چرا روزه گرفتن در عيد فطر حرام است؟

سوال: چرا روزه گرفتن در روز عيد فطر حرام است؟ در صورتي كه در طول اين يك ماه روح و بدن ما براي ادامه اين خودسازي آماده شده است؟

پاسخ: حرمت روزه در عید فطر و همچنین عید قربان از احکام عبادی است که در عمده موارد دسترسی به مناط و فلسفه و حکمت آن ها از عهده انسانهای عادی که متصل به علم الهی نیستند خارج است. مگر حکمت­هائی که در عبارات پیامبر گرامی اسلام و همچنین ائمه اطهار علیهم السلام که متصل به علم الهی هستند آمده و به دست ما رسیده است. حکمت­هائی نیز که با توجه به فوائد احکام به ذهن می رسد تنها در حد احتمالاتی مطرح می شود که وجود فوائد و حکمت­های دیگر را نفی نمی کند.

در این رابطه می توان به چند نکته اشاره کرد.

اول اين كه حرمت روزه در برخی ایام مانند عید فطر برای جلوگیری از افراط است. همانگونه که تفریط در امور معنوی مذموم و ناپسند است و محرومیت ­های فراوانی برای انسان به بار می آورد. افراط در این امور نیز می تواند مضر و دارای اثرات مخربی باشد که در برخی موارد قابل جبران نیست.

یک ماه روزه داری انسان را در لذت عبادی فرو می برد که گاه دست کشیدن از آن برای برخی دشوار می نماید و خواهان ادامه آن به صورت مستمر در طول سال می باشند. اگر سرعت گیری برای این گونه افراد در نظر گرفته نشود بالا رفتن سرعت حرکت در برخی موارد ممکن است با توان جسمی فرد مطابقت نداشته و تعارض بین روح و جسم باعث ناراحتی و در نهایت دلزدگی فرد از عبادت شود. بسیار تجربه کرده ایم که برخی اوقات از لذت قرآن خواندن چند جزء را پشت سر هم قرائت کرده ایم بدون اینکه قبلا آمادگی برای آن داشته باشیم و بعد از این زیاده روی تا مدتها قرآن خواندن را کنار گذاشته ایم. بنابراین رعایت تعادل در همه چیز از جمله عبادت اصل است و باید در همه موارد رعایت شود. « وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ »" و بدين گونه شما را امتى ميانه قرار داديم تا بر مردم گواه باشيد "(1) اما تشخیص اینکه در امور واجب رعایت تعادل تا چه و میزان است ؟ این مربوط به علم الهی است و خدای متعال با وضع قوانینی خاص در این رابطه این تعادل را برای انسان ها در نظر گرفته است.

اگر همچنان روزه بگيريم اول شوال معلوم نمي شود

با عنایت به نکته قبل و با دقت کردن در مناسبت­های عید فطر و قربان می توان به برخی از نکته های حرمت روزه داری در این دو روز بزرگ پی برد و تفاوت این دو عید با دیگر اعیاد اسلامی که در آنها روزه داری حرام اعلام نشده است تا حدودی روشن می شود.

عید فطر بعد از ماه مبارک رمضان واقع شده است که مؤمنین یک ماه برای رضای خدا خود را از خوردن و آشامیدن دور ساخته اند. اگر این نکته را در نظر داشته باشیم که روزهای عید روزهایی است که باید با روزهای دیگر تفاوت­هائی به لحاظ نوع رفتار افراد داشته باشد نمی توان انتظار داشت که رفتار مؤمنین در عید فطر که بعد از یک ماه روزه داری است مانند روزهای گذشته باشد. نقطه مقابل روزه داری، خوردن و آشامیدن و شادی کردن و حمد خدای را به جا آوردن است. اگر افراد مجوز برای روزه داری در این روز داشته باشند با توجه به عادت رفتاری که در یک ماه گذشته پیدا کرده اند و مایل به ادامه پرهیز از خوردن و آشامیدن می باشند در عمل عید بودن یا نبودن روز اول ماه شوال معلوم نمی شود و این روز به عنوان روز شکرگزاری به خاطر یک ماه عبادت ٰ بزرگ داشته نمی شود. و شارع چون به این کم‌رنگ شدن راضی نیست دستور به تحریم داده است. در حدیثی از امام صادق (ع) اشاره‌ای است به همین مضمون. ایشان می‌فرماید: در روز عید فطر و عید اضحی روزه نباید گرفت. چون رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود که این روزها روزهای خوردن و آشامیدن و شادی کردن است. (2)

در عید قربان نیز مناسبت این عید به خاطر قربانی هائی که در آن انجام می شود که نوعی عبادت به درگاه خدای متعال است مناسبترین رفتار نسبت به این روز پرهیز نکردن از خوردن و آشامیدن و استفاده از نعمت­های خدای متعال است.

با دقت در این نکته روشن می شود که چرا عید فطر و قربان  نمی توان از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد ولی در اعیاد دیگر که چنین مناسبت­هائی وجود ندارد منعی از روزه داری وجود ندارد.

عيد فطر مثل هديه است پس رد نمي كنيم

فلسفة دیگری هم که ممکن است برای تحریم بیان گردد این است که مردم به تعبیر روایات در این دو روز مهمان خدایند و خداوند نمی‌پسندد که مهمانانش روزه‌دار و گرسنه باشند. البته این فلسفه‌ای است که در بعضی روایات آمده است.(3) در بعضی تعابیر هم آمده است که این دو روز و نیز ایام دیگری که روزه در آنها حرام است، مانند ایام تشریق و نیز در نفی روزه در سفر، هدیه‌ها و یا صدقات خداوند است بر بندگانش. و سزاوار نیست که صدقه و هدیه را ردّ نماییم.(4)

پی نوشت­ها:

1. بقره (2( آیه 143.
2. نوری طبرسی، حاج میرزا حسین، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسه آل‌ البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، 407 هـ . ق، ج 7، ص 551.
3. ن. ک: حر عاملی، وسایل‌الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ پنجم، 1403 هـ . ج 4، ص 368.
4.  صدوق ٰ‌ علل الشرایع،‌ بیروت ٰ موسسه الاعلمی للمطبوعات ٰ 1404 ه.ق ٰج 2، ص 239.