دلایل علاقه ایرانیان به امیرالمومنین(ع)

عقیق:محمد رضا شهیدی پاک استاد دانشگاه همزمان با عید سعید غدیر طی یادداشتی به موضوع غدیر خم و نقش آن در اسلام پرداخته است. متن یادداشت بدین شرح است:

1.   غدیر خم درآثار دانشمندان و متون  آندلسی:  نظریه ابن ابار آندلسی

 مهمترین متن جغرافیایی  آندلسی که جامع متون جغرافیایی این منطقه و جهان اسلام  و مورد اعتبار و مراجعه فریقین است، در ذیل واژه "  الجحفه " می نویسد:...و روی عن النبی عرس  فی غدیر خم  و قال هناک : " من کنت مولاه فعلی مولاه  ، الهم وال من والاه وعاد من عاداه" وذلک عند منصرفه من حجه الوداع  ... در  این  حدیث واژه  "عرس " تاکید بر توقف همراه با تانی و با هدف و با استقرار و آرامش و به صورت برپایی جشن و شادی است ، با این وصف پیامبر خود اولین بانی جشن غدیر در جحفه است (مدخل  تاریخ غرب اسلامی ، 1384). اما این سنت با دخالت امویان دشمنان اهل بیت در آندلس متوقف شد و اهل بیت با دستکاری و جعل ابن حزم ، این  دوست اندلسی امویان ،  متن خطبه غدیر   تغییر  داده شد و حدیث ولایت از آن حذف شد زیرا این حدیث حکومت اسلامی و خلافت و جانشینی را مختص امام معصوم  دانسته است که به طور قطع امویان از دایره آن به شکل اختصاصی خارج هستند . ...،(   تاریخ تشیع دراسپانیا ، 1384) و لذا امویان کمر همت به دشمنی با غدیر بستند و  ابن حزم آندلسی با جعل آن را وارد حوزه ادبیات کرد و ابن ابار که متوجه خسارت جبران ناپذیر حذف اهل بیت و حذف حدیث ولایت و غدیر از خطبه حجه الوداع بود، این حدیث غدیر را در شهرهای مختلف اندلس  در مجالسی قرائت کرد ، به  نظریه و عقیده این ادیب و مورخ شهید، در واقع وصایت و امامت على  روح حقیقى تاریخ اسلام است. ابن ابار که جان خود را در این راه از دست داد  به عقیده اوجعل اموی و حذف اهل بیت به تدریج عامل اصلی سقوط پایگاه و خاکریز نهایی اسلام در جنوب اروپا شد  ( حذف تشیع  علت اصلی سقوط آندلس ، مجله مطالعات راهبردی در علوم انسانی ش 12- اردی بهشت 1397)  که درست متعاقب  این سقوط  دول اروپایی با شروع  جنگ های صلیبی ،خاکریز اندلس را پس گرفتند و با توسعه جنگ صلیبی در شرق ، بیت المقدس را تصاحب کردند و چند پادشاهی و دولت لاتینی در بیت المقدس و رها و انطاکیه تاسیس کردند .و جهان اسلام را تکه و پاره کردند . جهان قرن هفتم متوجه پیام ابن ابار در مورد  اهل بیت برای حفظ سنگر کلیدی آندلس نشد و با سعایت دشمنان اموی صفت دربار دولت حفصیان ، ابن ابار دوست آندلسی علی  را با  ده ها ضربه نیزه به شکل بسیار فجیعی به قتل رساندند و از ترس احیا  پیام سیاسی غدیر، دیگر دانشمندان  آندلسی هم فکر  ابن ابار  که خواستار تاسیس دولت حفصیان برمبنای ولایت اهل بیت بود ند را متواری ساختند (اهل بیت در متون اسلامی آندلس (1383/1395)  و اما سنت پیامبر در برپایی جشن غدیریه و  تکریم اهل بیت و توجه به جایگاه ولایت در استمرا ر اسلام در ایران و بسیاری از مناطق پراکندگی تشیع از جمله مصر عصر  فاطمیان و عراق و نقاطی از شام وجزیره و حجاز با شکوه برگزارو چند دولت ولایتی تاسیس  شد.    

2-   جاذبه و دافعه   ولایت  حضرت علی( ع)  در سامان گرفتن قدرت در جهان اسلام:

چنانکه تاریخ نشان داده است  ،جریان سامان گرفتن قدرت در جهان اسلام بر اساس همین حدیث  تجلی پیدا کرد ، طبق حدیث مذکور جریان قدرت بر دو محور دوستی علی و دشمنی  با  او جریان پیدا خواهد کرد ،  در مغرب ادریسیان پیش از پایان  قرن دوم هجری   قدرت خود را بر مبنای دوستی علی استوار کردند و سیصد سال حکومت کردند ، در ایران علویان طبرستان آل بویه  و فاطمیان در مغرب و مصر بر مبنای علیدوستی سیستم حکومت در ایران و مصر  را  پی ریزی کردند حتی  خواجه نظام الملک  ایده ئولوگ  دولت متسنن سلاجقه  عللی ترین کارگزاران دولت خود را از معتقدان به حقیقت  ولایت  علی ع در سیستم قدرت برگزید تعداد قابل توجه از کارگزاران عالی و وزرای نظالملک قمی و دوازده امامی متعصب هستند (نقد تدابیر سیاسی اجتماعی و آموزشی نظا م الملک ،1397) و دولت ایلخانی بوسیله هدایت خواجه نصیرالدین طوسی ایده ئوگ امامیه برای همه قرون ، در سکه و شعار و طراز دولتی  کلمه علی را ظاهر کرد ، و مبانی نظری  جایگاه  ولایت علی  در سیستم  قدرت برای نخستین بار بوسیله خواجه نصیرالدین طوسی در تجرید الاعتقاد تنظیم شد . نکته او اختصاص  عصمت و نص جلی غدیریه  ، بیان مشترک و هم زمان در شرق جهان اسلام  بوسیله طوسی و در غرب جهان اسلام  بوسیله ابن ابار است . ابن ابار و  طوسی  حقیقت غدیر را فقط  تبیین جایگاه امامت و ولایت  در سیستم قدرت عالی دانسته اند(حکمت سیاسی خواجه نصیرالدین طوسی1387) .

3. چرا غدیر خم علت علیدوستی ایرانیان است ?

  سنت  و سیره  پیامبر در غدیر خم  را قدرت های محلی و بومی در ایران بعد از اسلام برپا داشتند و  دولت علویان طبرستان و به شکل رسمی دولت  آل بویه در شهرهای ایران  عید غدیریه را با مدیریت دولتی برپا کرد و دولت های شیعی مرتبط و هم سو با ایران در عراق  و فاطمیان در شهر های مصر وشام و بنی مرداس در شام و بنی حمدان در جزیره   با تشریفات به عنوان جشن رسمی دولت  های شیعه بر گزار کردند.  در ایران تشریفات گسترده دولتی  و استقبال مردمی برای برگزاری عید غدیر نماد علیدوستی ایرانی است . و در عصر دولت های سلاجقه و ایلخانی و صفویه و قاجار تا کنون  بر طبق  سیره پیامبردر حال توسعه بوده  است . برگزاری این مراسم بویژه در ایران نشانه افزایش زاید الوصف  علیدوستی ایرانیان از ظهور اسلام تا عصر حاضر است . علت واقعی ، علو روحیه سیاسی ایرانی در انتخاب  و اختصاص قدرت عالی برای تاسیس دولت و حکومت است که این مهم  فقط در مسئله عصمت امام در سیستم الهیات شیعه امده است.

4. احیا و بزرگداشت غدیر خم و جانشینی در سکه ادریسى ، بیان مسئله جانشینى پیامبردر شعایر دولتی

در صورتی که هنوز در هیچ شعار دولتی مفاهیم غدیر منعکس نشده است،  حدود هزار و دویست سال پیش ادریسیان  در مغرب  شعایر غدیر را در مسکوکات و پرچم وطراز به صورت اشکار و رمزی  ضرب کردند مهمترین فایده سکه ادریسى بیان مسئله جانشینى پیامبر  و جایگاه اختصاصی ولایت حضرت علی (ع) از طریق جانشینی است  در حالی که  امویان در صدد اختفای نام علی بودند ادریسیان  یک شهر به نام علی در مغرب ساختند که هنوز هست  و در روی درهم و دینار وسایرشعایر خود مفاهیم سقیفه را ضرب کردند.نخستین بار به نام علی (ع)  سکه زدند و مفاهیم غدیریه را اولین بار روی سکه های خود که امروز حدود  بیش از دویست مورد آن ها در بانک بین المللی مغرب  نگهداری می شود، آشکار ساختند.  على خیرالناس بعد النبى کره من کره و رضى من رضى و عبارت:  بخ على بخ، بخ،(  تاریخ تحلیلی مغرب بخش دولت ادریسیان 1389  ،  مدخل ادریسیان کتاب تاریخ تشیع 138  ).

5.  ریشه  دشمنی امویان  به غدیر ، تعیین جایگاه امام

  ابن ابار  در کتاب درر السمط  به طور مفصل استدلال کرده است که  ریشه حوادث صدر اسلام پس از پیامبر به حجه الوداع و غدیر باز می گردد. به عقیده او به واسطه  انحراف از غدیر و اختلافات بر سر خلافت، اسلام به زیر خاک رفت و مسئله رهبرى و امامت لوث گردید( شهیدی پاک ،  اهل بیت در آثار دانشمندان آندلس ، مجله دست آوردهای نوین درعلوم انسانی و اسلامی – ش 14 –  1398 )  و افرادى گمنام و بى اصل و نسب امر مسلمین را بدست گرفتند؛ و  علت دشمنى یهود، صاحبان سقیفه و بنى امیه، از پیامبر على و حسن و حسین این است که در حادثه غدیر پیامبر اعلام کرد که  مکان نبوت جایى نیست که هر کسى بتواند در آن قرار بگیرد، و مکانى بشرى نیست و جایگاهى نورانى است که قدرت بشر از دست یابى به آن خارج است ]«... و ما کان محل النبوة لتحله الاسواء و لا لتحول بأیدى البشر تلک الاضواء» یریدون لیطفوا نورالله بافواههم والله متم نوره[،عنوان پدیده اى الهى و غیر بشرى  برای غدیر خم  و تعیین جانشین  ، حکایت از تصویر او از جانشینى است که مانند عقیده امامیه در خصوص جانشینى پیامبر و تأکید بر امامت منصوص و از طرف خداوند است. ابن ابار، ریشه کینه توزی هاى امویان در قتل امام حسین و امام حسن را به حادثه غدیر خم در حجة الوداع باز گردانده است. به عقیده ابن ابَّار با نزول آیه ابلاغ، جانشینى ولایت حضرت على اعلام شد و پیامبر بین تسلیم و وداع جمع کرد. ابن ابَّار ریشه دشمنى با اهل بیت را از حجة الوداع دنبال کرده است. از جمله واقعیت های تاریخی پیرامون غدیر این که جنبه  شناختی  غدیر در طول تاریخ در سایه ابعاد دیگری  از فرهنگ غدیریه قرار گرفته است در صورتی که این پژوهش نشان داد ریشه و علت  دشمنی امویان با غدیر جنبه شناختی و جهانبینی غدیر  در مورد تعیین  جایگاه  حقیقی امام است  این جهانبینی ثمره  برپایی مراسم حجه الوداع بوسیله پپیامبر است و علت علیدوستی ایرانیان هم همین جنبه علمی و شناختی ماهیت غدیر است.

منبع:تسنیم