روش برخورد صحیح مسئولان و قضات با مردم

عقیق:در نگاه آموزه‌های دینی، مسئولان خادمان ملت و متولی رفع نیازهای‌ آنها هستند؛ از این رو باید تمام تلاش خویش را جهت بهبود زندگی آنها به کار گیرند؛ لازمه آن، صبر و استقامت در برابر نیازهای جامعه و نیز مهرورزی و تکریم نسبت به مردم جامعه است. هرگونه برخورد سخت با مردم‌ و تحکّم‌ و تکبّر در برابر آنان‌ و نیز برخورد منفی‌ و سلبی در قبال درخواست‌های‌ مشروعشان‌، از اخلاق انسانی و اسلامی‌ به‌ دور است و موجبات نارضایتی عمومی را فراهم خواهد آورد.

روشن است که صاحبان مصادر امور در جامعه با صحنه‌هاى مختلف روبه رو مى‌شوند و گاه ارباب رجوع و مظلومان با خشونت و حتى گاهى با اهانت با آنها برخورد مى‌کنند؛ در چنین شرایطی، فرمانداران و مدیران حکومت باید خویشتن‌دار باشند و در برابر این خشونت‌ها هرگز خشمگین نشوند. امیرالمؤمنین (ع) ضمن توصیه‌های خویش به عبدالله بن عباس، آن هنگام که وى را به فرماندارى بصره منصوب کرد، فرمود: «با مردم، به هنگام دیدار و در مجالس رسمى و در مقام قضاوت، گشاده‌رو باش و از خشم بپرهیز که سبک مغزى، به تحریک شیطان است و بدان؛ آنچه تو را به خدا نزدیک می‌کند، از آتش جهنم دور و آنچه تو را از خدا دور می‌کند، به آتش جهنم نزدیک می‌کند؛ سَعِ النَّاسَ بِوَجْهِکَ وَ مَجْلِسِکَ وَ حُکْمِکَ وَ إِیَّاکَ وَ الْغَضَبَ فَإِنَّهُ طَیْرَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ‏ وَ اعْلَمْ أَنَّ مَا قَرَّبَکَ مِنَ اللَّهِ یُبَاعِدُکَ مِنَ النَّارِ وَ مَا بَاعَدَکَ مِنَ اللَّهِ یُقَرِّبُکَ مِنَ النَّار».

با توجه به اینکه این نامه پس از پایان جنگ جمل و منصوب شدن ابن عباس به فرماندارى بصره از سوى امام صادر شده و فضا، فضاى عصبانیت و خشم و انتقام بوده است، امام با این توصیه‌هاى دقیق و حساب‌شده مى‌خواهد آرامش را به شهر و منطقه بازگرداند و از خشونت‌هاى احتمالى آینده جلوگیرى کند.

نخست مى‌فرماید: «با مردم، به هنگام دیدار و در مجالس رسمى و در مقام قضاوت، گشاده‌رو باش»، چرا که گشاده‌رویى و اظهار محبت به همه مردم رمز پیشرفت و موفقیت و سبب خاموش شدن آتش فتنه‌ها و آشوبهاست. همان گونه که در حدیث معروفى از رسول اکرم صلى الله علیه وآله مى‌خوانیم که فرمود: «شما هرگز نمى‌توانید با اموال خود همه مردم را راضى کنید (زیرا اموال شما محدود و خواسته هاى مردم نامحدود است) بنابراین آنهارا با اخلاق نیک و گشاده‌رویى (که سرمایه‌اى فنا ناپذیر است) از خود راضى کنید؛ إنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النّاسَ بِأمْوالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِأخْلاقِکُمْ»

توسعه مجلس نیز اشاره به این است که نباید درِ خانه یا محل حکومتت تنها به روى گروه خاصى گشوده باشد، بلکه باید همه مردم به ویژه مظلومان به آن راه پیدا کنند و سفره دل خود را پیش تو بگشایند؛ این سخن شبیه همان دستورى است که امام علیه‌السلام به مالک اشتر داد و فرمود: «براى کسانى که به تو نیاز دارند وقتى مقرر کن که شخصا به نیاز آنها رسیدگى کنى و یک مجلس عمومى و همگانى براى آنها تشکیل بده «و در آنجا بنشین و مشکلات آنها را حل کن؛ وَاجْعَلْ لِذَوِی الْحَاجَاتِ مِنْکَ قِسْماً تُفَرِّغُ لَهُمْ فِیهِ شَخْصَکَ وَتَجْلِسُ لَهُمْ مَجْلِساً عَامّاً».

اما در مورد توسعه حکم که امام به آن اشاره فرمود، منظور آن است که هرگز نباید داورى و قضاوت تو به نفع گروه خاصى باشد بلکه همه قشرها باید از حکم عادلانه برخوردار باشند. سپس به دنبال این دستور، اندرز دیگرى مى دهد و مى فرماید: «از خشم و غضب (به شدت) برحذر باش، چرا که یکى از سبک مغزى هاى شیطانى است».

پی نوشت:
نهج‌البلاغه
پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام (شرح آیت الله مکارم بر نهج‌البلاغه)

منبع:تسنیم