رفتار خدا با انسان ریاکار

عقیق: اگر عمل به قصد ریا و خودنمایی باشد، نه تنها برای فرد سودی ندارد بلکه وبال او خواهد شد، هرچند در ظاهر مورد تشویق دیگران قرار گیرد. خداوند نیز در قرآن کسانی که ریاکارانه عملی را انجام می‌دهند، اینگونه مثال می‌زند: «فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوان عَلَیْهِ تُرابٌ فَاَصابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً؛ مَثَلِ او همچون مَثَلِ سنگ خارایى است که بر روى آن، خاکى [نشسته‏] است، و رگبارى به آن رسیده و آن [سنگ‏] را سخت و صاف بر جاى نهاده است.» بنابراین چقدر زیبا و دلپذیراست اگر بشر در هر کاری به همان نسبت که به حفظ ظاهر و کالبد عمل می‌اندیشد, به روح و جان عمل نیز اهمیت دهد.

امیرالمومنین (ع) اینگونه می‌فرماید «أَیْنَ الَّذِینَ أَخْلَصُوا أَعْمَالَهُمْ لِلَّهِ وَ طَهَّرُوا قُلُوبَهُمْ‏ لِمَوَاضِعِ‏ نَظَرِ اللَّهِ؛ کجایند کسانی که برای خدا کار خالص انجام دهند و دل را که جایگاه نظر خداوند است, از هرگونه ناخالصی و گناه پاک کنند.» (عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، ص129) ایشان همچنین در بیانی دیگر در اهمیت عمل برای خدا و پرهیز از خودنمایی فرمود «فَاحْذَرُوا مِنَ اللَّهِ مَا حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ وَ اخْشَوْهُ خَشْیَةً لَیْسَتْ بِتَعْذِیرٍ؛ وَ اعْمَلُوا فِی غَیْرِ رِیَاءٍ وَ لَا سُمْعَةٍ، فَإِنَّهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللَّهِ یَکِلْهُ اللَّهُ [إِلَى مَنْ] لِمَنْ عَمِلَ لَهُ. نَسْأَلُ اللَّهَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ مُعَایَشَةَ السُّعَدَاءِ وَ مُرَافَقَةَ الْأَنْبِیَاءِ؛ پس بترسید از خدا، بترسید از آن چیزها که خدا شما را از آنها بیم داده است. و بترسید، اما نه از آن گونه که عذرخواه گناهانتان باشد. کارهاى نیک به جاى آورید، اما نه به قصد خودنمایى که مردم ببینند یا از دیگرى بشنوند، زیرا هرکه عملى را براى غیر خدا انجام دهد، خدا سزاى عملش را به کسى حواله کند که به خاطر او عمل کرده است. از خدا مى‌طلبم مقام و مرتبت شهیدان را و زیستن با نیکبختان را و مرافقت با پیامبران را.» (خطبه23 نهج‌البلاغه)

«حذر» در جایى گفته مى‌شود که انسان به عنوان پیشگیرى در مقابل خطر قطعى و یا احتمالى، خود را کنار کشد. دیگر اینکه تنها، ترس از خدا و ترس گناه، کافى نیست، بلکه اعمال صالحى باید داشت که خالى از هر گونه ریا و سُمعه باشد. ریا، به معناى خودنمایى کردن و اعمال نیک خویش را به رخ دیگران کشیدن و براى جلب توجه این و آن کار کردن، است. و سُمعه، آن است که عملى را به خاطر خدا انجام داده، اما سعى مى‌کند که آن را به گوش دیگران برساند و از این طریق، جلب توجه آنها کند و اگر خودش، این کار را نکند، باز خوشحال مى‌شود که دیگران بشنوند و از او تعریف و تمجید کنند. معروفِ میان دانشمندان، این است که سُمعه، موجب بطلان عمل نمى‌شود، ولى به هر حال، از نظر اخلاقى، باعث انحطاط روحى انسان، و چه بسا، باعث بر باد رفتن ثواب و پاداش عمل است. امام علیه‌السلام در این عبارت، براى نفى ریا و سُمعه و نهى از آن، به دلیل لطیفى توسّل جسته، مى‌فرماید که خداوند، تنها، عملى را مى پسندد که خالص باشد و فقط براى ذات پاک او، انجام گیرد و اگر غیر خدا را در آن شریک کند خداوند او را به سراغ همان شریک مى‌فرستد تا پاداش عملش را از او گیرد و بدیهى است او هم قادر بر پاداش نیست.

منبع:فارس