هیأتی که خدمتگزارانش یک شب‌ خاص از دنیا می‌روند!

عقیق:امیرحسین کسائی: اصناف و بازاری‌های تهران در گذشته برای آیین‌های عزاداری خود، هیأتی تشکیل می‌دادند که امروز سابقه این هیأت‌ها غالباً به بیش از ۱۰۰ سال می‌رسد. یکی از این هیأت‌ها، صنف لباس‌فروشان تهران است.

در گذشته کسب کت و شلوارفروشی به نام دوخته فروشی شناخته می‌شد؛ بنابراین برخی این هیأت را به نام دوخته‌دوزان یا برخی به نام دوخته‌ فروشان می‌شناسند، اما نام رسمی آن لباس‌فروشان تهران است.

هیأت لباس فروشان تهران بیش از ۱۰۰ سال پیش راه‌اندازی شده است که یکی از پرچم‌های این هیأت حدود ۷۰ سال پیش از سوی آقای کاظمینی وقف شده که بیانگر بخشی از تاریخچه این هیأت است. همچنین عکسی نیز در این هیأت وجود دارد که بیانگر یکی از تجمع‌های این هیأت در سال ۱۳۳۶ است.

هیأت لباس فروشان بعد از چند سال برگزاری به صورت سیار به محل فعلی‌اش در خیابان سعدی جنوبی منتقل می‌شود و با تصمیم مسئولان نیز زمان برگزاری جلسه هفتگی آنان تغییر می‌کند. ثابت‌قلم در این باره می‌گوید: «این ملک منزل حاج حسین قره‌گزلو بود که پیشنهاد داد جلسه هیأت به صورت ثابت به این منزل منتقل شود. با توجه به اینکه این محل در مسیر بازار تهران بود، تصمیم‌گیری شد تا جلسه هیأت به صبح‌های سه شنبه موکول شود، زیرا روز وسط هفته بود و زمان مناسبی برای برگزاری مراسم بود.

بنابراین مراسم از ساعت ۶ صبح با زیارت عاشورا، سخنرانی و نهایتاً روضه‌خوانی و صبحانه برنامه‌ریزی شد و این برنامه و مکان ثابت شد. ابتدا برنامه دهه محرم سیار بود، اما بعداً ثابت شد. این حسینیه تاکنون ۳ مرتبه مورد بازسازی قرار گرفته تا فضای کنونی آن احداث شد.»

هیأت لباس فروشان از هیأت‌های قدیمی تهران است و از گذشته منبری‌ها و مداحان قدیمی در این هیأت مراسم اجرا می‌کردند. ثابت‌قلم عضو این هیأت در خصوص برنامه‌های گذشته این هیأت می‌گوید: «در گذشته هیأت به صورت سیار، شب‌های چهار‌شنبه در منزل یکی از اعضا برگزار می‌شد. مسئولان وسایل هیأت را روی گاری سوار می‌کردند و توسط اثاث‌بر هیأت هر هفته به یکی از خانه‌ها برده‌ می‌شد و سیستم صوتی هیأت نیز بلندگوی قدیمی فاراتل بود که هم سخنران و هم مداح به وسیله آن برنامه را اجرا می‌کردند.»

برنامه هیأت صنف لباس فروشان تهران همواره  سیر ثابتی را دنبال می‌کند. این برنامه با قرائت‌ زیارت‌ عاشورا آغاز، در ادامه سخنرانی و در نهایت نیز روضه‌خوانی و مداحی انجام می‌شود که برنامه زیارت عاشورا این هیأت توسط افرادی همچون مرحوم سیدمهدی شریعتی، مرحوم سیدعلی کلافچی، محمد نوروزی، حمید ترابی و ... قرائت شده است و بعد نیز سالیان سال است که توسط حاج منصور ارضی به صورت ثابت قرائت می‌شود.

ثابت‌قلم درباره نحوه حضور و دعوت از حاج منصور ارضی برای این مراسم می‌گوید: «سال ۶۳ پیشنهاد شد حاج منصور ارضی برای قرائت زیارت عاشورا دعوت شود. آن زمان حاج منصور در مسجد ارک برنامه داشت. برنامه‌های هفتگی دیگر را نیز برگزار می‌کرد. همچنین مشغول فعالیت در جبهه‌های جنگ نیز بود اما زمانی که دعوت شد، به راحتی پذیرفت و از سال ۶۳ تاکنون حاج منصور ارضی به صورت ثابت زیارت عاشورای این هیأت را می‌خواند.»

هیأت‌های قدیمی در ابتدا جمعیت‌های اندکی داشتند که مدیران و مسئولان برای جمع‌آوری جمعیت طرح‌ریزی‌های مختلفی داشتند. به طور مثال براساس اعلام هیأتی‌ها قاسم مستوفی ناظم این حسینیه سالیان سال هزینه بار خریداری شده از بارفروشان را در حسینیه پرداخت می‌کرد تا افراد به این وسیله در هیأت حاضر شوند و از مراسم استفاده کنند. البته امروز با توجه به اخلاص دست‌اندرکاران هیأت لباس‌فروشان جمعیت حاضر در مراسم‌ها قابل شمارش نیست.

در مجموعه مدیریتی هیأت، مدیر را به عنوان ناظم می‌شناسند. در گذشته مدیریت و نظامت هیأت لباس فروشان به صورت هفتگی تعیین می‌شد و هر هفته اعلام می‌شد، این هفته نظامت با فلانی است اما از سال ۱۳۴۰ شمسی قاسم مستوفی به نظامت این هیأت منصوب شد و تاکنون حدود ۶۰ سال است که مدیریت برعهده اوست.

ثابت قلم در باره علت ماندگاری آقای مستوفی در این سمت می‌گوید: «عدم خودمحوری، تک رای نبودن، مشورت پذیری و ... عواملی بوده است که موجب شده قاسم مستوفی این همه سال در مسند نظامت هیأت لباس فروشان باقی بماند. امروز اگر بنا باشد اتفاقی رخ دهد، او خودرای عمل نمی‌کند، نظرخواهی می‌کند و در نهایت تصمیم می‌گیرد. ماندگاری مدیریت او به این جهت است که دستور از یک جا صادر شده، اما با مشورت بوده است.»

ماندگاری و استمرار برنامه‌های یک هیأت بستگی به حضور جوانان در برنامه‌ها و همچنین واگذاری امور به آن است تا با کادرسازی جلسه بعد از گذشت نسلی با افول مواجه نشود. هیأت لباس فروشان نیز همین رسم را دنبال کرده است. ثابت قلم در این باره می‌گوید: «برای اینکه جوانان جذب هیأت شوند، باید به آن‌ها محبت کرد. اگر جوانی در جلسه برای خدمت بلند شد، نباید تندی کرد، بلکه باید حتی اگر غریبه بود استقبال کنیم. قدیمی‌های این هیأت نسبت به جوانان محبت داشتند و استقبال می‌کردند. طیف مسن امروز هیأت، همه از ۲۰ سالگی وارد هیأت شده‌اند و با استقبال بزرگترها ماندگار شدند. امروز نیز بزرگترها باید میدان به جوانان بدهند تا نسل بعدی هیأت تضمین شود.»

در فرهنگ عامیانه این گونه جا افتاده که هیأت بی‌نظم اداره می‌شود و معتقدند هیأتی‌ها عمدتا افراد بی‌برنامه‌ و بی‌نظم هستند، اما مدیران هیأت‌ها خلاف این را می‌گویند و معتقدند همانطور که اگر بنا باشد در منزلی، مهمانی وارد شود، بخش‌های مختلف میزبانی از این مهمان برنامه‌ریزی می‌شود و مسئول آن نیز انتخاب می‌شود، هیأت نیز اینگونه است زیرا در مجلس اهل بیت(ع) بناست، ده‌ها، شاید، صداها و یا هزاران نفر مهمان جلسه باشند لذا باید از ابتدای ورود تا انتهای خروج افراد مسئول داشته باشد و برنامه‌ریزی شده پیش رود.

ثابت قلم عضو هیأت لباس فروشان در این باره می‌گوید: «برخی از مردم می‌گویند امان از دست بچه هیأتی‌ها این‌ها بی‌نظم هستند، در صورتی که این اشتباه است، زمانی که وارد حسینیه می‌شویم چیدمان حسینیه نمایان‌گر نظم آن است. قاسم مستوفی ناظم این هیأت به حدی منظم است که اگر قراری با او گذاشته شود، نیم ساعت زودتر حاضر می‌شود و یا او هر ۱۵ روز یک مرتبه به آرایشگاهی در منطقه ناصرخسرو برای اصلاح مو می‌رود و این ۱۵ روز یک مرتبه زمانش جابجا نمی شود. این نظم مدیر، به دیگران نیز منتقل می‌شود و در نهایت نظام جلسه را رقم می‌زند.»

خدمت‌گزاران هیأت لباس فروشان همگی مقید به حضور همیشگی در هیأت و جلسات هفتگی هستند، به طوری که گاهی با یکدیگر قرار می‌گذارند تا شب سه‌شنبه یکدیگر را برای حضور راس یک ساعتی بیدار کنند تا کسی از فیض هیأت و خدمت محروم نشود، اما همگی اذعان دارند تاکنون نشده با دیگری تماس بگیرند و او نگوید که همین دقایق پیش خودکار از خواب بیدار شده است. گویی انگار ساعت زندگی این افراد به صورت هفتگی برای بیدار شدن آن‌ها قراری دارد.

این خدمت‌گزاران آرزویی هم دارند و آن آرزو این است که شب سه‌شنبه از دنیا بروند تا برنامه‌های تشییع آن‌ها همزمان با جلسه هفتگی هیأت باشد. ثابت قلم در این باره می‌گوید: «عمدتاً افراد هیأتی و خدمتگزار این هیأت همگی شب سه‌شنبه از دنیا می‌روند که تشییع و مراسم آن‌ها صبح سه‌شنبه برگزار ‌می‌شود و این به دلیل علاقه هیأتی‌ها به این مراسم هفتگی است که خود عنایتی از سوی اهل بیت (ع) است.»

او درباره پاداش امام حسین (ع) به خادمان و فعالان هیأت‌های مذهبی نیز می‌گوید: «امام حسین (ع) به کسی بدهکار نمی‌ماند و از افرادی که در این دستگاه با اخلاص کار می‌کنند، دستگیری می‌کند؛ مگر اینکه در این دستگاه افراد شیطنت داشته باشند که چوب خواهند خورد. ایراد ما این است که روزی را در مادیات می‌بینیم. روزی را خداوند معین کرده و به همگان خواهد داد. امام حسین (ع) در عوض این زحمات و کارها، زندگی و نسل خوب به انسان عطا خواهد کرد که از مادیات بهتر است.»

منبع:فارس