بر چه چیزهایی سجده کنیم؟«سجده» در ظاهر وقتی انجام میشود که شخص بر زمین بیفتد و همهی اشیا و افراد دور و بر خود را از جلو چشمش دور کند. در باطن نیز حقیقت سجده حاصل نمی شود مگر با فاصله گرفتن قلب و روح و خواست از آنچه غیر خداست و روآوردن تمام به مقام عبودیت در مقابل خداوند، که در نهایت به مقام « فناء » منجر خواهد شد که برترین مقام کمالی برای انسان است. نمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب بعد از رکوع دو سجده کند؛ سجده بر زمین افضل از گیاه است؛ چنان که با فضلیتترین زمینها تربت کربلا مىباشد. نظر مراجع تقلید عظام را در ادامه می خوانید:امام خمینی (قدس سره الشریف)مسأله 1076- بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراکى که از زمين مىرويد مانند چوب و برگ رختسجده کرد و سجده بر چيزهاى خوراکى و پوشاکى صحيح نيست و نيز سجده کردن بر چيزهاى معدنى مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است، اما سجده کردن بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه اشکال ندارد.مسأله 1078- احتياط واجب آن است که بر برگ درخت مو اگر تازه باشد سجده نکنند.مسأله 1079- سجده بر چيزهايى که از زمين مىرويد و خوراک حيوان است مثل علف و کاه صحيح است.مسأله 1080- سجده بر گلهايى که خوراکى نيستند صحيح است ولى سجده بر دواهاى خوراکى که از زمين مىرويد مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست.مسأله 1081- سجده بر گياهى که خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست.مسأله 1082- سجده بر سنگ آهک و سنگ گچ صحيح است بلکه به گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلى و مانند آن هم مىشود سجده کرد.مسأله 1083- اگر کاغذ را از چيزى که سجده بر آن صحيح است مثلا از کاه ساخته باشند مىشود بر آن سجده کرد و سجده بر کاغذى که از پنبه و مانند آن ساخته شده اشکال ندارد.مسأله 1084- براى سجده بهتر از هر چيز تربتحضرت سيدالشهدا عليه السلام مىباشد، بعد از آن خاک، بعد از خاک سنگ، و بعد از سنگ گياه است.مسأله 1085- اگر چيزى که سجده بر آن صحيح است ندارد يا اگر دارد بواسطه سرما يا گرماى زياد و مانند اينها نمىتواند بر آن سجده کند بايد به لباسش اگر از کتان يا پنبه استسجده کند و اگر از چيز ديگر است بر همان چيز سجده کند و اگر آن هم نيست بايد بر پشت دست و چنانچه آنهم ممکن نباشد به چيز معدنى مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.مسأله 1086- سجده بر گل و خاک سستى که پيشانى روى آن آرام نمىگيرد اگر بعد ازآن که مقدارى فرو رفت آرام بگيرد اشکال ندارد.مسأله 1087- اگر در سجده اول مهر به پيشانى بچسبد و بدون اينکه مهر را بردارد دوباره به سجده برود اشکال دارد، بلکه نماز باطل است و بايد اعاده کند.مسأله 1088- اگر در بين نماز چيزى که بر آن سجده مىکند گم شود و چيزى که سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد بايد نماز را بشکند و اگر وقت تنگ است بايد به لباسش اگر از پنبه يا کتان استسجده کند و اگر ازچيز ديگرى است بر همان چيز و اگر آنهم ممکن نيست بر پشت دست و اگر آن هم نمىشود به چيز معدنى مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.مسأله 1089- هرگاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته که سجده بر آن باطل است اگر ممکن باشد بايد پيشانى را از روى آن به روى چيزى که سجده بر آن صحيح است بکشد و اگر وقت تنگ است به دستورى که در مساله پيش گفته شد عمل کند.مسأله 1090- اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته که سجده بر آن باطل است اشکال ندارد.مسأله 1091- سجده کردن براى غير خداوند متعال حرام ميباشد و بعضى از مردم عوام که مقابل قبر امامان عليهم السلام پيشانى را به زمين مىگذارند اگر براى شکر خداوند متعال باشد اشکال ندارد و گرنه حرام است.مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)س 489 - سجده و تيمم بر سيمان و موزائيک چه حکمى دارد؟ج: سجده و تيمم بر آن دو اشکال ندارد. اگرچه احوط ترک تيمم بر سيمان و موزائيک است.س 490 - آيا گذاشتن دستها هنگام نماز بر موزائيکى که داراى سوراخهاى ريزى است، اشکال دارد؟ج: اشکال ندارد.س 491 - آيا سجده بر مهر که سياه و چرک شده، بهطورى که لايهاى از چرک روى آن را پوشانده و مانع چسبيدن پيشانى روى مهر است، اشکال دارد؟ج: اگر چرک روى مهر به مقدارى باشد که حائل بين پيشانى و مهر شود، سجده و نماز باطل است.س 495 - سجده بر سنگفرش مرمر مشاهد مشرفه چه حکمى دارد؟ج: سجده بر سنگ مرمر اشکال ندارد.س 496 - آيا جايز است هنگام سجده علاوه بر انگشت بزرگ پا، بعضى از انگشتان ديگر آن را هم بر زمين بگذاريم؟ج: اشکال ندارد.س 497 - امروزه مهرى براى نماز ساخته شده که با شمارش رکعتها و سجدههاى نمازگزار باعث مىشود تا حدى شک او برطرف گردد. با توجه به اين که هنگام گذاشتن پيشانى روى آن، مهر به خاطر دستگاه فلزى که زير آن نصب شده است، به سمت پائين حرکت مىکند، آيا با اين توصيف سجده بر آن صحيح است؟ اميدواريم نظر شريف خود را بيان فرماييد.ج: اگر محل گذاشتن پيشانى از چيزهايى باشد که سجده بر آن صحيح است و پس از گذاشتن پيشانى ثابت و بىحرکت بماند، سجده بر روى آن اشکال ندارد.آیت الله وحید خراسانی (مد ظله العالی)مسأله 1085- سجده باید بر زمین و چیزهاى غیر خوراكى و پوشاكى كه از زمین مى روید ـ مانند چوب و برگ درخت ـ باشد و سجده بر چیزهاى خوراكى و پوشاكى، مانند گندم و جو و پنبه، و چیزهایى كه زمین و روییدنى از زمین بر آنها صدق نمى كند، مانند طلا و نقره و قیر و زفت و امثال اینها صحیح نیست، و همچنین است بنابر احتیاط واجب سجده بر سنگهاى گرانبها مانند زمرّد و فیروزه.مسأله 1086- سجده بر برگ مَوْ تا وقتى كه معمولا خوردنى است جایز نیست.مسأله 1087- سجده بر چیزهایى كه از زمین مى روید و خوراك حیوان است، مثل علف و كاه صحیح است.مسأله 1088- سجده بر گُلهایى كه خوراكى نیستند صحیح است، و امّا دواهاى خوراكى كه از زمین مى روید چنانچه خود آنها خوردنى باشد سجده بر آنها صحیح نیست، و بنابر احتیاط مستحبّ بر دواهایى كه مى جوشانند یا دَمْ مى كنند و از آب آنها استفاده مى كنند، سجده نكند.مسأله 1089- سجده بر گیاهى كه خوردن آن در بعضى از جاها معمول است و در جاهاى دیگر معمول نیست، و نیز سجده بر میوه نارس صحیح نیست.مسأله 1090- سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحیح است، و احتیاط مستحبّ آن است كه در حال اختیار به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلى و مانند اینها سجده نكند.مسأله 1091- اگر كاغذ را از چیزى كه سجده بر آن صحیح است ـ مثلا از كاه ـ ساخته باشند، مى شود بر آن سجده كرد، ولى سجده بر كاغذى كه از پنبه و مانند آن ساخته شده باشد محلّ اشكال است.مسأله 1092- براى سجده بهتر از هر چیز تربت حضرت سید الشهداء (علیه السلام) مى باشد، بعد از آن خاك، بعد از خاك سنگ و بعد از سنگ گیاه است.مسأله 1093- اگر چیزى كه سجده بر آن صحیح است ندارد، یا اگر دارد به واسطه سرما یا گرماى زیاد و مانند اینها نمى تواند بر آن سجده كند، باید به لباسش سجده كند به شرط آن كه از حریر و ابریشم نباشد، و احوط این است كه لباسى كه از پنبه و كتان است بر غیر آن مانند لباسى كه از پشم و كرك است مقدّم بدارد.و اگر لباس میسر نشد ـ بنابر احتیاط واجب ـ بر فیروزه و عقیق و امثال اینها و بر كاغذى كه از پنبه ساخته اند سجده كند، و اگر آن هم فراهم نشد، بر كاغذى كه از ابریشم و حریر ساخته اند سجده كند، و اگر آن هم میسّر نشد، بر هر چیز دیگرى كه در حال اختیار سجده بر آن جایز نیست سجده نماید، ولى احتیاط مستحبّ آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است، بر غیر آن از چیزهایى كه سجده بر آنها جایز نیست سجده نكند، و اگر پشت دست هم میسّر نشد، تا پنبه و كتان و قیر و زفت فراهم مى شود، بر چیز دیگر سجده نكند.مسأله 1094- سجده بر گل و خاك سستى كه پیشانى روى آن آرام نمى گیرد باطل است.مسأله 1095- اگر در سجده اوّل مهر به پیشانى بچسبد، باید براى سجده دوّم مهر را بر دارد.مسأله 1096- اگر در بین نماز چیزى كه بر آن سجده مى كند گم شود، و چیزى كه سجده بر آن صحیح است نداشته باشد، چنانچه وقتوسعت دارد بایدنماز را بشكند، و اگر وقت تنگ است باید به ترتیبى كه در مسأله«۱۰۹۳» گذشت، عمل نماید.مسأله 1097- هرگاه در حال سجده بفهمد پیشانى را بر چیزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است، چنانچه وقت نماز وسعت دارد و ممكن است بر چیزى كه سجده بر آن صحیح است سجده نماید پیشانى را از روى آن بر داشته و بر چیزى كه سجده بر آن صحیح است سجده نماید، و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو به جا آورد، و اگر ممكن نیست نماز را از سر گیرد، و چنانچه وقت تنگ است به ترتیبى كه در مسأله «۱۰۹۳» گذشت عمل نماید.مسأله 1098- اگر بعد از سجده بفهمد پیشانى را روى چیزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است، باید بر چیزى كه سجده بر آن صحیح است سجده نماید، و بنابر احتیاط واجب دو سجده سهو به جا آورد، و اگر این كار در دو سجده از یك ركعت اتّفاق افتاد نمازش باطل است.مسأله 1099- سجده كردن براى غیر خداوند متعال حرام مى باشد، و بعضى از مردم كه مقابل قبر امامان (علیهم السلام) پیشانى را بر زمین مى گذارند، اگر براى شكر خداوند متعال باشد اشكال ندارد، وگرنه حرام است. آیت الله صافی گلپایگانی (مد ظله العالی) مسأله 1085- بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين ميرويد، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي و معدني مانند عقيق صحيح نيست.مسأله 1086- احتياط واجب آن است كه بر برگ مو سجده نكنند.مسأله 1087- سجده بر چيزهايي كه از زمين ميرويد، و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است.مسأله 1088- سجده بر گلهايي كه خوراكي نيستند، صحيح است، ولي سجده بر دواهاي خوراكي كه از زمين ميرويد، مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست.مسأله 1089- سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است و در شهرهاي ديگر معمول نيست، و نيز سجده بر ميوه نارس اگر چه مأكول نباشد صحيح نيست.مسأله 1090- سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است. و جواز سجده در حال اختيار به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلي و مانند آن مورد تأمل است.مسأله 1091- اگر كاغذ را از چيزهايي كه سجده بر آن صحيح است مثلاً از كاه ساخته باشند، ميشود بر آن سجده كرد. ولي سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده، اشكال دارد و نيز سجده كردن بر كاغذي كه انسان نميداند از چيزي كه سجده بر آن صحيح است، ساخته شده يا از چيزي كه سجده بر آن صحيح نيست، اشكال دارد.مسأله 1092- براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيد الشهداء عليهالسلام ميباشد، بعد از آن خاك، بعد از خاك، سنگ و بعد از سنگ، گياه است.مسأله 1093- اگر چيزي كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماي زياد و مانند اينها نميتواند بر آن سجده كند، بايد به لباسش سجده كند. و اگر بر آن هم نشود، بايد بر پشت دست يا چيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد ولي احتياط لازم آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است، بر چيز معدني سجده نكند.مسأله 1094- سجده بر گل و خاك سستي كه پيشاني روي آن آرام نميگيرد، باطل است.مسأله 1095- اگر در سجده اول مهر به پيشاني بچسبد، و بدون اين كه مهر را بردارد، به سجده رود اشكال دارد، بلكه بايد مهر را از پيشاني بردارد، و بعد به سجده رود.مسأله 1096- اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده ميكند، گم شود و چيز ديگري كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، چنان چه وقت وسعت دارد بايد نماز را رها كند، و اگر وقت تنگ است، بايد به ترتيبي كه در مسأله 1093 گفته شد عمل نمايد.مسأله 1097- هر گاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اگر ممكن باشد بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد، و اگر ممكن نباشد، چنان چه وقت نماز وسعت دارد بايد نماز را رها كند. و اگر وقت تنگ است به ترتيبي كه در مسأله 1093 گفته شد، عمل نمايد.مسأله 1098- اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اشكال ندارد.مسأله 1099- سجده كردن براي غير خداوند متعال حرام ميباشد. و بعضي از مردم كه مقابل قبر ائمه: پيشاني را به زمين ميگذارند، اگر براي شكر خداوند متعال باشد اشكال ندارد، و گرنه حرام است.آیت الله سبحانی (مد ظله العالی)مسأله 885- بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى كه از زمين مى رويد، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاى معدنى مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است اما سجده كردن بر سنگ هاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگ هاى سياه اشكال ندارد.مسأله 886- احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو اگر تازه باشد سجده نكنند.مسأله 887- سجده بر چيزهايى كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است.مسأله 888- اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماى زياد و مانند اينها نمى تواند بر آن سجده كند; بايد به لباسش اگر از كتان يا پنبه است، سجده كند و اگر از چيز ديگر است (مثلا از پشم است) بر همان چيز و يا فرش سجده كند و اگر آن هم نيست بر اشياى معدنى مانند عقيق و فيروزه سجده كند و اگر آن هم نيست بايد بر پشت دست سجده كند.مسأله 889- اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مى كند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد; بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند و اگر وقت تنگ است، بايد به ترتيبى كه اكنون گفته شد عمل كند.مسأله 890- مهر يا چيزى كه بر آن سجده مى كند بايد پاك باشد ولى اگر مثلاً مهر را روى فرش نجس بگذارد، يا يك طرف مهر نجس باشد، و پيشانى را به طرف پاك آن بگذارد، اشكال ندارد.آیت الله حسینی سیستانی (مد ظله العالی)مسأله1062ـ بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى و پوشاكى كه از زمين مىرويد، مانند چوب و برگ درخت، سجده كرد. و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى مانند، گندم و جو و پنبه و آنچه كه از اجزاء زمين شمرده نشود، مانند طلا و نقره و امثال اينها صحيح نيست، ولى قير و زفت (كه نوع پستى از قير است) در موقع ناچارى بر چيزهاى ديگرى كه سجود بر آنها صحيح نيست، مقدم مىباشند.مسأله 1063ـ سجده كردن بر برگ درخت انگور در زمانى كه لطيف است و خوردن آن معمول مىباشد، جايز نيست، و در غير اين صورت سجده كردن بر آن اشكال ندارد.مسأله 1064ـ سجده بر چيزهائى كه از زمين مىرويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه، صحيح است.مسأله 1065ـ سجده بر گلهائى كه خوراكى نيستند، صحيح است، بلكه سجده بر داروهاى خوراكى كه از زمين مىرويد و آن را دم كرده يا مىجوشانند و آبش را مىنوشند، مانند گل بنفشه و گل گاو زبان نيز صحيح است.مسأله 1066ـ سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى ديگر معمول نيست، در صورتى كه در آنجاها هم خوردنى محسوب شود، صحيح نيست. و نيز سجده بر ميوه نارس ـ بنابر احتياط ـ صحيح نيست.مسأله 1067ـ سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است، بلكه سجده بر گچ و آهك پخته، و آجر و كوزه گلى نيز اشكال ندارد.مسأله 1068ـ اگر كاغذ نوشتن را از چيزى كه سجده بر آن صحيح است ـ مانند چوب و كاه ـ ساخته باشند، مىشود بر آن سجده كرد. و همچنين اگر از پنبه يا كتان ساخته شده باشد. ولى اگر از حرير يا ابريشم و مانند اينها ساخته باشند، سجده بر آن صحيح نيست. و اما دستمال كاغذى فقط در صورتى مىتوان بر آن سجده كرد كه معلوم باشد از چيزى ساخته شده است كه سجده به آن صحيح است.مسأله 1069ـ براى سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيد الشهداء عليهالسلام مىباشد، بعد از آن خاك، بعد از خاك سنگ، و بعد از سنگ گياه است.مسأله 1070ـ اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد بواسطه سرما يا گرماى زياد و مانند اينها نمىتواند بر آن سجده كند، سجده بر قير و زفت مقدم بر سجده بر غير آنهاست، ولى اگر سجده بر آنها ممكن نباشد بايد بر لباسش يا هر چيز ديگر كه در حال اختيار سجده بر آن جايز نيست، سجده نمايد. ولى احتياط مستحب آن است كه تا سجده بر لباسش ممكن است، بر چيز ديگر سجده نكند.مسأله 1071ـ سجده بر گل و خاك سستى كه پيشانى روى آن آرام نمىگيرد، باطل است.مسأله 1072ـ اگر در سجده اول، مهر به پيشانى بچسبد، بايد براى سجده دوم مهر را بر دارد.مسأله 1073ـ اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مىكند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، مىتواند به ترتيبى كه در مسأله (1071) گفته شد عمل نمايد، خواه وقت تنگ باشد يا آنكه وسعت داشته باشد كه نماز را بشكند و آن را دوباره بخواند.مسأله 1074ـ هر گاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است، چنانچه پس از بجا آوردن ذكر واجب ملتفت شود مىتواند سر از سجده بر دارد و نمازش را ادامه دهد، و اگر قبل از بجا آوردن ذكر واجب ملتفت شود بايد پيشانى خود را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است بكشد و ذكر واجب را انجام دهد، ولى اگر كشيدن پيشانى ممكن نباشد مىتواند ذكر واجب را در همان حال بجا آورد، و نمازش در هر دو صورت صحيح است.مسأله 1075ـ اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اشكال ندارد.مسأله 1076ـ سجده كردن براى غير خداوند متعال حرام مىباشد، و بعضى از مردم عوام كه مقابل قبر امامان عليهمالسلام پيشانى را به زمين مىگذارند اگر براى شكر خداوند متعال باشد، اشكال ندارد، و گر نه مشكل است. آیت الله العظمی بهجت(ره)مسأله 217- بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى و پوشاكى كه از زمين مى رويد، سجده كرد و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى صحيح نيست.منظور از خوراكى، چيزهايى است كه خام يا پخته آن، عادتاً خورده مى شود. پس سجده بر گندم و جو و نخاله آنها كه در ضمن خورده مى شود، صحيح نيست، ولى سجده بر پوست برنج و پوست خربزه و هندوانه و انار و حتى در حال اتّصال، مانعى ندارد.و همچنين سجده بر گياهان دارويى كه اختصاص به مريض دارد و به هيچ وجه از آن در حال سلامت استفاده نمى شود، جايز است. و سجده بر تنباكو و مانند آن، كه خوراكى نيست، جايز است، به خلاف مثل قهوه و چاى.منظور از پوشاكى، چيزى است كه عادتاً پوشيده مى شود، و لو بعد از ريسيدن و بافتن، مثل پنبه و كتان و كنف، ولى سجده بر برگ درختان و چوبها و آنچه كه از چوب ساخته مى شود و حصير و بادبزن و امثال آن، جايز است.مسأله 218- سجده كردن بر چيزهاى معدنى، مانند طلا و نقره، عقيق و فيروزه، باطل است، اما سجده كردن بر سنگهاى معدنى، مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه، بنابر اظهر اشكال ندارد.مسأله 219- بهتر از هر چيز براى سجده كردن تربت حضرت سيد الشهداء عليه السّلام است.آیت الله نوری همدانی (مد ظله العالی)مساله 1077- بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراکي که از زمين مي رويد، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چيزهاي خوراکي و پوشاکي صحيح نيست و نيز سجده کردن بر چيزهاي معدني مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است، اما سجده کردن بر سنگهاي سياه اشکال ندارد.مساله 1078- احتياط واجب آن است که بر برگ درخت مو، اگر تازه باشد سجده نکنند.مساله 1079- سجده بر چيزهائي که از زمين مي رويد و خوراک حيوان است مثل علف و کاه صحيح است.مساله 1080- سجده برگلهائي که خوراکي نيستند، صحيح است، ولي سجده بر دواهاي خوراکي که از زمين مي رويند، مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست.مساله 1081- سجده بر گياهي که خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است و در شهر هاي ديگر معمول نيست ونيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست، ولي سجده بر توتون جائز است.مساله 1082- سجده بر سنگ آهک و سنگ گچ صحيح است، بلکه به گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلي و مانند آن هم مي شود سجده کرد.مساله 1083- سجده بر کاغذ صحيح است.مساله 1084- براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيدالشهداء(عليه السلام) مي باشد، بعد از آن خاک، بعد از خاک، سنگ و بعد از سنگ، گياه است.مساله 1085- اگر چيزي که سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماي زياد و مانند اينها نمي تواند بر آن سجده کند، بايد به لباسش اگر از کتان يا پنبه است، سجده کند و اگر از چيز ديگر است، بايد بر پشت دست و چنانچه آن هم ممکن نباشد به چيز معدني مانند انگشتر عقيق، سجده نمايد.مساله 1086- سجده بر گل و خاک سستي که پيشاني روي آن آرام نمي گيرد اگر بعد از آنکه مقداري فرو رفت آرام بگيرد، اشکال ندارد.مساله 1087- اگر در سجده اول، مهر به پيشاني بچسبد و بدون اينکه مهر را بردارد، دوباره به سجده رود، اشکال دارد.مساله 1088- اگر در بين نماز چيزي که بر آن سجده مي کند گم شود و چيزي که سجده برآن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد، بايد نماز را بشکند و اگر وقت تنگ است، بايد به لباسش اگر از پنبه يا کتان است سجده کند و اگر از چيز ديگر است بر پشت دست، و اگر آن هم نمي شود به چيز معدني مانند انگشتر عقيق، سجده نمايد.مساله 1089- هرگاه در حال سجده بفهمد پيشاني رابر چيزي گذاشته که سجده بر آن باطل است، اگر ممکن باشد، بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي که سجده بر آن صحيح است بکشد و اگر وقت تنگ است، به دستوري که در مساله پيش گفته شد، عمل کند.مساله 1090- اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته که سجده بر آن باطل است، اشکال ندارد.مساله 1091- سجده کردن براي غير خداوند متعال حرام مي باشد و بعضي از مردم که مقابل قبر امامان – عليهم السلام – پيشاني را به زمين مي گذارند، اگر براي شکر خداوند متعال باشد، اشکال ندارد، و گرنه حرام است.آیت الله فاضل لنکرانی (رضوان الله علیه)مسأله- بايد بر زمين و چيزهاى غير خوراكى كه از زمين مى رويد مانند چوب و برگ درخت سجده كرد، و سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاى معدنى مانند: فلزّات، طلا و نقره، عقيق و فيروزه باطل است اما سجده كردن بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سياه اشكال ندارد.مسأله- سجده كردن بر برگ درخت مو اگر تازه باشد جايز نيست ولى پس از خشك شدن مى توان بر آن سجده كرد.مسأله- سجده بر چيزهائى كه از زمين مى رويد و خوراك حيوانات است مثل علف و كاه، صحيح است.مسأله- سجده بر گلهائى كه خوراكى نيستند صحيح است ولى سجده بر دواهاى خوراكى كه از زمين مى رويد مانند گل بنفشه و گل گاوزبان، صحيح نيست.مسأله- سجده بر گياهى كه خوردن آن در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوه نارس، صحيح نيست ولى سجده بر توتون جايز است.مسأله- سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است بلكه به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلى و مانند آن هم مى شود سجده كرد.مسأله- اگر كاغذ را از چيزى كه سجده بر آن صحيح است مثلاً از كاه يا چوب ساخته باشند مى شود بر آن سجده كرد و سجده بر كاغذى كه از پنبه تهيّه مى شود اشكال ندارد.مسأله- براى سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيدالشّهداء (عليه السلام)مى باشد و بعد از آن خاك، بعد از خاك سنگ و بعد از سنگ گياه است.مسأله- اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماى زياد يا تقيّه و مانند اينها نمى تواند بر آن سجده كند، بايد به لباسش اگر از كتان يا پنبه است سجده كند و اگر لباسش از چيز ديگر است بر همان لباس سجده كند، و اگر آن هم نيست بايد بر پشت دست و چنانچه آن هم ممكن نباشد بنابر احتياط به چيز معدنى مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.مسأله- سجده بر گل و خاك سستى كه پيشانى روى آن آرام نمى گيرد اگر بعد از آنكه مقدارى فرو رفت آرام بگيرد اشكال ندارد.مسأله- اگر در سجده اوّل مهر به پيشانى بچسبد و بدون اينكه مهر را بردارد دوباره به سجده رود اشكال ندارد و دو سجده حساب مى شود ولى بهتر است مهر را از پيشانى جدا كند.مسأله- اگر در بين نماز چيزى كه بر آن سجده مى كند گم شود و چيزى كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد و در جاى ديگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است وجود داشته باشد بايد نماز را بشكند، و اگر وقت تنگ باشد يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است وجود نداشته باشد بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند و اگر از چيز ديگرى است بر همان لباسش سجده كند و اگر آن هم ممكن نيست بر پشت دست و اگر آن هم نمى شود بنابر احتياط به چيز معدنى مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.مسأله- هرگاه در حال سجده بفهمد پيشانى را بر چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است اگر ممكن باشد بايد پيشانى را از روى آن بروى چيزى كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر وقت تنگ است به دستورى كه در مسأله پيش گفته شد عمل كند.مسأله- اگر بعد از سجده بفهمد پيشانى را روى چيزى گذاشته كه سجده بر آن باطل است اشكال ندارد.آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی)مسأله 965ـ هنگام سجده بايد پيشانى بر زمين يا چيزهايى كه از زمين مى رويد مانند چوب و برگ درختان باشد، ولى سجده بر چيزهاى خوراكى و پوشاكى هرچند از زمين برويد جايز نيست و همچنين سجده كردن بر فلزّات مانند طلا و نقره باطل است، امّا سجده بر سنگهاى معدنى مانند سنگ مرمر و سنگهاى سفيدوسياه و حتّى عقيق اشكال ندارد.مسأله 966ـ احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو كه بعضى آن را در غذا مصرف مى كنند سجده نكند.مسأله 967ـ سجده بر علف و كاه و مانند اينها كه از زمين مى رويد و خوراك حيوان است اشكال ندارد و همچنين سجده بر گلهايى كه خوراكى انسان نيستند، امّا گلها و گياهانى كه از قبيل داروى خوراكى هستند مانند گل بنفشه و گل گاو زبان بنا بر احتياط، سجده بر آنها صحيح نيست، همچنين سجده بر گياهانى كه در بعضى از شهرها خوراكى است و در بعضى از شهرها خوراكى نيست.مسأله 968ـ سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ چه قبل از پخته شدن و چه بعد از آن صحيح است، همچنين بر آجر و سفال و سيمان نيز جايز است.مسأله 969ـ سجده بر كاغذ جايز است مگر آن كه يقين داشته باشيم از پنبه يا چيزهايى ساخته شده كه سجده بر آنها شرعاً جايز نيست و از آنجا كه غالب كاغذها را در حال حاضر از چوب مى سازند و يا حدّاقل شك داريم از چه مى سازند سجده بر آنها جايز است.مسأله 970ـ بهتر از هر چيز براى سجده خاك مخصوصاً «تربت حضرت سيّد الشّهداء(عليه السلام)» است كه يادآور خونهاى شهيدان مى باشد.مسأله 971ـ هرگاه چيزى كه سجده بر آن صحيح است در اختيار ندارد، يا به واسطه گرمى و سردى زياد نمى تواند بر آن سجده كند، بايد بر لباسش اگر از كتان يا پنبه است سجده كند و اگر از چيز ديگر است (مثلاً از پشم است) بر همان يا بر فرش سجده نمايد و اگر آن هم ممكن نيست بر فلزّات و اشياء معدنى سجده كند و اگر مطلقا چيزى پيدا نمى كند كه بتوان بر آن سجده كرد بر پشت دست خود سجده مى كند، بنابر اين پشت دست آخرين چيزى است كه مى توان بر آن سجده كرد.مسأله 972ـ هرگاه در سجده اوّل مهر به پيشانى بچسبد بايد آن را براى سجده دوم از پيشانى جدا كند و اگر به همان حال به سجده دوم رود اشكال دارد.مسأله 973ـ هرگاه در اثناء نماز چيزى را كه سجده بر آن صحيح است از دست بدهد، مثلاً بچّه اى آن را بردارد، چنانچه وقت نماز باقى است نماز را تمام كرده و بنابر احتياط دوباره مى خواند و اگر وقت تنگ است قضا ندارد، در هر دو صورت به ترتيبى كه در دو مسأله قبل گفته شد عمل نمايد.مسأله 974ـ هرگاه در حال سجده متوجّه شود پيشانى را بر چيزى گذارده كه سجده بر آن جايز نيست، اگر ممكن است و منافات با صورت نماز گزار ندارد پيشانى را به روى چيزى كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر دسترسى ندارد و وقت تنگ است به دستور مسأله پيش عمل كند.مسأله 975ـ هرگاه بعد از نماز يابعد از سجده متوجّه شود بر چيزى سجده كرده كه سجده بر آن جايز نبوده، نمازش صحيح است.مسأله 976ـ سجده كردن براى غير خداوند متعال حرام است و بعضى از مردم عوام كه در مقابل قبر امامان(عليهم السلام) پيشانى را بر زمين مى گذارند اگر به قصد سجده براى امام(عليه السلام) باشد فعل حرام است و اگر براى شكر خدا باشد اشكالى ندارد، ولى اگر در نظر بينندگان چنين نشان دهد كه سجده براى امام(عليه السلام) است يا بهانه به دست دشمنان دهد اشكال دارد.آیت الله علوی گرگانی (مد ظله العالی)مسأله 1085- بايد بر زمين وچيزهاي غير خوراكي كه از زمين ميرويند مانند چوب وبرگ درخت، سجده كرد وسجده بر چيزهاي خوراكي وپوشاكي ومعدني صحيح نيست.مسأله 1086- احتياط واجب آن است كه بر برگ مو سجده نكنند.مسأله 1087- سجده بر چيزهائي كه از زمين ميرويد وخوراك حيوان است مثل علف وكاه صحيح است.مسأله 1088- سجده بر گلهايي كه خوراكي نيستند، صحيح است ولي سجده بر دواهاي خوراكي كه از زمين ميرويد مانند گل گاو زبان صحيح نيست.مسأله 1089- سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است و در شهرهاي ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست، اگر آن ميوههاي نارس استعداد خوردن را داشته باشد.مسأله 1090- سجده بر سنگ آهك وسنگ گچ صحيح است و احتياط واجب آن است كه در حال اختيار به گچ وآهك پخته وآجر وكوزه گلي ومانند آن سجده نكنند.مسأله 1091- اگر كاغذي را از چيزي كه سجده بر آن صحيح است مثلاً از كاه ساخته باشند ميشود بر آن سجده كرد، بلكه سجده بر كاغذي كه از پنبه ومانند آن ساخته شده نيز جائز است.مسأله 1092- براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيّد الشهداء$ ميباشد، بعد از آن خاك، و بعد از آن سنگ و بعد از سنگ، گياه است.مسأله 1093- اگر چيزي كه سجده بر آن صحيح است ندارد، يا اگر دارد به واسطه سرما يا گرماي زياد ومانند اينها نميتواند بر آن سجده كند، چنانچه لباس او از كتان يا پنبه است، بايد به لباسش سجده كند و احتياط مستحبّ آن است كه اگر در اين حال با خود چيز معدني داشته باشد مانند عقيق سجده بر لباس كند، وبرعقيق ننمايد و اگر از چيز ديگر است، بايد بر پشت دست سجده كند و احتياط مستحبّ بلكه اقوي آن است كه در اين حال سجده بر پشت دست را بر چيز معدني مقدّم بدارد.مسأله 1094- سجده بر گل و خـاك سستي كه پيشـاني روي آن آرام نميگيرد، باطل است.مسأله 1095- اگر در سجده اوّل، مهر به پيشاني بچسبد واجب است آن را جدا كند و اگر بدون اين كه مهر را بردارد، دوباره به سجده رود، احتياط واجب آن است كه نماز را اعاده نمايد.مسأله 1096- اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده ميكند گم شود وچيزي كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد،بايد نماز را بشكند، اگرچه بنابر احتياط مستحبّ نماز را تمام و بعد اعاده كند، واگر وقت تنگ است، بايد به دستوري كه در «مسأله 1093» بيان شد عملنمايد.مسأله 1097- هرگاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اگر ممكن باشد پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر ممكن نباشد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد نماز را بشكند و اگر وقت تنگ است، بايد به دستوري كه در «مسأله 1093» ذكر شد عمل نمايد.مسأله 1098- اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است، اشكال ندارد.مسأله 1099- سجده كردن براي غير خداوند متعال حرام ميباشد وبعضي از مردم عوام كه مقابل امامان پيشاني را به زمين ميگذارند، اگر براي شكر خداوند متعال باشد، اشكال ندارد وگرنه حرام است.پی نوشت:.بحار الانوار جلد 1 ص214 منبع:مشرق