۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۸ : ۰۲
حجت‌الاسلام شمس:
اصل بنای مداحی برای اهل‌بیت است و باید در جایگاه خودش بماند
عضو شورای سیاستگذاری پنجمین نمایشگاه بین اللملی کتاب دین گفت: آنچه از آیات قرآن بر می‌آید با احساس و محبت کاملا عجین شده است و درمواردی ذکر مصیبت ائمه اطهار (ع) را آرام کننده دانسته‌اند.
عقیق:حجت‌الاسلام سید محمد کاظم شمس، عضو شورای سیاستگذاری پنجمین نمایشگاه بین اللملی کتاب دین درباره وضعیت نشر و پژوهش‌های آیینی و مداحی اینگونه بیان کرد؛
* از نظر شما نقش حکومت‌ها در هدایت و جهت دهی به هیئت‌ها چقدر است؟
به صورت طبیعی همه حکومت‌ها دوست دارند که اهداف خود را در افکار عمومی جامعه سوق بدهند و جزو مواردی است که جامعه با تبلیغات آن اهداف خودش را پیش می‌برد. درواقع نه تنها حکومت بلکه جریان‌هایی که در داخل جامعه وجود دارد تاثیرگذار هستند و حتی متولیان هیئت‌ها هم بر چگونگی برپایی هیات اثر می‌گذارند.
منبع:باشگاه خبرنگاران
* از نظر شما مداحان چقدر بر دینداری مردم تاثیر دارند و این اثر گذاری را چطور تحلیل می‌کنید؟
اصل مداحی و آنچه به عنوان سابقه مداحی مطرح شده طبیعتا به عنوان ذکر مصائب اهل بیت (ع) است و ما عمده‌ترین مداحی و عزاداری را برای حضرت سیدالشهدا (ع) داریم که از سوی اهل بیت (ع) دستور موکد شده است. ما در مداحی یک بحث شور و شعور داریم، و آن چیزی که مایه دوام دینداری و فهم دینی است، یادگرفتن اعتقادات و احکام درست است که مردم یاد بگیرند و به آن عمل کنند. چراکه انتقال پیا م و معرفت ائمه اطهار (ع)، ضامن دینداری مردم است.
اصل مداحی و آنچه به عنوان سابقه مداحی مطرح شده طبیعتا به عنوان ذکر مصائب اهل بیت (ع) است و ما عمده‌ترین مداحی و عزاداری را برای حضرت سیدالشهدا (ع) داریم که از سوی اهل بیت (ع) دستور موکد شده است. ما در مداحی یک بحث شور و شعور داریم، و آن چیزی که مایه دوام دینداری و فهم دینی است، یادگرفتن اعتقادات و احکام درست است که مردم یاد بگیرند و به آن عمل کنند. چراکه انتقال پیا م و معرفت ائمه اطهار (ع)، ضامن دینداری مردم است.
آنچه از آیات قرآن بر می‌آید با احساس و محبت کاملا عجین
شده است و درمواردی ذکر مصیبت ائمه اطهار (ع) را آرام کننده دانسته‌اند،
حتی یاد کردن در عبادات باعث لطافت قلب میشود و روح صیقل بیشتری پیدا
می‌کند. در واقع اگر کار مداحی در راه اهل بیت (ع) انجام شود، انسان را
برای درک معارف الهی آماده می‌کند، چراکه کار نوحه و مداحی از طریق احساسات
در بهترین حالت به مستمع منتقل میشود و زمینه‌های محبت را بیشتر می‌کند.
البته باید در نظر گرفت؛ اگر بنا باشد به مداحی اکتفا شود و
بخواهیم مفاهیم دینی را از طریق مداحی اعلام کنیم، کفایت نمی‌کند و با
جسارت می‌توان گفت: در بعضی از مواقع تبدیل به مخدر هم میشود، اما اگر به
عنوان نقطه‌ای شروع کننده و آشنایی قرار بدهیم زمینه پذیرش را فراهم کرده و
سکویی برای انتقال معارف اهل بیت (ع) است.
* شما به عنوان یک کارشناس فرهنگی آیا می‌توان گفت که پژوهش و نگاه علمی در حوزه مداحی و شعر و نوحه مورد غفلت قرار گرفته است؟
شاید در باور کسانی که باید در حوزه‌های دینی کار کنند، همیشه به سطح مباحث مداحی و رویکرد پژوهش و محتوایی نگاه نازلتری میشود و در سال‌های اخیر کم توجهی بیشتری به آن‌ها شده است، البته اگرچه ما بزرگان و شعرهای ارزشمندی در این عرصه داریم که شخصیت‌های علمی، مذهبی و فرهنگی والایی آن اشعار را سروده اند و آن شعر‌ها از محتوای بالایی برخوردار است. اما در حوزه مربوط به مصائب اهل بیت (ع) نگاه علمی نمی‌شود.
* آیا امروز نگاه علمی به این حوزه میشود؟
نه! یکی از علت‌های اصلی اش هم این است که آن کسانی که باور دارند و میتوانند با توان علمی وارد این حوزه شوند، شاید کمتر به این زمینه می‌پردازند. البته از طرفی دیگر استفاده از جنبه‌های ابزاری است که ما در حوزه شعر آیینی به آن مبتلا شده ایم. به خصوص بعد از انقلاب مقداری این هجمه روی این جهت اثر داشته است.
* شما به عنوان یک کارشناس فرهنگی آیا می‌توان گفت که پژوهش و نگاه علمی در حوزه مداحی و شعر و نوحه مورد غفلت قرار گرفته است؟
شاید در باور کسانی که باید در حوزه‌های دینی کار کنند، همیشه به سطح مباحث مداحی و رویکرد پژوهش و محتوایی نگاه نازلتری میشود و در سال‌های اخیر کم توجهی بیشتری به آن‌ها شده است، البته اگرچه ما بزرگان و شعرهای ارزشمندی در این عرصه داریم که شخصیت‌های علمی، مذهبی و فرهنگی والایی آن اشعار را سروده اند و آن شعر‌ها از محتوای بالایی برخوردار است. اما در حوزه مربوط به مصائب اهل بیت (ع) نگاه علمی نمی‌شود.
* آیا امروز نگاه علمی به این حوزه میشود؟
نه! یکی از علت‌های اصلی اش هم این است که آن کسانی که باور دارند و میتوانند با توان علمی وارد این حوزه شوند، شاید کمتر به این زمینه می‌پردازند. البته از طرفی دیگر استفاده از جنبه‌های ابزاری است که ما در حوزه شعر آیینی به آن مبتلا شده ایم. به خصوص بعد از انقلاب مقداری این هجمه روی این جهت اثر داشته است.
ما در زمان هشت دفاع مقدس منوط به ضرورت و
حماسه‌ای که خلق شده و انقلاب ما نیز برگرفته از عاشورا بود. ما باید در
نظر داشته باشیم که اصل بنای مداحی برای اهل بیت (ع) است و باید در جایگاه
خودش باشد و بماند.
مسیری که امروز به غلط می‌روند و شکل‌های خاصی به خودش
می‌گیرد و به دسته بندی‌های سیاسی می‌رسد، یعنی ما جهت گیری‌های سیاسی که
داریم، چه در شعر‌ها در قالب نوحه بیان میشود و نیز مداحان از این نگاه
زاویه‌ای باز می‌کنند و وارد حوزه سیاست می‌شوند.
گفتنی است؛ که همه این عناصر باعث دور شدن از محتوای شعر و نوحه میشود و همچنین وقتی مردم ایران علاقه‌مند به اهل بیت (ع) هستند، اما مداح به همراه ذکر مصائب، خودش را درگیر مسائل جناحی می‌کند خواه ناخواه به روی مستمع تاثیر خواهد گذاشت و باعث رنجش میشود.
* آثاری که در حوزه مداحی منتشر شده عموما بازاری و سطحی است. موافقید با این نظر؟ کم کاری از نویسنده است یا ناشر یا مشکل مخاطب است؟
ناشران معمولا دنبال بازار می‌گردد، اگرچه ناشر به دنبال فضای فرهنگی باشد، طبیعتا بازار و کشش به آن پاسخگو نیست. البته باید در نظر داشت که مصرف کنندگان بازار یکی هم مداحان و مستعمان هیئت‌ها هستند. نوع نوحه‌ها و به دنبال آن فعالیت ناشران به مذاق مصرف کننده باز می‌گردد.
* برخی معتقدند این مخاطب است که سمت و سوی جلسات مذهبی و هیئت‌ها و محتوای آن‌ها را مشخص می‌کند. نظر شما چیست؟
بحث تولید در فرهنگ و هنر مداحی نیز آنگونه است که براساس
ذائقه مخاطب پیش می‌رود، اما مهم تولید کنندگانی مانند مداحان، شاعران و
نویسندگانی هستند که آن‌ها را به مستمع می‌رسانند. قطعا تولید کنندگان فرهنگی و هنری نباید بی تعهدی کنند.گفتنی است؛ که همه این عناصر باعث دور شدن از محتوای شعر و نوحه میشود و همچنین وقتی مردم ایران علاقه‌مند به اهل بیت (ع) هستند، اما مداح به همراه ذکر مصائب، خودش را درگیر مسائل جناحی می‌کند خواه ناخواه به روی مستمع تاثیر خواهد گذاشت و باعث رنجش میشود.
* آثاری که در حوزه مداحی منتشر شده عموما بازاری و سطحی است. موافقید با این نظر؟ کم کاری از نویسنده است یا ناشر یا مشکل مخاطب است؟
ناشران معمولا دنبال بازار می‌گردد، اگرچه ناشر به دنبال فضای فرهنگی باشد، طبیعتا بازار و کشش به آن پاسخگو نیست. البته باید در نظر داشت که مصرف کنندگان بازار یکی هم مداحان و مستعمان هیئت‌ها هستند. نوع نوحه‌ها و به دنبال آن فعالیت ناشران به مذاق مصرف کننده باز می‌گردد.
* برخی معتقدند این مخاطب است که سمت و سوی جلسات مذهبی و هیئت‌ها و محتوای آن‌ها را مشخص می‌کند. نظر شما چیست؟
* از نظر شما نقش حکومت‌ها در هدایت و جهت دهی به هیئت‌ها چقدر است؟
به صورت طبیعی همه حکومت‌ها دوست دارند که اهداف خود را در افکار عمومی جامعه سوق بدهند و جزو مواردی است که جامعه با تبلیغات آن اهداف خودش را پیش می‌برد. درواقع نه تنها حکومت بلکه جریان‌هایی که در داخل جامعه وجود دارد تاثیرگذار هستند و حتی متولیان هیئت‌ها هم بر چگونگی برپایی هیات اثر می‌گذارند.
منبع:باشگاه خبرنگاران
گزارش خطا
