بعضی ها دعا و عبادت و توبه را می گذارند برای دوران پیری؛ این اشتباه بزرگی است. اگر گفته شود توبه کنید می گویند حالا وقت داریم، اولا معلوم نیست وقت داشته باشیم، مرگ انسان را مطلع نمی کند برای همه سنین است. اگر فرض کردیم حقیقتا وقت داریم – یعنی بناست به سنین پیری برسیم – چنانچه کسی خیال کند که می شود دوران جوانی را با غفلت و غرق شدن در شهوات گذراند، بعد با خیال راحت و با آسانی به سراغ توبه رفت، اشتباه بزرگی مرتکب شده است. حالت دعا و انابه چیزی نیست که انسان هر وقت اراده کرد برای او پیش بیاید. گاهی می خواهیم، نمی شود. دنبال حال و توجه هستیم، نمی شود:"ذلک بما قدمت یداک"(1) انسانی که زمینه توجه به خدا و رجوع الی الله را در خودش به وجود نیاورده باشد، این طور نیست که هر وقت اراده کرد بتواند در خانه خدا برود. شما می بینید بعضی دل های پاک غالبا جوان ها خیلی راحت می توانند ارتباط برقرار کنند؛ اما بعضی هر چه تلاش می کنند این ارتباط برقرار نمی شود. کسانی که فرصتی دارند و می توانند دل خودشان را نرم نگه دارند، قدر بدانند و رابطه ی خود را با خدا حفظ کنند تا هر وقت خواستند در خانه خدا بروند بتوانند.
ترک گناهان
یک دیگر از شرایط دعا اجتناب از گناه و توبه است.
خروج از مظالم
درباره دعا و استجابت دعا در روایت دارد
که:"ولیخرج من مظالم الناس"(2) انسان باید از مظلمه ی مردم خارج شود تا
دعایش قبول شود. در روایت دیگر دارد که خدای متعال به حضرت موسی (ع) خطاب فرمود:
"یا موسی ادعنی بالقلب النقی و اللسان الصادق"(3) با دل پاک و زبان
راستگو با خدای متعال حرف بزنید و دعا کنید؛ دعا قطعا مستجاب است.
البته نه دعای تنها و دعای بدون عمل هیچ فایده ای ندارد که
انسان درِ عمل را ببندد و به دعا اکتفا کند. اما در کنار عمل، در کنار اقدام، در
کنار به کار انداختن همت و تلاش، خواستن از خدا را نیز باید قرار دهیم. این دعا
حاجات انسان را برآورده می سازد. لذا ملاحظه می کنید که پیغمبر اکرم (ص) در میدان
جنگ بعد از آن که همه ی کارها را انجام داده است، دعا هم می کند. بنابراین یکی از
وظایف ماست که دعا کنیم تا از این راه به حاجات و اهداف و مقاصد خود نائل شویم.
کسی نمی تواند بگوید که پیغمبر و مسلمانان صدر اسلام، تلاش
و کار نمی کردند. بالاتر از تلاش آنها دیگر تلاش وجود ندارد. در آن ده سال که
پیغمبر حاکمیت جامعه اسلمای آن روز را بر عهده داشت، سال هایی یکسره توام با کار و
تلاش بود اما در عین حال با وجود آن کار و تلاش در کنار آن، دعا و تضرع و انابه و
استغفار و طلب و مسئلت از پروردگار عالم هم جای خود را داشت.
پی نوشت ها:
_1(سوره حج، آیه 10)
)_2بحارالانوار، ج 90، ص 321، الصادق(ع))
)_3همان، ص 341، الرسول((ص)