لزوم ترویج سبک زندگی حسینی در ماه عزای آن حضرت

 تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام سید محمد قائم‌مقامی انجام داده است، نکات مهم و قابل‌تأملی درباره سبک زندگی امام حسین علیه‌السلام و آموزه‌های آن حضرت به دست آورده می‌کند. چه بهتر که این معرفی میان روایت‌ها و احادیث آن حضرت برگرفته شده باشد تا در مورد حقانیت و صحیح بودن مطالب و آموزه‌های آن، دچار شک و تردید نشویم و بتوانیم با آراستن خود و خانواده به این صفات، در گروه دوستداران و شیعیان حقیقی آن حضرت قرار بگیریم و سبک زندگی حسینی را در بهترین شکل ممکن اجرا کنیم.

با سلام کردن از یکدیگر سبقت بگیرید

سبقت گرفتن همیشه هم بد نیست. گاهی لازم است که انسان برای رسیدن به خیر و برکت بیشتر، تلاش بیشتری هم داشته باشد و از دیگران سبقت بگیرد. خداوند متعال هم نه‌تنها این گونه موارد را نهی نکرده، بلکه مسلمانان را تشویق کرده تا در رسیدن به خیر و رحمت و برکت از یکدیگر سبقت بگیرند. یکی از این موارد سبقت مجاز، در زمان سلام کردن است. نمونه‌اش این که در کتاب تحف العقول نوشته شده که امام حسین علیه‌السلام فرموده است: «بخیل کسی است که از سلام کردن بخل ورزد و سلام نکند.»

می‌دانیم که خداوند دوست دارد بنده‌اش از هر نوع برکتی بهره‌مند شود. به همین دلیل خزینه‌های برکت را در اعمالی جاسازی فرموده و به ما هم آموزش داده و حتی تشویق‌مان کرده تا هر چه زودتر به آن برکت‌ها برسیم و آن را نصیب خودمان کنیم. پیش‌دستی کردن در سلام گفتن هم همین گونه است. در اسلام موارد بسیاری نقل شده که هر کس ابتدا سلام کند رحمت بیشتری را از آن خود کرده است.

در کتاب تحف‌العقول به نه نقل از امام حسین علیه‌السلام آمده است که: «سلام گفتن هفتاد ثواب دارد که شصت‌ونه تاى آن براى سلام کننده است و یکى براى جواب دهنده؛ بنابراین هر کسی که زودتر سلام کند، ثواب و پاداش بیشتری را به دست آورده است.» با وجود اینکه سلام کردن مستحب ولی جواب دادن آن واجب است.

خیانت در امانت ممنوع!

وقتی کسی در امانت خیانت می‌کند، تکلیف اطرافیانش را با خود یکسره می‌کند؛ بنابراین درست است که خائن به کیفر اعمال بدش می‌رسد اما هر کسی مسئول مال و دارایی خودش است که باید مالش را محکم نگه دارد و آن را به دست هر کسی نسپارد تا به این ترتیب استعداد آدم‌هایی را که مستعد خیانت هستند شکوفا نکند. به هر حال از راه‌های گوناگونی می‌توان آدم خائن را شناخت.

یکی از این راه‌ها را امام حسین علیه‌السلام، تکیه بر تجربه قبلی معرفی کرده و در حدیثی که شرح آن در کتاب بحارالانوار نوشته شده، فرموده است: «به انسان خیانت‌کار اعتماد نکن، اگر قبلاً او را آزموده‌ای.» بنابراین وقتی کسی یک‌بار در امانت، خیانت کرد احتمال خیانت بعدی او بیشتر از دیگران است و از آنجایی که آزموده را آزمودن خطاست، دیگر لازم نیست که مورد امتحان قرار بگیرد.

از طرف دیگر موقعیت‌شناسی هم راه دیگری برای نسپردن امانت به آدم‌های خیانت‌کار است. در کتاب بحارالانوار نوشته شده امام حسین علیه‌السلام در این باره فرموده است: «زمانی که ظلم و ستم بیشتر از حق رایج باشد، برای کسی جایز نیست که به دیگری خوش‌بین باشد مگر اینکه او را به نیکی بشناسد.» پس اگر دیدید که از ده نفر آدم دور و برتان، لااقل نصفشان به هر نوعی به دیگری ظلم می‌کنند و حق را پایمال کرده‌اند، بیشتر مراقب دارایی‌تان باشید و آن را به هر کسی نسپارید.

نکته دیگری که در مورد سپردن امانت به دیگران باید در نظر داشت این است که آدم‌ها هر اندازه ایمان محکم‌تری داشته باشند، امانت‌دارتر هم هستند. انگار که امانت‌داری مانند گیاهی است که فقط روی زمین آباد ایمان سبز می‌شود و رشد می‌کند. پس اگر کسی برای سپردن امانت به سراغ آدم بی‌ایمان رفت، هیچ تضمینی برای برگشتن امانتش ندارد. پس بهتر است در زندگی‌تان برای سپردن امانت، دور آدم‌های بی‌ایمان را یک خط پررنگ بکشید.

غیرتمند باشید

یکی از دلایل اصلی قیام امام حسین علیه‌السلام حفظ دین و ارزش‌های دینی بود. حجت‌الاسلام قائم‌مقامی در این باره می‌گوید: «در قیام امام حسین علیه‌السلام غیرت و تعصب دینی به اوج خودش رسید. در آن زمان بنی‌امیه دین و مقدسات آن را مورد تعرض قرار دادند و از دین جز پوستی باقی نگذاشته بودند. به همین دلیل بود که امام حسین علیه‌السلام با خطبه خواندن و سخنرانی مردم را به غیرت دینی دعوت کرد و مرگ در راه دین را افتخار و زینت دانست.

همچنین آن حضرت نامه‌ای برای مردم فرستاد که در آن نامه، مردم را به غیرت داشتن در برابر دین دعوت کرده و اعلام فرمود که «دین و ارزش‌های آن مرده و بدعت ظهور نموده است. من شما را به کتاب خدا و سنت پیغمبر خدا صلی‌الله علیه و آله دعوت می‌کنم. سنت مرده و بدعت زنده شده است.» در این سخنان امام حسین علیه‌السلام درس بزرگی برای ما وجود دارد، اینکه آن حضرت همه مردم، زن و مرد، پیر و جوان را به داشتن غیرت دینی دعوت کرده و به مسلمان‌ها یادآوری فرموده که نباید در برابر دین‌ستیزی و از بین بردن ارزش‌ها توسط دشمنان اسلام بی‌تفاوت باشد. اما باید توجه داشته باشیم که می‌توانیم در امور ساده زندگی‌مان هم غیرت داشتن در برابر دیگران را تمرین کنیم تا در روز واقعه و امتحان بزرگ خدا دچار تزلزل و سستی نشویم.

به گفته این پژوهشگر دینی، رعایت کردن موارد اخلاقی در زندگی‌های شخصی زمینه‌ساز غیرتمندی و غیرت‌ورزی در بحران‌های جهانی خواهد شد و مردم را از منجلاب بی‌تعصبی نجات می‌دهد. حجت‌الاسلام قائم‌مقامی رعایت این نکته را راهی برای تمرین تعصب داشتن درباره مسلمانان می‌داند و تأکید می‌کند: «اگر کسی بدون درخواست برادر ایمانی‌اش دغدغه آرامش و امنیت او را داشته باشد می‌تواند امیدوار باشد که در ماجراهای بزرگ دینی و بحران‌های جهانی غیور است. در حالی که کسی که اهمیتی به امنیت داشتن یا نداشتن همسایه‌اش نمی‌دهد، نمی‌تواند در مواقع ه خطر افتادن جان و مال کشور همسایه‌اش حرکت مثبتی از خودش نشان دهد.»

پس اگر یک نفر از شما آدرسی را پرسید که شما درست می‌دانستید کجاست تا بنده خدا گم و گور نشده راه را به او نشان بدهید. اگر کسی از شما آدرسی را نپرسید، اما شما به وضوح دیدید که طرف دارد راهی صد در صد اشتباه را می‌رود و هر چه بیشتر ادامه بدهد بیشتر در خطر می‌افتد، باز هم تا بنده خدا گمراه نشده نجاتش بدهید تا خودتان در روز امتحان بزرگ خدا و تشخیص مسیر حق و باطل دچار مشکل نشوید.

مهمان‌نواز باشید

مهمان‌نوازی یکی از درس‌های بسیار مهمی است که با مطالعه سبک زندگی امام حسین علیه‌السلام دستگیرمان می‌شود. در بسیاری از روایت‌ها به این نکته اشاره شده و تأکید شده که آن حضرت نسبت به مهمان کردن مردم فقیر و مسکین توجه ویژه‌ای داشت.

به عنوان مثال در کتاب منتهی‌الامال نوشته شده که یک روز امام حسین علیه‌السلام از کنار گروهی از مردم فقیر می‌گذشت که عباهایشان را روی زمین پهن کرده بودند و نان خشکی جلوی‌شان بود که از آن می‌خوردند. وقتی امام حسین علیه‌السلام را دیدند، ایشان را دعوت کردند که در کنار سفره آن‌ها بنشیند. امام علیه‌السلام هم با خوش‌رویی از اسبش پیاده شد و در حالی که می‌فرمود: «خدا مردم متکبر را دوست ندارد» کنار فقیران نشست و با آن‌ها غذا خورد. بعد از غذا به آن‌ها فرمود: «من دعوت شما را قبول کردم و از غذایتان خوردم. شما هم دعوت من را بپذیرید و بر سفره‌ام بنشینید و از غذایم بخورید.» آن‌ها را به خانه‌اش برد و به اهل خانه فرمود تا هر چیزی که برای مهمانان عزیز و محترم ذخیره کرده‌اید آماده کنید. به این ترتیب آن مردم فقیر را مهمان خانه‌اش کرد و با بهترین غذاهایی که داشت از آن‌ها پذیرایی کرد.

این روایت درس‌های زیادی در زمینه آداب مهمان کردن به ما می‌آموزد، از جمله این که یکی از ویژگی‌های میزبان در سبک زندگی حسینی این است که در پذیرایی کردن از مهمان خود از هیچ لطفی دریغ نداشته باشد؛ به عبارت دیگر میزبان کاری یا چیزی را از مهمانش دریغ نکند. البته همه می‌دانیم که این یکی از وظایف جدی هر میزبان است؛ اما شاید چیزی را باید بیشتر بدانیم که پذیرایی فقط شامل اقلام مادی نیست. طبیعی است که میزبان باید خوشمزه و مطبوع‌ترین خوردنی‌هایی را که در وسعش است جلو مهمان بگذارد و اتاق و فرش و مبل و دستشویی و حمام خانه را برایش تمیز و معطر کند تا اگر خواست در خانه میزبان بخوابد، خوش‌خواب‌ترین بالش و تشک خانه برایش پهن شود.

البته میزبان باید حواسش به پذیرایی‌های معنوی هم باشد. به عنوان مثال جانماز مرتبی را در اختیار مهمان بگذارد تا هر وقت خواست نماز بخواند. توصیه‌های دیگری هم در زمینه میزبانی صحیح در اسلام وجود دارد؛ مانند اینکه پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده است: «هر کسی که دوست دارد خداوند متعال و رسولش او را دوست داشته باشند با مهمان‌های خود غذا بخورد.» این حدیث هم نوعی احترام گذاشتن به مهمان محسوب می‌شود.

در مواقع سختی پیش هر کسی رو نزنید!

درست است که همه مردم وظیفه دارند که مراقب احوال دوست و آشنا و حتی غریبه‌ها باشند و در مواقع سختی و مشکلات، از همدیگر دستگیری کنند. درست است که کسی که پولی را به دیگری قرض می‌دهد باید رعایت حال و روزگار مقروض خود را بکند و او را برای ادای دینش در سختی و فشار قرار ندهد؛ اما قرض‌گیرنده هم باید حواسش را جمع کند و شرایط این کار را در نظر بگیرد که آبرو و احترامش حفظ شود. یکی از مهم‌ترین نکات درباره قرض گرفتن را می‌توان در حدیثی که در کتاب میزان الحکمة نوشته شده پیدا کرد، با این مضمون که امام حسین علیه‌السلام فرموده است: «جز به نزد یکى از این سه کس حاجت مبر: دین‌دار یا صاحب مروت یا داراى اصالت خانوادگى.» حجت‌الاسلام قائم‌مقامی می‌گوید: امام حسین علیه‌السلام در این حدیث شریف سه گروه از آدم‌هایی که می‌توان در مواقع سختی رویشان حساب کرد را معرفی فرموده است:

1- اولین گروه، آدم‌ها دین‌دار هستند. آدم مؤمن به این دلیل که خدا را می‌شناسد و در هر کار و برخوردی خدا را در نظر می‌گیرد، در زمانی که به او اظهار نیاز شود نه به شخص نیازمند توهین می‌کند و او را با بدی و بدزبانی از خودش می‌راند و نه بعد از قرض دادن، منتی بر سرش می‌گذارد و آبرویش را می‌برد.

2- گروه دیگر از آدم‌هایی که در مواقع سختی و تنگدستی می‌توان به سراغشان رفت، مردم بامروت و جوانمرد هستند. خصلت آدم‌های جوانمرد این است که وقتی کسی از آن‌ها کمک و قرضی بخواهد، اگر توان قرض دادن را داشته باشند از این کار دریغ نمی‌کنند و اگر برایشان مقدور نباشد هم با خوش‌رویی و ادب رفتار می‌کنند تا قرض‌گیرنده از اظهار نیاز خودش خجالت‌زده و شرمنده نشود. یعنی آدم بامروت و جوانمرد آن‌قدر بزرگوار است که به خوبی با شرایط و احکام قرض دادن آشناست و حفظ آبروی دیگران برایش اهمیت زیادی دارد.

3- داشتن اصالت خانوادگی هم شرط مهمی برای قرض گرفتن است. آدم‌هایی که از خانواده‌های اصیل و با آبرو هستند، آبروی دیگران را حفظ می‌کنند و اگر کسی از آن‌ها قرضی بخواهد تا اندازه‌ای که بتوانند او را کمک می‌کنند.