عقیق: مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «ارتباط با خدا و حقوق مؤمنین نسبت به همدیگر» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

زیربنای استجابت دعاها، توبه از اعمال گذشته است.

اگر حقیقتا توبه کنیم، خداوند متعال به هر مقداری که گناه کرده باشیم، می‌بخشد؛ البته خداوند «حق‌الله» را می‌بخشد و با «حق الناس» کاری ندارد، خود انسان باید حق الناس را جبران نماید و حقِ صاحب حق را ادا کند.

چند جمله‌ای راجع‌ به «زبان» و «حق زبان» بیان می‌کنیم.

زبان عضو کوچکی است ولی آفات و اجر و مقام زیادی دارد، می‌تواند عبادت کند یا غیبت و تهمت بزند.

آثار و مقامات الهی از سخن پیدا می‌شود. مقامات انسان به‏ وسیله نماز، دعا و قرآن رشد می‌کند و بالا می‌رود اما با غیبت و تهمت و فحش مقامات تنزل پیدا می‌کنند.

زبان عضوی است که به بیان بعضی هشتاد و به نقل از کسی دیگر صدوهشتاد آثار سوء و مدح و ثنا دارد.

آفات زبان زیاد است و اهل بیت علیهم السلام به کنترل زبان و خودداری از آفات زبان، بسیار سفارش کرده‌اند.

ما که می‌گوییم تابع امیرالمؤمنین (ع) و اهل بیت علیهم السلام هستیم بایستی به مشی ایشان توجه کنیم.

آیا به نظر شما در مقابل کسی که حرف نابجا و بدوبیراه به ما می‏زند سکوت کنیم بهتر است یا مثل خودش عمل کنیم و ما هم به او بدوبیراه بگوییم؟ با سکوت چقدر خودت راحت‌تری و از طرفی دل او نسبت به تو نرم می‏شود، چقدر این ناراحتی تنزل پیدا می‌کند و شیطان از آدم دور می‌شود.

نبی‌اکرم (ص) می‌فرماید: «مَنْ آذَی مُؤْمِناً وَ لَوْ بِشَطْرِ کَلِمَةٍ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَکْتُوباً بَیْنَ عَیْنَیْهِ آیِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ»؛ اگر کسی مؤمنی را آزار دهد گر چه به واسطۀ یک کلمه کوتاه، روز قیامت در حالی محشور می ‏شود که در پیشانی او نوشته شده است این شخص «ناامید از رحمت خداست».

ما تا بحال با این زبان چقدر از مؤمنین را اذیت کرده‏ ایم؟

پیامبر اکرم (ص) در روایت دیگری می‌فرمایند: شخصی از حضرت امیرالمؤمنین(ع) سوال کرد: یا امیرالمؤمنین چه چیزی از آسمان‌ها بزرگتر است؟

حضرت فرمودند: بهتان و تهمت! سنگینی تهمت از آسمان‌ها بیشتر است. یعنی به قدری عظیم است که اصلا قابل جبران نیست.

بهتان به این معناست که تهمتی به کسی بزنی که روحش هم خبر ندارد. از سر حسادت یا اختلاف عملی را به کسی نسبت دهی که کوچکش کنی. این عمل قابل جبران نیست لکن انسان باید حواسش را جمع کند.

غیبت هم آثار زیادی دارد. مکررا مراجعینی داشتم که می‌گفتند توسل‌های زیادی داشتیم اما نتیجه نگرفتیم. یکی از آنها گله می‌کرد و می‌گفت کار بسیار مهمی داشتم دو بار به مشهد رفتم و هر بار چهارده روز در مشهد ماندم و هر روز نماز امام زمان(ع) و نماز هر یک از معصومین را با اعمالش انجام می‏دادم، اما حاجت‌ نگرفتم.

انسان با یک غیبت همه این اعمال را به باد می‌دهد.

بعضی افراد گله می‌کنند که من هر چقدر قرآن می‌خوانم و توسل می‌کنم و زیارت می‌روم اما حاجت‌ نمی‌گیرم، با این اعمال نباید هم اثر استجابت باشد.

در آثار غیبت چنین آمده است که اگر غیبت کردی اعمال خوبت در پرونده کسی که غیبتش را کرده‌ای می‌رود و اعمال بد او به پرونده تو منتقل می‌شود.

برای جبران غیبت از صاحب حق عذرخواهی کن، دو رکعت نماز بخوان و توبه کن. بگو خدایا نفس اماره‌ام جلوه کرد و اشتباه کردم ببخش. اگر حقیقتا از اعمالت پشیمان شوی و به درگاه الهی توبه کنی، خداوند متعال حتما عفو می‌کند؛ چراکه او «اکرم الاکرمین» است. بنابراین حق الناس را باید جبران کند.

نقل کرده‌اند که در یک جلسه‌ای، غیبت یک مرجع تقلید بزرگی را کردند. بعد از مدتی به ایشان گفتند که در چنین جلسه‌ای ذکر شما شد و فلانی غیبت شما را کرد. عرض کردند اشکالی ندارد و مقداری شیرینی، میوه و پول به درِ خانه کسی که غیبت ایشان را کرده بود فرستادند و به او گفتند این هدیه‌ای است از طرف آقا برای شماست. آن مرد شرمنده شد و بسیار تعجب کرد. پس از چند روز آقا را دید و تشکر کرد و علت فرستادن هدیه را پرسید. آقا فرمودند علت این بود که شما اعمال نیک پرونده‌تان را به پرونده من هدیه کردید؛ من نیز خواستم از شما تشکر کنم و احسان به شما کرده باشم. این هدیه را فرستادم اگر باز هدیه کنید ممنون می‌شوم.

بسیاری از گرفتاری‌های ما به خاطر غیبت است. بواسطه یک غیبت یا تهمت همه حسنات در پرونده‌مان از بین می‌رود. بهتر است انسان کمی زبانش را کنترل کند.

حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «اِحْذَرُوا اَللِّسَانَ فَإِنَّهُ سَهْمٌ یُخْطِی»؛ از زبان بر حذر باشید؛ چراکه آن تیری است که به خطا می رود.

این زبان شبیه تفنگ است که تیرش به هدف نمی‌خورد؛ زبان را حرکت می‌دهی و وقت دیگران را می‌گیری لکن به هدف نمی‌خورد و خطا می‌رود. پس زبانی که خطاکار است را کنترل کن و ساکت باش. اگر صحبت به نفع دین و اسلام و ولایت است، بگو و اگر به نفع خودت و دیگران و اسلام نیست سکوت کن و چیزی نگو.

در روایت دیگری نبی اکرم (ص) فرمودند: «نَجَاةُ اَلْمُؤْمِنِ فِی حِفْظِ لِسَانِهِ»؛ نجات مؤمن، در نگهداری زبان اوست.

اگر می‏خواهی در آخرت بارت سبک باشد و راهت برای رفتن به بهشت هموار باشد زبانت را کنترل کن، هر چه دلت می‌خواهد نگو، ببین خدا چه می‌خواهد. «هوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ»؛ او با شماست هرجا که باشید. خدا می‏ بینید و می‌شنود، پس زبانت را کنترل کن.

در روایت دیگری از نبی اکرم (ص) آمده است: «مَنْ کَفَّ لِسَانَهُ سَتَرَ اَللَّهُ عَوْرَتَهُ»، کسی که زبانش را کنترل کند و بیهوده ‏گو نباشد، خداوند متعال عیب‌های ظاهر و باطن او را پنهان می‌کند و آبرویش را حفظ می‌کند.

در روایت دیگری امام علی علیه السلام می‌فرمایند: هنگام شب که می‌خواهی غذا بخوری چراغ را روشن می‌کنی تا ببینی که چه می‌خوری، لکن به علمی هم که می‌آموزی ببین از چه کسی یاد می‌گیری، چه چیزی به تو یاد می‌دهد، آیا حق می‌گوید یا باطل؟ همه را قبول نکن بلکه با عقلت بسنج و ببین آیا با عقاید تو همخوانی دارد یا خیر؟ از چند نفر دیگر هم در این زمینه سوال بپرس تا به درستی آن پی ببری. سر سفره هم که نشستی دقت کن غذایی که می‌خوری از کجا آمده است، آیا حلال است یا حرام؟ غذای روح هم چنین است و علم، غذای روح است، پس دقت کن که علم را از چه کسی یاد می‌گیری. آیا خود اهل عمل است یا خیر؟ حواست باشد که به دنبال هر صدایی نروی.