شاعر آیینی تنها به ملودی توجه نکند، امام حسین (ع) را درست معرفی کند

این کلاس های تخصصی که به صورت مجزا برای بانوان و آقایان شاعر، برگزار می شود، با حضور شاعران، مداحان و مرثیه سرایان بنام کشوری همراه است.

در سومین روز از اردوی تخصصی شعر هیئت، بانوان و آقایان شاعر در کلاس های «زبان شعر در شعر هیئت – محمد مهدی سیار»، « شعر هیئت و رسالت­‌های فراموش شده – محمدرضا یعقوبی» حضور داشتند. علاوه بر این دو کلاس تخصصی، بانون شاعر در کارگاه نقد تخصصی و آقایان در کلاس « شعر هیئت در دوران انقلاب اسلامی – وحید جلیلی» حضور یافتند.

*سیار: نبوت در عاشورا وجود دارد

محمدمهدی سیار در کلاس «زبان شعر هیئت» از ظرایف و نکات زبانی شعر هیئت سخن گفت.

وی با اشاره به آیه 24 سوره ابراهیم بر گستردگی دامنه مضامین شعر و به طور خاص شعر آیینی تاکید نموده و خطاب به شاعران حاضر در جلسه گفت: « عبارت «اصلها ثابت و فرعها فی السماء»  هم می­تواند به معنای بالا رفتن تا اوج دست نایافتنی باشد و هم به معنی تنوع و گسترش. یعنی یک مضمون و محتوای ثابت چنان گسترش یافته که نه تنها در زمین که ریشه­اش به آسمان­ها هم رسیده است. این آیه در پاسخ به سوال کسانی‌ا­ست که می‌ پرسند چرا شاعران آیینی خود را محدود به آیینی سرودن می­‌کنند.»

این شاعر آیینی و کارشناس شعر هیئت یکی از شیوه­‌های ایجاد تنوع در مضامین اشعار را پیوند شعر با موسیقی دانست و درباره کیفیت زبان شعر هیئت و چالش‌­هایی که در این‌باره وجود دارد توضیح داد: « این شاعر است که باید بداند ملودی را بر اساس کدام زبان بسراید. زبان محاوره به خودی خود ما را از پرداختن به مضامین اندیشه ­ای ،متن مقاتل، و بسیاری موضوعات که فراتر از یک گفتگوی محاوره است باز می‌­دارد. اما اگر ملودی یا فضای مضمونی اقتضای محاوره کند به شرط آگاهانه بودن هیچ اشکالی برای انتخاب آن وجود ندارد.»

سپس معیارهای انتخاب زبان شعر را برشمرده و گفت: « هرچه از سمت عاطفه به سمت اندیشه پیش می­رویم درواقع بیشتر به سمت معیار نزدیک می‌­شویم. دیگر آنکه در سرودن نوحه­‌ها به یک­دستی زبان و در عین علم به سیالیت و وجود انواع محاوره‌­ها توجه کنیم. رسمی یا محاوره بودن کلمات نیز ممکن است در شکل مکتوب  خود به طور دقیق مشخص نباشد. اما وقتی با موسیقی همراه –می­شوند مشخص می­گردند.»

محمدمهدی سیار در خصوص استفاده از اصطلاحات مردمی و ضر ب­المث‌ل­ها در نوحه­ یادآور شد: «نمی­‌توان قانونی برای به کاربردن یا به کار نبردن این کلمات گذاشت اگر بگوییم نباید استفاده نمود محل اشکال است و اگر هم به طور مطلق آن را درست بدانیم محل گفتگوست. ممکن است مخاطب همه اصطلاحات را نپذیرد. همه این تمهیدات باید در صورتی استفاده شود که ساختار متن بتواند مخاطب را اقناع کند.»

وی درخصوص سنت ملمع­‌سرایی در ادبیات فارسی گفت: «در تاریخ ادبیات فارسی در یک برهه‌­هایی سنتی بوده که وقتی درباره واقعه‌­ای در جغرافیای عربی صحبت می­‌کنیم و می‌­خواهیم برای مخاطب فارسی زبان نوحه بگوییم شاعر به این نتیجه می‌­رسد که گاهی از عبارات عربی استفاده کند. امروز در شعر رسمی ما ملمع‌­سرایی کنار گذاشته شده اما در شعر نوحه که مبتنی بر متن قرآن کریم، حدیث و... است همچنان این سنت ادبی وجود دارد. با این حال بدون چارچوب وارد شدن به حیطه ملمع و عربی­سرایی دارای اشکال است.»

در پایان این نشست محمدمهدی سیار به سوال شاعران حاضر در ابن جلسه پیرامون زبان شعر هیئت پاسخ داد.

محمد مهدی سیار علاوه بر این موضوعات، بحث دیگری را نیز در کلاس آقایان مطرح کرد که در ادمه می آید.

در کلاس آقایان، محمد مهدی سیار به توحید، نبوت، امامت، معاد اشاره ای داشت که چقدر در شعر شعرای عاشورایی جلوه دارد و ما چقدر از مناجات حضرت در روز عاشورا در شعر هایمان استفاده کردیم. اصلا جایگاه نبوت در شعر ما کجاست ؟

سیار در ادامه گفت، نبوت در عاشورا وجود دارد همین که حضرت علی اکبر (ع) شبیه ترین انسان در صورت و سیرت به حضرت محمد (ص) بودند. این شاعر آیینی از این بحث نتیجه گرفت که «عاشورا پدیده ای منقطع از نبوت نیست». او در ادامه به امامت و معاد نیز اشاره کرد و افزود، جایگاه امامت در اشعار ما کجاست؟ ما چقدر از لفظ امام بجای شاه ،سلطان،آقا و... در اشعار و نوحه ها مان استفاده کردیم. این شاعر آیینی، در توصیه به شاعران جوان، تاکید کرد که امام شناسی نیز باید در اشعار مان باشد.

بحث دیگر مطرح شده، مسئله معاد بود که بسیار در کلام امام حسین (ع) نقل شده است و در جای جای عاشورا می توان به حساب و کتاب پس ازمرگ اشاره کرد و می توان نتیجه گرفت که شهادت فقط در پرتو معاد است.

سیار در توصیه ای دیگر به شاعران جوان مرثیه سرا گفت، معاد اندیشی باید در شعر هیئت نهادینه شود و باید رویکرد شاعران به این سمت هم باشد.

در پایان این کلاس، محمد مهدی سیار در توصیه های محتوایی دیگری تاکید داشت که موضوعات مهم دیگری همچون، نماز، - به ویژه نماز ظهر عاشورای امام (ع) – حج امام (ع)، امر به معروف، جهاد و شهادت و ارتباط دادی این موضوعات با موضوعات امروزی همچون وضعیت فلسطین، یمن و مستضعفین جهان نیز باید در اشعار شاعران موردتوجه قرار گیرد و در یک کلام می شود گفت، «پیام عاشورا این است اگر ظلمی به خودت یا به دیگری شد، باید برخیزی».

کلاس دیگر، «شعر هیئت و رسالت های فراموش شده » با حضور دکتر محمدرضا یعقوبی بود.

* یعقوبی: شاعران آیینی و به ویژه شاعران نوحه سرا باید با مفاهیم منابع دینی آشنا شوند/ شعر اهل بیت(ع) باید آنقدر با ارزش باشد که ترجمه‌اش کنند

او در این کلاس به اهمیت ادعیه و زیارات و روایات و آیات اشاره کرد و متذکر شد : شاعران آیینی و به ویژه شاعران نوحه سرا باید با مفاهیم منابع دینی آشنا شوند و به مطالعه آن ها و کشف های جدید از دریای بیکران معارف بپردازند .

یعقوبی در مقدمه صحبت های خود گفت: طبق آیه ملکوتی «اذکرونی فاذکرکم » ذکر یک مفهوم یک طرفه نیست ، ذکر همیشه در کنار شکر به کار می رود و ضمنا اینکه ما مداحان را در اصطلاح عمومی ذاکر می نامیم صحیح نیست بلکه ذاکر اصلی شعرا هستند و در حقیقت معمار ِذکر شاعر است و در این جا منظور از ذکر ، ذکر خدا و اهل بیت است.

سپس در ادامه  مبحث رسالت های فراموش شده شعر هیئت اضافه کرد : از حضرت زهرا بخواهید که خودشان شعر را به شما الهام کنند به گونه ای که حتی پای ملائک وسط نباشد ؛سعی کنید بگردید و ببینید کجا خلأ احساس می شود و همان جا تلاش کنید، دنبال کارهای بزرگ نباشید دنبال انجام کارهای بر زمین مانده باشید.

یعقوبی در ادامه با اشاره به اهمیت عید غدیر گفت: مدحی که ما امروز در رابطه با این عید نیاز داریم باید هم شامل جنبه های ملکوتی و هم ملکی زندگی اهل بیت علیهم السلام باشد ،ما باید تلاش کنیم که خطبه غدیر را مطالعه کنیم و فضایل مولا علی علیه السلام را از آن استخراج کنیم و سپس شعر بسراییم .

و بعد در باب همین موضوع افزود : پیامبر (ص)فرموده اند سوره حمد درباره ما نازل شده است پس باید دقت کرد که چقدر در سوره حمد مفاهیم گنجانده شده است، و باید از این مضامین شعر گفت تا شعر باید به جایی برسد که حکم شفا بگیرد.

او در ادامه صحبت های خود بیان کرد: هم اکنون زمانه ای ست که باید با تعمق و ریزبینی در نگاه به خطبه غدیر و مفاتیح و قرآن و نظیر این منابع کار کرد، شما شاعران باید توجه کنید که یک هزارم فضائلی که در شأن ائمه آمده است شعر سروده نشده به عنوان مثال در زیارت نامه ها مفاهیم زیادی وجود دارد و اکثر آن ها شعر نشده اند چون ما در مطالعه کم گذاشته ایم چون هرچه منابع دینی ما دریایی عمیق است و وسیع ولی ما غفلت داریم.

سپس به تمام شاعران جوان حاضر در جمع متذکر شد: گاهی ما شاعران به دنبال وحی نمی رویم پس دچار وهم می شویم ؛ شعر اهل بیت باید آنقدر با ارزش باشد که ترجمه اش کنند .

یعقوبی در ادامه اضافه کرد : اگر زنبور می خواهد عسل بدهد باید بر روی گل های فراوانی بنشیند شما نیز برای گفتن شعر خوب باید در دنیای معارف غرق شوید و اگر شاعر با آیات و روایات مأنوس بشود دنیای غریبی را کشف می کند زیرا ما هر چه به منابع وحی متصل شویم بیشتر وحی به ما نازل میشود به عنوان مثال قرآن در محتوا و لفظ در اوج است و اگر سراغش برویم شعر نیز به اوج می رسد  ، که باید گفت: «خوشا به حال دل مُحرمی که دور تو گردد»

محمدرضا یعقوبی خطاب به نوحه سرایان آفتابگردانی به این موضوع اشاره کرد:

شعر نکات کنکوری دعاهاست و باید آن را از دل دعا و آیه و روایت استخراج کنیم ؛روحیه ی تحقیق داشته باشید و بگردید و کشف کنید و خوب شعر بسرایید .

سپس در پایان سخنان خود گریزی به زندگی امیرمومنان علیه السلام زد و گفت:اوج تقرب به خدا سجده است؛ «و سجده راز سربه مهری بود و آخر فاش شد»

در روز سوم اردوی تخصصی هیئت، کلاس دیگر برای آقایان شاعر، کلاس « شعر هیئت در دوران انقلاب اسلامی» با حضور وحید جلیلی بود.

* جلیلی: شاعر آیینی باید امام حسین (ع) را درست معرفی کند

جلیلی، در شروع سخنرانی از سیره اهل بیت(ع) صحبت کرد و بیاناتی از شرح زندگانی حضرت علی (ع) و فاطمه الزهرا (س) داشتند. در ادامه، او شرحی از واقعه غدیر ارائه داد و به شاعران جوان تاکید کرد که روحیه و روش صحیح زندگانی خانم فاطمه الزهرا (س) را دنبال کنند.

جلیلی افزود،  امام حسین (ع)را باید به بخوبی بشناسیم و در کنار این شناخت باید شمر زمانه را نیز جست و جو کنیم .

این مدیر فرهنگی، در ادامه به وضعیت جامعه امروز اشاره کرد و گفت، بعضی‌ها می‌گویند امام حسین(ع) در سال ۶۱تمام شد. خیر! . ما باید امروزه با این محاصره‌ای که می‌خواهد مکتب اهل بیت را تحت شعاع قرار دهد مقابله کنیم که یکی از هنر امام و شهدا همین بوده است .

جلیلی در ادامه به وظایف شاعران آیینی اشاره کرد و عنوان کرد، شاعر آیینی باید امام حسین (ع) را درست معرفی کند و از متن و محتوای فاخر غافل نشده و تنها به ملودی توجه نکند.

او در ادامه به لزوم توجه به پیام سیدالشهدا (ع) تاکید کرد و یکی از وظایف شاعران و حتی مداحان را منظومه سرایی و منظومه خوانی عنوان کرد و در پایان، اظهار امیدواری کرد که شعر هیئت باید مبدا تحول سایر شاخه های شعری باشد.

آخرین برنامه برای بانوان شاعر در روز سوم، کارگاه نقد شعر، با حضور حسن بیاتانی، میلاد عرفانپور و سید مهدی حسینی بود. در این کارگاه بانوان شاعر، از جمله، زهرا علیپور، نگین نعمت اللهی، ریحانه کاردانی شعر خوانده و مرثیه هایشان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

برنامه پایانی روز سوم آقایان، شب شعر آفتابگردان ها در حرم مطهر رضوی بود. این شب شعر که «به رسم دعبل» نام گرفته بود، در ساعات پایانی روز پنج شنبه، در مسجد گوهرشاد و ایوان مقصوری برگزار شد. اجرای این جلسه نیز، بر عهده میلاد عرفان پور بود و در این شب شعر، شاعرانی چون، مجتبی خرسندی، محمد معروفی، محمد میرزایی بازرگانی، علی حقیقی، یوسف رحیمی، عباس جواهری، سید حسن احمد پور، و علی پور زمان اشعار غدیریه خود را خواندند.