عزاداری محرم؛ ضامن حیات مکتب شیعه

عقیق:احمد ربیعی‌فر:مقوله‌ مهم و حیاتی نهضت عاشورا و سوگواری حماسه‌سازان این نهضت عظیم، از جایگاهی والا و ارزنده در مکتب اهل‌بیت(ع) برخوردار است که شیعیان آنان نیز به همین علت، نگاهی ویژه به این نهضت داشته و همواره آن را زنده نگه داشته‌اند.

افراد و طیف‌های مختلف از زوایای گوناگونی به این مقوله پرداخته‌اند، اما در عصر حاضر، حضرت امام خمینی(ره)‌ و مقام معظم رهبری هرکدام از منظری خاص به نهضت عاشورا نگریسته‌اند.

کتاب «فرات حیات»، اثری مفید و ارزنده است که در چهار بخش، علاوه بر گزیده‌ای از بیانات امام خمینی (ره) در خصوص عزاداری محرم و اهمیت آن، بیانات مهم مقام معظم رهبری در خصوص عبرت‌آموزی از واقعه عاشورا(بیانات معروف به عوام و خواص)، همچنین رساله‌ای از علامه طباطبایی(ره) در باب نهضت عاشورا، بخشی را نیز به پرسش‌ها و پاسخ‌های مهم در این خصوص در خود جای داده است.

دفتر مطالعات راهبردی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با همکاری دفتر نشر معارف، تلاش کرده است تا در اثری مختصر و مفید، نهضت عاشورا و سوگواری محرم را از منظر امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و علامه طباطبایی به علاقه‌مندان عرضه کند.

در بخش اول از این کتاب که به گزیده‌ای از بیانات امام خمینی(ره)‌ در خصوص اهمیت عزاداری محرم اختصاص یافته، نکاتی بسیار مهم در خصوص فلسفه عزاداری سیدالشهدا و زنده نگه‌داشتن حماسه حسینی بیان شده است.

در این بخش، متن بیانات امام خمینی(ره) نگاهی مترقی مبتنی بر اصول سیاسی و اجتماعی مکتب اهل‌ بیت(علیهم السلام) را در خصوص عزاداری محرم ارائه کرده است که گریه بر مظلومیت اباعبدالله الحسین‌(ع)‌ را نه محض عزاداری و ابراز حزن و اندوه، بلکه راهبردی مهم و اساسی جهت حفظ مکتب و مبارزه مستمر در برابر طاغوت هر زمان توصیف کرده است.

عزاداری محرم در کلام امام خمینی(ره)، دارای عمقی استراتژیک در مکتب شیعه است که ضامن حیات این مکتب و ابزاری جهت روشنگری و رشد فکری در جامعه است.

در بخشی از بیانات امام خمینی(ره) در این کتاب، پس از آنکه فلسفه گریه و عزاداری سیدالشهدا(علیه السلام) مورد تبیین قرار گرفته، آمده است: «اگر چنانچه واقعاً بفهمند و بفهمانند که مسئله چه هست و این عزاداری برای چه هست و این گریه برای چه اینقدر ارج پیدا کرده است و اجر پیش خدا دارد، آن وقت ما را ملت گریه نمی‌گویند، ما را ملت حماسه می‌خوانند».

امام خمینی (ره) طی بیاناتی که در این کتاب به رشته تحریر درآمده، عزاداری را از جنبه حزن و اندوه محض، خارج کرده و هویتی حماسی و عزتمند به آن داده است. بخش دوم کتاب، حاوی بیانات معروف و بسیار مهم مقام معظم رهبری با عنوان «نقش خواص و عوام در شکل‌گیری نهضت عاشورا» است.

ایشان در این بیانات، در صدد بررسی و پاسخ‌گویی به این سؤال کلیدی برآمده‌اند که «چرا جامعه مسلمانان با گذشت زمانی کوتاه از وفات پیامبر (ص) به آن درجه از جاهلیت افول یافت که فاجعه‌ای بزرگ را در کربلا رقم زد و سبط نبی مکرم اسلام را در جنایتی بزرگ به شهادت رساند و خاندان مطهر ایشان را به تهمت خارجی بودن به اسارت برد؟»

مقام معظم رهبری(حفظه الله) در این بیانات، بررسی نقش خواص و عوام جامعه مسلمانان را در بروز چنین فاجعه‌ای، یکی از مهم‌ترین درس‌های عاشورا خوانده و برای پیشگیری از تکرار دوباره چنین فاجعه و سقوطی در جامعه مسلمانان، همگان را به عبرت‌آموزی از این واقعه فرامی‌خوانند.

 ایشان طی بیاناتی مهم و مفصل که در این کتاب ثبت شده، پس از تبیین مقصود خودو از خواص و عوام در جامعه، زوایای مختلف جامعه اسلامی آن دوران را در قالب نقل تاریخی حوادث آن دوران، مورد بررسی قرار داده و پس از بیان نقش خواص جامعه اسلامی در شکل‌گیری این فاجعه بزرگ، انحراف و دنیاپرستی خواص جامعه را مهم‌ترین عامل انحطاط جامعه دانسته‌اند؛ چرا که عوام همواره پیرو خواص جامعه بوده و تحت تأثیر آنان گام برمی‌دارند.

بیانات رهبری فرزانه انقلاب در خصوص جایگاه خواص و عوام در انحطاط جامعه، دارای نکات بسیار دقیق و مهمی است که می‌تواند جهت ارزیابی اوضاع کنونی و آینده جامعه مورد بهره‌برداری قرار گیرد و پرده از نقش خواص جامعه در بروز فتنه‌هایی همچون فتنه سال 88 بردارد.

در بخش سوم کتاب، مرحوم علامه طباطبایی، دوران 20 ساله حکومت معاویه را تاریک‌ترین دوران تاریخ اسلام توصیف کرده و به بررسی نهضت عاشورا و اقدام الهی امام حسین (علیه السلام) در برابر طاغوت زمان می‌پردازد.

با مطالعه این رساله از علامه طباطبایی(ره) شبهه چرایی حرکت امام حسین(علیه السلام)‌ به سمت شهادت با اینکه علم به آن داشتند، پاسخ داده شده و سخن شبهه‌افکنانی که حرکت به سمت کربلا را با علم به سرنوشت خونبار آن، نوعی خودکشی قلمداد کرده‌اند، به خوبی و با محتوایی عالمانه مورد ابطال قرار می‌گیرد.

در بخش پایانی کتاب نیز پرسش‌های مهمی از جمله، علت قیام امام حسین(علیه السلام)، علت همراهی خانواده ایشان در این مسیر، چرایی قیام نکردن ایشان در دوران معاویه و ... در خصوص نهضت عاشورا و همچنین سؤالاتی در خصوص تاریخچه و شیوه عزاداری، فلسفه لباس مشکی و ارتباط آن با سیاه‌پوشی عباسیان و ... مطرح شده و مبتنی بر منابع علمی، تاریخی و روایی مورد پاسخ‌گویی قرار گرفته است.

کتاب «فرات حیات»، در 160 صفحه به همت نشر معارف به زیور طبع آراسته شده و در اختیار علاقه‌مندان به مطالعات عاشورایی قرار گرفته است.