«دجال» کیست؟

یکی از نشانه‌ها و علایم ظهور حضرت مهدی(عج)،[1] خروج شخصی به نام «دجال» است. از نظر لغت شناسان، به هر دروغ‌گو و حقه بازی «دجال» گفته می‌شود.
در روایات (که اکثراً در منابع اهل تسنن یافت می‌شوند) صفات گوناگون و عجیبی در توصیف او یاد شده است. از جمله: ادعای ربوبیت می‌کند،[2] عمر طولانی دارد،[3] همراه او آب و آتش است،[4] کور را بینا کرده و مرض برص را بر طرف می‌کند.[5]
امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع) در حال سخنرانی بودند که سه مرتبه فرمودند: «پیش از آن‌که مرا از دست داده و نیابید، هر چه می‌خواهید بپرسید». شخصی از نیکان به نام صعصعة بن صوحان از جا برخاست و عرض کرد: یا امیر المؤمنین! دجال کیست؟
حضرت در پاسخ فرمودند: «آگاه باشید که ]نام[ دجال صائد بن الصائد است. بدبخت کسی است که او را تصدیق کرده و بپذیرد و خوشبخت کسی است که او را تکذیب کند. او از منطقه‌ای ظهور می‌کند که آن‌را "اصبهان" گویند. از محله‌ای که به محله یهودیان معروف است. چشم راست او به هم چسبیده و هیچ حدقه‌ای ندارد (ممسوح است). چشم دیگر او در پیشانی‌اش است و آن‌چنان روشن است که مثل ستاره صبح می‌درخشد. در چشم او گوشتی است که گویا به خون مخلوط است و بر پیشانی‌اش – مابین دو چشم – نوشته است کافر که هر کاتب و بی‌سوادی می‌تواند آن‌را بخواند. دریاها را درمی‌نوردد و خورشید با او سیر می‌کند. در مقابلش کوهی از دود و در پشت سرش کوه سفیدی است که مردم می‌پندارند که غذاست. او در زمان قحطی سختی خروج می‌کند. در زیر پایش الاغی سبز یا تیره رنگ است. هر گام الاغ او یک میل راه طی می‌کند. سریع در زمین به سیر و گردش می‌پردازد. از چشمه و آبی که بگذرد تا روز قیامت خشک می‌شود. با صدای بلند – که همه اهل مشرق و مغرب می‌شنوند – فریاد می‌زند: به سوی من بیایید ای اولیا و دوستان من! من ] خدایی هستم که[ خلق کرد و صورت‌ها را آفرید و تقدیرات را مقدر کرد و راهنمای شماست. "أنا ربکم الاعلی" دروغ می‌گوید! او دشمن خداست ... و در نهایت به دست آن‌که عیسی پشت سرش نماز می‌خواند (حضرت مهدی) کشته می‌شود».[6]
در این‌که حقیقتاً دجال کیست؟ نمی‌توان – فعلاً – به جمع‌بندی نهایی برسیم. اما به طور خلاصه، احتمالاتی در این‌باره وجود دارد:
الف. دجال، شخصیتی حقیقی است که کارهای خارق العاده‌ای را در قالب سحر انجام می‌دهد، او در آخر الزمان خروج می‌کند. و سرکرده یک فتنه عظیم برای بشریت است. همان‌طور که از معنای لغوی کلمه دجال معلوم است، او شخص ساحر و خدعه‌گری است و دارای امکانات مادی فراوانی است. بعضی روایات او را مسیح گمراهی نامیده که در مقابل مسیح هدایت؛ یعنی حضرت عیسی(ع) است.
او در زمان ظهور امام زمان(عج) شروع به فعالیت علیه حضرت کرده و به اصطلاح پرچم خویش را برمی‌افرازد. او از کسانی است که عمر طولانی دارد و هم اکنون نیز موجود بوده و تا زمان خروجش زنده خواهد ماند. او سراسر جهان به جز مکه و مدینه را فتح خواهد کرد.[7]
ب. دجال، همان ابلیس است.
ج. دجال، همان سفیانی است.
د. دجال، جنبه سمبلیک و رمزی دارد.
«دجال، نمادی است از اوج تمدن و تکنیک غرب که با اسلام و مبانی آن ستیز دارد. تمدنی که در صدد به سلطه کشیدن هر انسانی است ... ما به طور وضوح مشاهده می‌کنیم که چگونه تمدن و تکنیک غرب مادی‌گرا در این عصر بر تمامی جوامع، حتی مسلمانان تسلط پیدا کرده است...».[8]
براﻯ مطالعه بیشتر رجوع شود به:
دجال، دروغ‌گوی فریبنده، فصلنامه موعود، شماره 4.