عقیق:فاطمه علی آبادی: مهرواره هوای نو تلاشی برای شناسایی و معرفی برگزیدگان سال هیأت و تشکل‌های دینی جمهوری اسلامی ایران است. با توجه به برنامه تحولی سازمان تبلیغات اسلامی در دوره جدید و نگاه نویی که به جریان هیأت و تشکل‌های دینی دارد اقدامات زیادی در این حوزه رقم خورده که یکی از آنها، برگزاری مهرواره هوای نو است. یکی از اهداف اصلی این طرح آن است که عموم مردم و به‌ویژه نوجوانان و جوانان با هیأت‌ها و تشکل‌های مردمی آشنایی بیشتری پیدا کنند. نگاه مهرواره به تشکل‌های دینی این است که آنها موتور پیشران مردمی در گام دوم انقلاب اسلامی‌اند که به‌صورت خودجوش فعالیت می‌کنند. از این فرصت می‌توان برای بهره‌مندی هرچه بیشتر در جهت پیشبرد اهداف گام دوم انقلاب استفاده کرد. آئین اختتامیه «مهرواره ملی هوای نو؛ نخستین مهرواره برگزیدگان سال هیأت و تشکل‌های دینی» ۲۴ اردیبهشت ماه سال جاری در محل تالار وحدت برگزار شد. می‌توانید گزارش مهر از این آئین را اینجا بخوانید. همین موضوع باعث شد میزگردی با حضور حجت الاسلام مجید باباخانی مدیر کل تشکل‌های دینی سازمان تبلیغات اسلامی، وحید ملتجی دبیر مهرواره هوای نو و حمید بهرامی مدیر بنیاد دعبل خزاعی در خبرگزاری مهر تشکیل شد که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید.:
*ایده مهرواره هوای نو چگونه به وجود آمد و کدام نهاد پایه گذار و طراح این برنامه بود؟
باباخانی: مهرواره هوای نو موضوع مهمی بود که در فضای هیأت رقم خورد و امیدوار هستیم در بلند مدت ابعاد مختلف آن روشن شود. بر همین اساس از همه نخبگان و دلسوزان عرصه هیأت خواهش می‌کنیم کمک کنند ابعاد مختلف آن دیده و نقص‌های آن در ادامه مسیر مرتفع شود.ارتباط مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی و شخص حجت الاسلام قمی با مجموعه‌های شاخص فرهنگی از جمله جریان و خانواده بزرگ هیأت ارتباط وثیقی بوده است و چون از گذشته این ایده بود که با نگاهی مبنایی به مجموعه هیئات پرداخته و کارهای بزرگ آنها دیده شود؛ بنابراین حدود سه سال پیش بود دوستانی از مجموعه‌های فرهنگی کشور این پیشنهاد را به صورت جدی‌تر مطرح کردند تا با بهره‌گیری از مدل جشنواره‌ها کارهای فاخر فرهنگی دیده شود. از همان سال روی این موضوع اقدامات جدی و مفصلی صورت گرفت، جلسات و مباحثات متعددی با مسئولین سازمان برای صیقل موضوع و شروع کار انجام شد. بر همین اساس سال گذشته شهریور ماه با حکم رئیس سازمان تبلیغات اسلامی کار به صورت جدی تر در این حوزه دنبال و شورای مرکزی شکل گرفت. بنابراین از اسفند ماه ۱۳۹۹ تصمیم گرفته شد تا جشنواره‌ای با نام مهرواره هوای نو شکل بگیرد. لازم به ذکر است مدل مهرواره‌ها و جشنواره‌ها یکی از مدل‌های خوب حکمرانی است که می‌توان به واسطه آن مبناهایی که در کارها وجود دارد توسط نخبگان مورد سنجش قرار بگیرد و محورها مشخص شود. مهرواره با توجه به محورهای مهمی که مد نظر داشته است به این سمت می‌رود که از اهمیت مبناها بگوید و دو محور اساسی در مهرواره مورد تاکید است.
*کدام نهادها و سازمان‌ها در برگزاری مهرواره مشارکت و همکاری داشتند؟
باباخانی: غیر از سازمان تبلیغات اسلامی و خانواده بزرگ هیأت، هیأت رزمندگان اسلام، جامعه ایمانی مشعر، شورای هیئات مذهبی کشور، کانون مداحان کشور، مجموعه شاعران آئینی، مجموعه بسیج مداحان و هیئات، اتحادیه‌های انجمن اسلامی دانش آموزی شامل هیئات انصارالمهدی و مجمع کانون فرهنگی تبیین و مجموعه شورای شبکه‌های هیأت از جمله مجموعه‌هایی بودند که در طراحی‌های مهرواره هوای نو کمک و همراهی کردند. اما از میان سازمان‌ها و نهادها بخش‌های متعدد شهرداری تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کمک‌ها و همکاری‌هایی در بخش‌های متعدد کار داشتند. همچنین وزیر محترم فرهنگ و ارشاد و معاونت‌های مختلف این وزارتخانه به همراه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در برگزاری مهرواره همراهی‌هایی داشتند. البته دستگاه‌های مختلفی در برگزاری مهرواره نقش داشتند اما این سه دستگاه عمده‌تر به این موضوع پرداختند.
*در برگزاری مهرواره آیا برنامه ویژه ای داشتید که فقط به سراغ چهره‌های مشهور یا هیأت‌های شاخص نرفتید و همه را به صورت عمومی برای شرکت در مهرواره فراخواندید؟
ملتجی: از رسانه مهر به خاطر دعوتشان سپاسگزار هستم. یکی از اهداف مهرواره هوای نو همین مهم بود.هیأت به یک قشر خاص تعلق ندارد. هیأت به عنوان یک نهاد و زیرساخت فضایی است که متعلق به عموم مردم دارد و بهره آن نیز باید برای عموم باشد و این به عنوان یک خط اصلی و یکی از اهداف ما به شمار می‌رفت از این جهت تمام تلاش خود را به کار گرفتیم تا این اتفاق به خوبی بازنمایی شود.
این ویژگی عمومی بودن در بخش‌های مختلف مهرواره خود را نشان داد برای مثال در مراسم اختتامیه با دعوت از چهره‌های مختلف تلاش شد این اتفاق بیفتد، چه به عنوان کسانی که در برنامه حاضر و نظاره‌گر بودند و چه افرادی که در برنامه اختتامیه بر روی جایگاه حاضر شدند. همچنین در انتخاب هیأت‌ها و گروه‌های داوری سعی شد این مسئله به عنوان یک سیاست دیده شود که ما فقط هیأت‌های خاص را مورد نظر قرار ندهیم. حتی در انتخاب بخش‌های مختلف مهرواره امسال سعی شد این ابعاد در کنار هم دیده شود.
*اشاره کردید سه بخش در مهرواره در نظر گرفتید، آن سه بخش کدام است و اینکه شرکت کنندگان برای اینکه به مراحل بعدی دست پیدا کنند چه ملاک‌هایی مدنظرتان بوده است؟
ملتجی: زیرشاخه‌ها و اجزا تشکیل دهنده هیأت بسیار زیاد است و هر یک از این اجزا نقش مهمی را ایفا می‌کنند تا جایی که اگر یکی از این اجزا در هیأت نباشد آن اثری که باید داشته باشد یا از بین می‌رود یا خیلی ضعیف می‌شود. سال اول قرار بر این شد که از مجموع این اجزا به سه بخش آن پرداخته شود یک بخش بحث ستایشگران اهل بیت (ع) و مداحی است، یک بخش مسئله کتاب هیأت و بخش سوم خود هیأت و مناسکی است که در هیأت برگزار می‌شود. هر کدام از این بخش‌ها جزئیاتی دارد که ما تحت عنوان رشته از آنها یاد کردیم. البته امسال به این اجزا نیز به طور کامل پرداخته نشد.
*لطفاً به صورت مصداقی این موارد را بیان کنید؟
ملتجی: برای مثال در بخش ستایشگران اهل بیت (ع) اگر بخواهیم جزئی‌تر بگوییم شاید نزدیک ۱۰ رشته باشد که باید مورد توجه قرار بگیرد. سال اول ما به یکی از این ده رشته با عنوان مدیحه‌خوانی در یک بازه سنی مشخص پرداختیم. این نشان می‌دهد که مسئله هیأت مسئله بسیار وسیع و عمیقی است. تصور بنده این است که اگر این مسیر ادامه پیدا کند ظرف پنج سال آینده در حوزه فرهنگ جامعه شاهد اتفاقات و تغییرات بزرگی خواهیم بود. به این معنا که ظرفیت هیأت، ظرفیت بسیار بزرگی است که تا به حال به آن پرداخته نشده و از آن استفاده نشده است. مهرواره هوای نو آغازگر این توجه است که باید به مسئله هیأت نگاه متفاوتی داشت و ظرفیت آن را به عنوان ظرفیتی که می‌تواند فرهنگ جامعه را تحت تأثیر قرار دهد مورد توجه قرار داد. امری که تا به حال بسیاری از دستگاه‌ها نتوانستند آن را انجام دهند. هیأت این توانمندی را دارد. هوای نو این مسئله را می‌خواهد نشان بدهد. این مسائل جز برکاتی است که در آینده خواهیم دید.
لازم به ذکر است این سه بخش همه اجزا هیأت نیست و به دلیل این که سال اول بود این بخش‌ها انتخاب شدند و همه رشته‌هایی که زیرمجموعه هر بخش قرار گرفته نیز همه اجزا آن بخش نیست. تکمیل این حرکت فرهنگی در تداوم آن اتفاق خواهد افتاد. برگزارکنندگان با هوشمندی با این مسئله مواجه شدند به جای اینکه ما نقشه وسیعی را روی میز بگذاریم و با ۱۵۰ رشته شروع کنیم با ۳۲ رشته شروع کردیم تا در یک سیر تدریجی به تکامل برسد.
در مرحله اول فراخوان صورت گرفت و بخش‌ها و رشته‌ها به هیأت‌ها اعلام و از آنها خواسته شد مستنداتی که در هر یک از آن رشته‌ها دارند و فعالیت‌هایی که انجام دادند را بازنمایی و ارسال کنند. در مرحله بعد توسط شورای برنامه‌ریزی برای هر بخش شاخص‌هایی انتخاب شد که این بخش مهم کار بود که قرار شد بر اساس آن شاخص‌ها گروه‌های داوری ارزیابی خود را انجام دهند. در این امر سعی شد ارزیابی‌ها کمتر سلیقه‌ای و شخصی شود. البته این روند معقولی است که داور نظر خود را خواهد گفت داور کسی است که سال‌های سال در آن عرصه کار کرده و جامعه مخاطب پذیرای نظر اوست اما باز هم برای اینکه داوری دقیق‌تر باشد شورای برنامه‌ریزی هر بخش شاخص‌هایی را انتخاب و بعد داوران بر اساس آن شاخص‌ها و مستنداتی که هیأت‌ها ارائه کردند را مورد بررسی قرار دادند و در نهایت بهترین و متفاوت‌ترین آثار انتخاب شدند.
*یکی از خاصیت‌های جشنواره‌ها و مهرواره ها ترویج نوآوری است، جشنواره فیلم فجر و جشنواره‌های نظیر آن نیز هر سال سعی بر این دارند که آن فیلمی که کارگردانی یا فیلم نامه بهتری دارد انتخاب شود. آیا مهرواره قصد ترویج نوآوری در هیأت را دارد و اینکه ما در زمینه هیأت در ابعاد مختلفش نوآوری داشته باشیم؟ حدود و ثغور این نوآوری چطور تعیین می‌شود؟ چه نوآوری مذموم و چه نوآوری پسندیده است که از آن آفات نوآوری‌های مذموم که بعضاً مشاهده می‌شود جلوگیری بشود؟ آیا این تلقی بوده است که مهرواره به دنبال ایجاد نوآوری در هیأت بوده است؟
باباخانی: آن ۳۲ رشته‌ای که در مهرواره در نظر گرفته شده خودش یک نوآوری است. به این دلیل که تا به حال به موضوع هیأت این طور نگاه نمی‌شد صرفاً. عمده فضای جامعه این است که هیأت یک مناسک است و در یک مراسم خلاصه می‌شود و بعد از آن هیچ اتفاقی قرار نیست بیفتد، در حالی که ظرفیت هیأت چنین نیست اما نگاه‌هایی که به هیأت می‌شود چنین است. اینکه گفته می‌شود هیأت‌ها باید در این ۳۲ رشته حرف برای گفتن داشته باشند یک حرکت رو به جلو است. مهرواره هوای نو یک اتفاق خوب بود که برای بسیاری از هیأت‌ها جذابیت داشت. زمانی که به یک هیأتی گفته می‌شود تو باید تشکیلات و زیرساخت و چشم‌انداز داشته باشی؛ از جمله کارهایی است که بسیاری از هیأت‌ها به آن سمت حرکت نکرده بودند و این مهرواره خود یک باب نوآوری را شروع کرده که ثمراتش در سال‌های آینده بیشتر خواهد شد.
ملتجی: طبیعتاً مهرواره‌ها یا جشنواره‌ها سعی می‌کنند این ابعاد مثبت و جلوبرنده را که کمتر مورد توجه عموم قرار دارد را پررنگ کنند برای اینکه دیگران هم از آن استفاده کنند. این حتماً مدنظر ما هست منتها خود مهرواره اساساً نوآوری است و تا به حال چنین چیزی وجود نداشت. برای مثال سند پیشرفت و چشم‌انداز داشتن در حوزه هیأت یک نوآوری است و خیلی چیزهای دیگری که در آن ۳۲ رشته بود. مثال دیگر اینکه ارتباط هیأت و هنر است اینکه هیأت حتماً باید هنرمندانه باشد همین مسئله یک مقوله نوآورانه است. البته برخی از هیأت‌ها به این مسئله پرداختند اما در سطح وسیع تا به حال این اتفاق نیفتاده است. بخشی از کشف‌هایی که حاصل شد و به دست آمد نیز نوآوری‌هایی بود که برخی از هیأت‌ها انجام داده بودند که اگر مهرواره نبود اصلاً آنها دیده نمی‌شد.
*یکی از آفت‌هایی که معمولاً جشنواره‌ها به آن دچار می‌شوند این است که یک قالب پسندیده‌شده‌ای را انتخاب می‌کنند مانند جشنواره‌های فیلم که کارگردانان می‌دانند اگر فیلم را این‌طور بسازند دیده می‌شود و جایزه به آن تعلق می‌گیرد. هیأت یک ویژگی که دارد این است که در سراسر کشور از یک روستای کوچک تا یک شهر بزرگ با تفاوت قومیت‌ها و فرهنگ‌ها اتفاقات گوناگونی در آن می‌افتد. این تفاوت‌ها زیبایی‌های زیادی دارد. برای اینکه جلوگیری کنید از اینکه این ذهنیت در هیأت‌ها ایجاد نشود که اگر برای مثال هیأتی مانند هیأت حاج محمود کریمی مراسم گرفت باعث می‌شود که دیده شود و آن مدل‌های سنتی خودشان را کنار بگذارند. برای اینکه به این قالبی شدن و شیک برگزار کردن هیأت دچار نشوند چه تدبیری اندیشیدید؟
باباخانی: مطلبی در سوال قبل شما بود که چطور می‌شود که مهرواره هیأت را از آن اصالت‌های خود فاصله ندهد. یکی اینکه مهرواره را داورانی داوری می‌کنند که زیست بوم هیأت را می‌شناسند. از یک طرف اصالت‌ها و سنت‌ها را می‌دانند و از طرف دیگر افق‌های جدید را نیز می‌فهمند و با آن آشنا هستند. مطلب دیگر اینکه تنوع رشته‌ها که صرفاً به کمیت توجه نمی‌کند و در بسیاری از موارد به کیفیت و مضمون توجه دارد باعث شده هیأتی که در روستا است بتواند در مقابل تعداد زیادی از هیأت‌ها که در پایتخت، اصفهان یا مشهد هستند، مقام بیاورد. مهرواره فرصت برابری را به کمک رسانه‌ها به وجود می‌آورد تا الگوسازی کند. ما نمی‌خواهیم اخلاص هیأت‌ها از بین برود بلکه هدف آن است که هیأت‌ها الگویی برای سطح کشور بشوند. اگر کسی توانست کار خوبی انجام دهد آن را نشر بدهد و امر به معروف کند.
سال آینده با توجه به مباحثاتی که صورت گرفته بخش اقوام جدی‌تر می‌شود تا از این طریق برخی از سنت‌ها که در اقوام مختلف وجود دارد و با عنوان گنجینه بزرگی محسوب می‌شوند، تقویت شود؛ بنابراین با توجه به این مسئله هیأت‌ها از آفاتی که مطرح شد دور می‌مانند. برای مثال کسی که در کهگیلویه است می‌داند که می‌تواند سنت خود را در مهرواره نشان بدهد. البته آفت پایتختی شدن و مرکزی شدن نیز یکی از چیزهایی بود که سعی شد از ابتدا به آن توجه شود.
ملتجی: پیشنهاد ما این است که سال آینده هوای نو در حوزه بین‌الملل نیز فعالیت داشته باشد. البته منظور از بین‌الملل کشورهایی است که نزدیک به فرهنگ ایرانیان هستند. بر اساس پسند یک جشنواره یا یک مهرواره و سیاست‌های برگزارکنندگان آن آثار انتخاب می‌شود یک امر طبیعی است و این را نمی‌شود بد دانست و اتفاقاً ما در بخش‌هایی می‌خواهیم این‌طور باشد. برخی از شاخص‌هایی که مهم است جز شاخص‌های اصلی مهرواره محسوب می‌شود برای مثال یکی از رشته‌ها هیأت و نگاه نوجوانان است. این جز شاخص‌های مهرواره است و طبیعتاً داوران بر این اساس داوری خواهند کرد، این کار باعث می‌شود که هیأت‌ها به نوجوانان نگاه ویژه داشته باشند و هدف نیز همین است این مهم در حوزه بانوان و اقتصاد هیأت نیز مورد توجه است.
خروجی کار نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. تصورمان این است که برگزیدگان و شایستگان تقدیر امسال ۷۰ درصد غیر معروف بودند، این مسئله مهمی است و نشان می‌دهد که مهرواره تنها به افراد و هیأت‌های شاخص و شناخته شده توجه ندارد. خروجی مهرواره به خوبی نشان دهنده نوع نگاه هوای نو است.
*شما سعی کردید ارتباط رسمی یا کارکردی با جشنواره نوگلان حسینی داشته باشید؟ بین برگزیدگان شما مداح نوجوان و کودک نبودند و رده سنی شرکت کنندگان مهرواره هوای نو در سنین ۲۰ تا ۳۵ سال بود. آیا چنین افقی شما در پیش‌رو دارید که وارد این عرصه بشوید؟
باباخانی: استعدادیابی در عرصه مداحی یک کار تخصصی و مفصل است و باعث تقویت جریان مداحی در آینده می‌شود. مهرواره سعی کرده در حوزه‌هایی وارد شود که کمتر به آن پرداخته شده است. حوزه نوگلان سال‌ها است که مورد توجه قرار گرفته یا حتی در حوزه شعر هیأت جشنواره‌هایی دارد که مفصل به آن می‌پردازند. مهرواره سعی کرده به خلاءها بپردازد. ضمن اینکه این نگاه نیز وجود دارد که اساساً جشنواره‌های خوب کشور را به نوعی با مهرواره هم‌افزا کنیم. در مهرواره سعی می‌شود جشنواره‌هایی که در حوزه هیأت صورت می‌گیرد و موفق هستند مورد تشویق قرار بگیرند. قرار است مهرواره بزرگترین رویداد باشد و آرام آرام به سمت نخبگی برود به این معنا که نخبگان این جریان را اداره کنند. یک نگاه در مهرواره این است که به همه جشنواره‌ها و سوگواره‌هایی که در کشور وجود دارند کمک کند، جهت بدهد و برگزیدگان آنها را مورد تقدیر قرار بدهد.
*آیا در سال بعد بخش نوجوانان اضافه می‌شود؟
ملتجی: مهرواره به این صورت است که یک شورای مرکزی دارد و شورای مرکزی با بحث‌های فنی همه ابعاد را بررسی کرده و تصمیم‌گیری می‌کنند. امسال هم این مسئله مطرح بود و به دلیل اینکه به لحاظ محتوا دچار مسئله است و برای اینکه شتاب زده وارد این عرصه نشویم قرار شد امسال این اتفاق نیفتد.
*برای بیشتر مردمی کردن مهرواره آیا می‌شود به این سمت رفت که بخشی از آن داوری را به مردم بسپاریم؟
ملتجی: امسال هم این مسئله مطرح بود. به نظر می‌رسد باید به جایی برسیم که بتوانیم در برخی از بخش‌ها این کار را انجام بدهیم. این اتفاق هم مرسوم است. منتها در سال اول به این مسئله ورود نکردیم چون این مهم طراحی خاص خود را می‌خواهد. چرا که مقوله هیأت مقوله حساسی است و از جنس احساس و فرهنگ است به همین دلیل باید با تدبیر زیادی وارد کار شد. خیلی از کارها و ایده‌ها بود که می‌شد انجام بدهیم اما به دلیل همین تدابیر سعی شد ضمن اینکه نوآورانه بودنش نشان داده شود همه بتوانند با مسئله همراه شوند؛ بنابراین باید این کار با تدبیر ویژه انجام می‌شد که از آن تلقی و برداشت غلطی صورت نگیرد. ما نمی‌خواهیم این عرصه را خیلی راحت در کنار عرصه‌های دیگر جامعه بگذاریم چرا که هیأت فضای خاص خود را دارد بنابراین مراقبت کردیم اما این امر در سطح خودش می‌تواند اتفاق بیفتد. برای مثال همین امسال در تبلیغات شهری که در سطح شهر انجام شد از مردم سوال می‌شد مبنی بر اینکه شما با نوای کدام مداح بیشتر مأنوس هستید یا از صحبت‌های کدام سخنران بیشتر استفاده کردید؟ البته این سوالات جنبه تلنگر و تبلیغات داشت نه به این معنا که هدف احصا کردن باشد.
*ما در هیئات کشور یک بخش هیأت‌های سنتی داریم که قبل از انقلاب و پیش از آن هم بوده است و بعضاً شاید تحولات پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هم تغییر خاصی در آن هیأت‌ها نداده و آن هیأت به همان شکل سنتی خودش باقی مانده است و از این طرف هم یک سری هیأت داریم که از رنگ و بوی شعر و شکل مجلس می‌شود متوجه شد که این هیأت، هیأتی است که نگاه خاصی به انقلاب دارد به نظر می‌آید هر چه این دو سمت را به هم نزدیک کنیم بهتر است. شما چه تدبیری دارید که حداقل آن هیأت سنتی هم که این جشنواره را می‌بیند فکر نکند این جشنواره درست شده که هیأت‌های خاصی که فلان مدل هستند را ترویج بکند یا مورد تقدیر قرار بدهد برای اینکه این دوگانگی تشدید نشود چه تدبیری دارید؟
ملتجی: طبیعتاً هوای نو که این دوگانگی را تشدید نمی‌کند بلکه قرار بر این است که همه هیأت‌ها را مورد توجه قرار دهد و ببیند. از اهداف مهرواره همین مسئله بود که در همه جا از واژه هیأت به معنای عام استفاده شود. هیأت‌های سنتی نیز بخشی از پایه‌ها و ریشه‌های فرهنگ جامعه هستند برای همین هیأت‌های سنتی قطعاً جز مخاطبین هوای نو محسوب می‌شوند اما امسال کمتر توانستیم به این مقوله بپردازیم. دلیل آن هم این است که در مواجهه و برقراری ارتباط با هیأت سنتی زمان نیاز است، ادبیات خاص خود را نیاز دارد، به مسئله اقناع باید پرداخته شود و از آنجایی که هوای نو به دور از ابلاغ است این فرآیند باید به صورت تدریجی اتفاق بیفتد. بنابراین هوای نو اصل مسئله را کاملاً قبول دارد و با حفظ برخی چارچوب‌ها با عام هیأت‌ها و سلیقه‌های مختلف مواجه است. دسته بندی هیأت‌ها در قالب سنتی و نو یک مقوله جامعه شناختی است و توجه به هیأت‌های سنتی مسئله‌ای است که باید در سال‌های آینده به صورت پررنگ‌تری صورت بگیرد.
هیأت‌های سنتی قطعاً جز مخاطبین هوای نو محسوب می‌شوند اما امسال کمتر توانستیم به این مقوله بپردازیم چرا که در مواجهه و برقراری ارتباط با هیأت سنتی زمان نیاز است، ادبیات خاص خود را نیاز دارد، به مسئله اقناع باید پرداخته شود و از آنجایی که هوای نو به دور از ابلاغ است این فرآیند باید به صورت تدریجی اتفاق بیفتد
باباخانی: تعداد هیات‌هایی که شرکت کردند و اثری از خود فرستادند نشان می‌دهد که صرفاً هیأت‌های خاص هر شهر نیست. حدود ۴۰ درصد هیأت‌های که شرکت کردند هیأت‌های عمومی بودند. در مادحین هم همینطور بود. بنده این را قبول ندارم که هیأت‌های اصیل و سنتی کارهای فاخر ندارند. اگر کمی به عقب برگردیم می‌بینیم که هیأت‌های در گذشته خیلی اجتماعی بودند. برای مثال هیأت‌های قدیمی که در تهران، اصفهان و شهرهای مختلف بوده هیأت‌های فعالی بودند و مسائل مردم را حل می‌کردند. از قضا در یک مقطعی دولت شرایط را طوری کرد که هیأت گمان کرد مسائل مردم دیگر به او ربط ندارد. در ده پانزده سال گذشته دوباره برگشت مجموعه هیأت به زندگی مردم مانند خدمات اجتماعی که بسیار عیان است مانند مسائل کرونا و سیل و زلزله خیلی زیاد بود. هیأت‌های سنتی هم به صورت توانمند وارد این مسائل شدند.
*سازمان تبلیغات اسلامی برای اینکه هیئات خصوصاً هیأت‌های سنتی احساس نکنند سازمان تبلیغات در کارشان دخالت می‌کند چه تدبیری دارد؟
باباخانی: سازمان تبلیغات اسلامی عرصه‌هایی دارد که این را اثبات می‌کند. جمعه دو هفته گذشته انتخابات شورای هیأت کشور بود. در ۴۰۰ شهر انتخابات برگزار شد نزدیک ۷۰ درصد هیأت‌های کشور در انتخابات شرکت کردند. این نشان می‌دهد ارتباط سازمان با پدیده هیأت ارتباط مستمری است. ۴۰۰ شورای پنج، هفت یا نه نفره در شهرهای کشور که جمعی حدوداً ۲-۳ هزار نفره را تشکیل می‌دهد که در تصمیم‌گیری در صنف هیأت‌ها درگیر هستند. در تصمیم‌گیری، نظارت، آموزش فعال هستند. در کانون مداحان نیز به همین صورت است ۴۰۰ دفتر کانون مداحان وجود دارد. سازمان تبلیغات هم کمک می‌کند.
*آیا نسبت به تنظیم گری‌های سازمان تبلیغات مقاومت‌هایی هم وجود دارد؟
باباخانی: از سال ۱۳۸۰ انتخابات شورای هیئات کمی جدی‌تر شد. بعضی از استان‌ها از قبل از انقلاب نیز این شورا را داشتند. از سال ۸۰ که شروع شد طبیعتاً کمی مقاومت وجود داشت. در هیأت، کار صنفی و شورا کمی پذیرفته نشده بود اما به مرور چون از جنس خودشان بود پذیرفته شد. سازمان تبلیغات اسلامی از دیرباز زحمات زیادی را در این عرصه کشید البته این کار نقص‌هایی هم در کارآمدی و انتخاب داشت که باید برطرف شود. اما به هر حال این ارتباط به وجود آمده است. وقتی ۷۰ % هیئات کشور بدون هیچ اجبار و منفعت مشخصی در این عرصه شرکت می‌کنند نشان می‌دهد که این عرصه را جدی گرفته اند. بله در گذشته مقاومت‌هایی بوده است اما در دو سه دوره اخیر فضا تقویت شده است. سازمان هم سعی کرده کمی دایره را بازتر کند و هیأت‌ها راحت‌تر بتوانند مجوز بگیرند.
* بنیاد دعبل در مهرواره چه خدماتی می‌تواند به جامعه هیئت‌های کشور ارائه کند؟
بهرامی: بنیاد دعبل قرار است بسترساز خدمات هیئات و تبادل خدمات بین هیئات باشد و خدمات عمومی را در فضای هیئات از طریق تعامل مجموعه فرهنگی هیئات جاری کند. بنیاد دعبل در عموم هیئات کشور بسترسازی خدمات بین هیأت‌ها را انجام می‌دهد و قرار است نقش حمایت‌گر و تسهیل‌گر برای گروه‌های پیش برنده فعالیت‌های اجتماعی به خصوص در فضای هیأت‌ها؛ بنابراین بنیاد در فضای عمومی هیأت‌ها نقش تسهیل‌گر را دارد ولی در مورد هیات‌هایی که به نوعی نیاز به یک حمایت ویژه و تقویت دارند در نقش حمایت‌گر قرار است نقش آفرینی کند. اتصال مجموعه خدماتی که دعبل قرار است فراهم کند و فضای مهرواره هوای نو بستری است که این مجموعه‌ها قرار است در آن دیده شوند و ما قرار نیست به عنوان رصدگر به میدان برویم چرا که همین فرآیند و شناسایی مجموعه‌ها از بستر مهرواره هوای نو امکان پذیر است و مهمترین نقش بنیاد آن است که تسهیل‌گری در فضای عمومی مهرواره هوای نو داشته باشد و از برگزیدگان حمایت ویژه داشته باشد.
*برای برگزاری آئین اختتامیه سوال این است که چرا تالار وحدت با مختصات خودش برای این آئین انتخاب شد و چرا از ظرفیت هیأت‌ها استفاده نشد؟
ملتجی: شورای مرکزی خیلی وسیع به ماجرا نگاه کرد تا مراسم اختتامیه در کدام محل برگزار شود. تالار وحدت به این دلیل انتخاب شد که این مراسم یک مراسم رسمی و نمادین محسوب می‌شد طبیعتاً این برنامه باید جایی برگزار بشود که قابلیت‌های برگزاری یک برنامه رسمی نمادین را داشته باشد به این دلیل تالار وحدت انتخاب شد. علاوه بر اینکه محتوای برنامه محتوایی آمیخته با هنر بود و طبیعتاً از این منظر هم کاملاً در آن فضا امکان برگزاری وجود داشت. بخشی از جامعه مخاطبینی هم که آمده بودند از این جهت خوشحال بودند که در چنین فضایی هوای نو برگزار شد و اذعان داشتند که چقدر خوب بود این نوع از مراسم‌ها نیز در این فضا برگزار شود و تنها به برخی برنامه‌ها اختصاص نداشته باشد. در عین حال افتتاحیه مهرواره را هم در یک تکیه برگزار کردیم.
*گفته می‌شود هزینه‌های مهرواره خیلی بالا بوده است، آیا این را تأیید می‌کنید و این هزینه‌ها از کجا تأمین شده است؟
باباخانی: با رایزنی‌هایی که صورت گرفت بهای اجاره تالار وحدت برای برگزاری اختتامیه مهرواره هوای نو رایگان تمام شد. چون مهرواره هوای نو یک رویداد کشوری و کار هنری محسوب می‌شد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد رودکی نیز در برگزاری این مراسم همکاری داشت و سالن به صورت رایگان در اختیار هوای نو قرار گرفت. بنابراین عمده هزینه مهرواره هوای نو اختصاص به جوایز داشت، جوایز هم به یک فرد نیست به یک هیأت است. در واقع این هزینه‌ها حمایتی است که سازمان تبلیغات، وزارت ارشاد یا دستگاه‌های دیگر می‌خواستند از هیأت‌ها انجام بدهند. در اصل جنس جوایز هم حمایت از یک حرکت فرهنگی بود. به جرأت می‌توان گفت هزینه‌های مهرواره هوای نو به نسبت جشنواره‌های رسمی کشور بعید است بیش از یک دهم آنها هزینه شده باشد آن هم در حوزه‌ای که مردم مستقیم با آن درگیر هستند. لازم به ذکر است مجموعه اسکان نیز با همکاری و کمک برخی از دستگاه‌ها صورت گرفت که با هزینه بسیار کمی انجام شد. می‌توان گفت هزینه همه بخش‌ها با روحیه هیأتی انجام می‌شد. هیأت محل رفت و آمد کسانی است که از همه رشته‌ها در آن هستند و همه هیاتی‌ها حاضرند برای جریان هیأت همراهی و کمک کنند. سازمان تبلیغات اسلامی اساساً آنقدر بودجه ندارد که بخواهد هزینه‌های هنگفت را هزینه کند.
*در آخرین نشست خبری صحبت از وام شد، سرانجام این وام چه شد؟
باباخانی: غیر از کمک، پیشنهاد این بود که به همه هیأت‌ها وامی داده شود. صرف از نظر محاسن و معایب این کار، متأسفانه نتوانستیم منابع جدی وام را فراهم کنیم. در حال حاضر بنیاد دعبل خدمات می‌دهد و برای خدماتش دسته بندی دارد. تیم داوران فاخر مهرواره که برای مثال بیست مجموعه را به عنوان راه یافته نهایی، سه مجموعه شایسته تقدیر و یک مجموعه برگزیده را معرفی کرده است، اولویت را مشخص می‌کند. آقایان که از نظام استحقاق صحبت می‌کردند همین اولویت‌ها یکی از ابعاد نظام استحقاق است و مهرواره این کار را برای آقایان راحت کرده است.
بهرامی: برگزیدگان مهرواره هوای نو دو نوع جایزه دریافت خواهند کرد؛ جایزه اول تکریم و تجلیلی است که شب اختتامیه دریافت شد و جایزه دوم تقویت و حمایتی است که به صورت جاری طی سال از خدمات به وسع توانمندی انجام خواهد شد.مجموعه بنیاد دعبل در حال فراهم ساختن زیرساخت‌های قریب به هشتاد نوع خدمت است برای مثال در تیرماه از سامانه خدمات رسانی بنیاد دعبل رونمایی خواهد شد. سامانه تبادل خدمات بین هیئات است که دو بخش دارد؛ یک بخش تبادل خدمات بین هیأت‌ها و بخش دیگر حمایت‌گری است. از خدمات سیاحتی و زیارتی گرفته تا بحث‌های کارآفرینی، اشتغال و تسهیلات که بخش‌های مختلفی دارد. هیئات به خصوص برگزیدگان هوای نو می‌توانند در آن سامانه خدمات دریافت کنند. بنیاد به دنبال این است که از رتبه بندی برگزیدگان استفاده و خدمات را به صورت ویژه به برگزیدگان ارائه دهد.
*مهرواره در سال‌های آینده هم تکرار خواهد شد بفرمائید برای سال‌های بعد چه برنامه‌هایی دارید؟ همچنین برای معرفی و الگوسازی برگزیدگان بخش‌های مختلف مهرواره چه تدابیری اندیشیده‌اید؟
باباخانی: تا جایی که امکان دارد باید مهرواره هوای نو مردمی‌تر برگزار شود بنابراین مجموعه‌های فرهنگی و جریان‌های مردمی باید با مهرواره تقویت گردد تا درگیر سازکارهای اداری و کارمندی و نظام ساختار دولتی نشود. در دنیا جشنواره‌هایی که ماندگار هست فارغ از محتوایی که بعضی از این رویدادهای بزرگ دارد جهت‌دهی‌های جدی را رقم می‌زنند و این امر توسط بخش خصوص و به صورت وقف محور انجام می‌شود. مهرواره هوای نو نیز باید به سمت وقف محور شدن حرکت کند تا زیرساخت‌های مالی آن تأمین شود. تیم اساتیدی که کار می‌کنند با طیب خاطر در این عرصه وارد شوند. بنابراین یکی از اهداف این است که مهرواره به سمت مردمی شدن پیش برود که البته کار سختی است. نگاه حجت الاسلام قمی در بسیاری از این مسائل به همین صورت است. موضوع دوم تقویت نظام اساتید است؛ اساتید و هیأت داوران سرمایه بزرگ مهرواره به شمار می‌رود که کمتر دیده می‌شود. این جمع یک جمع نخبگانی است که در رشته‌های مختلف می‌توانند به مهرواره کمک کنند.
مهمترین مسئله در مهرواره این است که هوای نو ادامه پیدا کند. چرا که مهرواره موجود زنده‌ای است و جریان هیأت نیز جریان زنده‌ای است به همین دلیل مهرواره خود به خود رشد خواهد کرد. اگر مهرواره دوسالانه شود فاصله زیاد می‌شود که جدی گرفته نمی‌شود؛ بنابراین موضوع مهم در مهرواره استمرار آن است.
*به نظر شما ریل گذاری در تحقق این هدف درست صورت گرفته است؟
باباخانی: روند و ریل گذاری به نظر بنده درست بوده است.
*در مورد بازتاب رسانه‌ای مهرواره آیا به اهداف مورد نظر رسیدید؟
باباخانی: در بازتاب رسانه‌ای مهرواره وظیفه رسانه‌ها به خصوص رسانه ملی در این عرصه بسیار با اهمیت است. می‌طلبد برای کارهای فاخر برنامه‌سازی صورت بپذیرد در این زمینه مستندسازی صرف کافی نیست بلکه می‌توان این ایده‌ها را به صورت جلوه‌های هنری متنوع به مخاطب برسانیم. این یک عزم جدی می‌خواهد. متأسفانه تصویری که رسانه از هیأت در ذهن مخاطب به وجود آورده این چیزی که امروز هست، نیست چه برسد به آن چه که باید باشد. سخن کلیدی این است که به برکت معارف و روضه اهل بیت (ع) می‌توان بسیاری از مشکلات و مسائل مردم و کشور حل شود. اگر هیأتی در یک منطقه به درستی معارف اهل بیت (ع) را اطلاع رسانی کند به طور قطع طلاق باید در آن منطقه کم شود، تربیت بهتری اتفاق بیفتد، مردم باید با هم مهربان‌تر شوند. اگر این اتفاق نیفتاده است مشخص است که هیأت به تمام رسالت‌های خود عمل نکرده است.
*یکی از مسائل مهم این است که تلاش شود برای اینکه رقیب جدی برای مسجد تراشیده نشود. بسیاری از هیأت‌ها در فضایی خارج از مسجد برگزار می‌شود. اینکه کنار فرهنگسرا، جانشین جدیدی برای مسجد به عنوان محور تجمعات و فعالیت‌های اسلامی و خانه خدا، ایجاد نشود چه تدبیری دارید؟
باباخانی: ما در مجموعه سازمان هیأت اندیشکده هیأت را داریم. یکی از بحث‌های جدی که داریم در مورد هیأت و مسجد است. این بحث بسیار مهم و یک رویکرد است. واقعیت این است که هیأت یک پدیده زنده و نگاه سازمان تبلیغات اسلامی این است که از ظرفیت مسجد به درستی استفاده شود تا هیأت‌ها بتوانند از ظرفیت مسجد استفاده کنند. بنابراین تقویت هیأت به معنای تضعیف مسجد نیست. این باید درست تعریف شود.
*سازمان تبلیغات اسلامی علت خروج هیئات از مساجد را چه می‌داند؟ هیأت‌ها در سابق، معمولاً منبرمحور بودند منبری شاخص بود اما الان برعکس شده و مداح محور شده است.
باباخانی: این مباحث مهمی است. مهرواره با یک لطافت ویژه به این سمت می‌رود که این مسائل را پررنگ کند که هیأت مهم‌تر از مداح است. هیأت آن بستری است که دارای تشکیلات بوده و رابطه با مسجد بحث‌های مفصلی دارد که یکی از مهمترین اهداف تقویت مساجد است.
ملتجی: به عقیده بنده مسجد باید درهای خود را برای هیأت باز کند.
*در برگزاری مهرواره با چه مشکلات و چالش‌هایی روبرو بودید و برای رفع این مشکلات و چالش‌ها در آینده برنامه‌ای دارید؟
ملتجی: درباره هزینه‌ها یک نکته‌ای بگویم. هر اجتماعی که امروزه در جمهوری اسلامی ایران تشکیل بشود هزینه‌های سنگینی دارد اما نکته قابل توجه این است که باید دید کارهایی که صورت می‌پذیرد با خروجی آن باید مورد سنجش قرار گیرد. بزرگترین مشکل تبیین مسئله است، دوم اینکه رسانه‌ها خیلی در این فضا همراه نیستند و سومین مشکل مسائل مالی است.
بهرامی: مشکلات مالی یکی از چالش‌های مجموعه مهرواره است که انتظار می‌رود نهادهای رسمی کشور به وعده‌هایی که دادند سریعاً جامه عمل بپوشانند و در سال‌های آینده نیز دولت و نهادهای مختلف مشارکت و حمایتشان را از مهرواره افزایش دهند.
منبع:مهر