وقتی قرآن در قیامت از مقابل صف "شهدای دریا" عبور می‌کند

عقیق:حجت‌الاسلام سیدمرتضی میرکتولی

این روزها در عین حال که در سوگ شهادت دریانوردان گرامی نشستیم، قلبمان به پشتوانه اعتقادات ناب دینی آرام می‌شود که همان پاداش اُخروی وعده داده شده الهی برای از خودگذشتگی و جانبازیِ مجاهدان راه خداست. هرچند این فرهنگ در سایر ادیان وجود دارد، اما وقتی وارد فرهنگ اسلامی می‌شود، رنگ ویژه‌ و خدامحورانه‌تری به خود می‎گیرد و با مفاهیمی همچون ایثار و شهادت شناخته می‌شود. در فرهنگ قرآن و عترت مسلمانانی که برای دفاع از حریم سرزمین اسلامی خود و اعتلای آن اقدام می‌کنند و در این مسیر جان خویش را تقدیم می‌کنند و به شهادت می‌رسند، نزد خداوند متعال جایگاه والایی دارند و مورد اکرام سایر مسلمانان واقع می‌شوند.

از سوی دیگر باید گفت تعریف شهادت در دین مبین اسلام گسترده است و تنها مختص به کشته‌شدگان جبهه‌های نبرد علیه باطل نیست. در آموزه‌های اسلامی حتی کسی که برای کسب رزق حلال و یا در راه خدمت به نظام اسلامی و خدمت به مردم از منزل خارج شود، یا زیر آوار  بماند یا در دریا غرق شود، مانند مجاهد فی سبیل الله است و اگر کشته شود شهید محسوب می‌شود. شهدای دریا نه تنها برای این اهداف دل به دریا زدند بلکه برای ارتقای زیرساخت‌های اجتماعی میهن خود با یک پشتوانه اعتقادی در مأموریتی بی‌بازگشت قرار گرفتند و به شهادت رسیدند. در این باره نیاز می‌بینم در اهمیت شهادت به خصوص شهدای دریا مطالبی را عرض کنم. 

شهید به معنای کسی است که حضور زیادی در صحنه‌های مختلف عالم دارد و شاهد جریانات است. مؤمنین وقتی به مقام رفیع شهادت نائل می‌شوند، به مقام رفیعی دست می‌یابند که سایر اموات از آن بی‌بهره هستند و یا بهره کمتری دارند. آنان وقتی در دنیا هستند محدودند وبا شهادت نامحدود می‌شوند. این مفهوم در قرآن به خود پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز اختصاص داده شده است آنجا که می‌فرماید «وَ یَكُونَ الرَّسُولُ عَلَیْكُمْ شَهیداً»؛ بیان می‌دارد و رسول اعظم شاهد اعمال شماست. یا در ادعیه درباره خداوند مفهوم «شاهد» را داریم «یا شَاهِدُ کُلِ‏ نَجْوا». بنابراین مفهوم شهادت معنایی دارد وسیع‎تر از آنچه در اذهان عموم ماست. البته یادآور می‌شوم هر اندازه فرد در سختی و مشقت بیشتری در انجام مأموریت خویش باشد و از نیت قلبی بهتری برخوردار باشد و در این حالت به شهادت برسد، به مقام رفیع‌تر دست خواهد یافت.

در اهمیت شهدای دریا نیز در بیانات پیامبر(ص) و اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) تعابیر زیبایی وجود دارد. در کتاب کافی شریف وجود مقدس امام باقر(ع) زمانی که می‌خواهد تصویر ملکوتی و عرشی قرآن را برایمان ترسیم کند، در چنین مضمونی به یکی از یاران می‌فرماید قرآن در بهترین صورت‌ها که مردم دیده‌‏اند روز قیامت بیاید. قرآن به صورت مردى در برابر صف مسلمانان در می‌آید و از مقابل انبیا و رسولان عبور می‌کند و ایشان با تعجب به او نگاه می‌کنند. امام باقر(ع) در ادامه عین این عبارات را فرمودند «وقتی قرآن به صورت مردی به صف شهیدان مى‌‏رسد و شهیدان به او نگاه مى‌‏کنند، خطاب به او مى‌‏گویند: «لا اله الَّا اللَّه الربّ الرحیم‏» راستى این مرد(قرآن) از شهیدان است او را به نشانى و وصفِ او مى‌‏شناسیم جز اینکه از شهیدان در دریا است و از اینجا به او خرّمى و فزونى دادند که به ما ندادند. فرمود: پس مى‏‌گذرد تا به صف شهیدانِ دریا مى‌‏رسد در صورت یک شهید! و شهیدانِ در دریا به او نگاه مى‏‌کنند و بسیار تعجّب مى‏‌کنند و مى‏‌گویند: این خود یکى از شهیدانِ دریا است او را به نشانى و وصفِ او مى‌‏شناسیم جز اینکه در یک جزیره کشته شده که از آن جزیره‌‏اى که ما در آن کشته شدیم هراسناک‏‌تر بوده است و از اینجا است به او خرّمى و زیبائى و روشنى بیشترى داده‌‏اند که به ما نداده‏‌اند...»

بر اساس این روایت شریف به نظر می‌رسد شهدای نیروی دریایی به دلیل سختی و مشقت بیشتری که دارند، از مقام بیشتری نسبت به سایر شهدای نیروهای هوایی و زمینی برخوردارند. چرا که قرآن زمانی که می‌خواهد به بهترین صورت تجلی کند، از مقابل شهدای دریا عبور می‌کند. این حقیقت را در روایت دیگری از وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌بابیم. حضرت در روایتی در ارزش شهدای دریا فرمودند:«شَهیدُ البَحرِ مِثلُ شَهیدَیِ البَرِ؛ شهید در دریا مانند دو شهید در خشکی است». 

 از این رو همان طور که در عصر حاضر مدافعان حرم از جایگاه والایی برخوردارند و مورد تکریم مردم سرزمینمان قرار دارند، باید به همان اندازه برای شهدای دریانورد ارزش قائل باشند، زیرا هر دو گروه با مشقت و سختی و در عین حال با صلابت و عزت در مسیر تقویت بنیان‌های سرزمین‌مان و تقویت نظام اسلامی حرکت و در این راه جان خویش را تقدیم کردند. شهدای دریانورد بزرگوارانی بودند که به صورت گمنام و دور از وطن و خانواده خویش و حتی دور از امکاناتی که بتواند در مواقع حساس به کمک آن‌ها برسد، به کشورشان خدمت کردند.

باید به مردم این سرزمین که برای رسیدن به عزت و قوت نظام جمهوری اسلامی ایران گام بر می‌دارند و جان خود را فدای این راه می‌کنند، تبریک گفت. امیدوارم جایگاه این شهدای بزرگوار را ارج بنهیم و از فداکاری‌شان این درس را بگیریم که برای رسیدن به اهداف والای کشورمان چگونه باید به توانمندی‌های خود تکیه داشته باشیم. در پایان جان باختن تعدادی از هموطنان کشورمان در سانحه کشتی سانچی را تسلیت عرض می‌کنم و از مسئولان امر تقاضا می‌شود تدابیر لازم را برای جلوگیری از سوانح دلخراش بعدی لحاظ کنند تا شاهد چنین حوادث تلخی نباشیم.

عضو مجمع عالی تفسیر قرآن کریم

پیوست متن روایت: 
ِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَا سَعْدُ تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّ الْقُرْآنَ یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ نَظَرَ إِلَیْهَا الْخَلْقُ وَ النَّاسُ صُفُوفٌ عِشْرُونَ وَ مِائَةُ أَلْفِ صَفٍّ ثَمَانُونَ أَلْفَ صَفٍّ أُمَّةُ مُحَمَّدٍ وَ أَرْبَعُونَ أَلْفَ صَفٍّ مِنْ سَائِرِ الْأُمَمِ فَیَأْتِی عَلَى صَفِّ الْمُسْلِمِینَ فِی صُورَةِ رَجُلٍ فَیُسَلِّمُ فَیَنْظُرُونَ إِلَیْهِ ثُمَّ یَقُولُونَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ إِنَّ هَذَا الرَّجُلَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ نَعْرِفُهُ بِنَعْتِهِ وَ صِفَتِهِ غَیْرَ أَنَّهُ کَانَ أَشَدَّ اجْتِهَاداً مِنَّا فِی الْقُرْآنِ فَمِنْ هُنَاکَ أُعْطِیَ مِنَ الْبَهَاءِ وَ الْجَمَالِ وَ النُّورِ مَا لَمْ نُعْطَهُ ثُمَّ یُجَاوِزُ حَتَّى یَأْتِیَ عَلَى صَفِّ الشُّهَدَاءِ فَیَنْظُرُونَ إِلَیْهِ الشُّهَدَاءُ ثُمَّ یَقُولُونَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الرَّبُّ الرَّحِیمُ إِنَّ هَذَا الرَّجُلَ مِنَ الشُّهَدَاءِ نَعْرِفُهُ بِسَمْتِهِ‏ وَ صِفَتِهِ غَیْرَ أَنَّهُ مِنْ شُهَدَاءِ الْبَحْرِ فَمِنْ هُنَاکَ أُعْطِیَ مِنَ الْبَهَاءِ وَ الْفَضْلِ مَا لَمْ نُعْطَهُ قَالَ فَیَتَجَاوَزُ حَتَّى یَأْتِیَ‏ عَلَى‏ صَفِ‏ شُهَدَاءِ الْبَحْرِ فِی صُورَةِ شَهِیدٍ فَیَنْظُرُ إِلَیْهِ شُهَدَاءُ الْبَحْرِ فَیَکْثُرُ تَعَجُّبُهُمْ وَ یَقُولُونَ إِنَّ هَذَا مِنْ شُهَدَاءِ الْبَحْرِ نَعْرِفُهُ بِسَمْتِهِ وَ صِفَتِهِ غَیْرَ أَنَّ الْجَزِیرَةَ الَّتِی أُصِیبَ فِیهَا کَانَتْ أَعْظَمَ هَوْلًا مِنَ الْجَزِیرَةِ الَّتِی أُصِبْنَا فِیهَا فَمِنْ هُنَاکَ أُعْطِیَ مِنَ الْبَهَاءِ وَ الْجَمَالِ وَ النُّورِ مَا لَمْ نُعْطَه‏... 
_{امام باقر (ع) فرمود: اى سعد، قرآن را بیاموزید زیرا قرآن در روز قیامت در زیباترین صورتى که مردم دیده‌‏اند به محشر آید و مردم یک صد و بیست صف دارند که هشتاد صف آنها امّت محمد است (ص) و چهل صف از امّت‏‌هاى دیگرند و قرآن در صورت مردى بر صف مسلمانان گذرد و سلام دهد و آنان به وى نگرند و گویند:لا اله الَّا اللَّه الحلیم الکریم ، راستى که این مرد از مسلمانان است و ما او را به سیما و صفت مسلمانى مى‌‏شناسیم جز اینکه او بیشتر از ماها در باره قرآن کوشش کرده است و از اینجا است که به او خرّمى و زیبائى و روشنى بیشترى داده شده که به ماها داده نشده است. وقتی قرآن به صورت مردی به صف شهیدان مى‌‏رسد و شهیدان به او نگاه مى‌‏کنند، خطاب به او مى‌‏گویند: «لا اله الَّا اللَّه الربّ الرحیم‏» راستى این مرد(قرآن) از شهیدان است او را به نشانى و وصفِ او مى‌‏شناسیم جز اینکه از شهیدان در دریا است و از اینجا به او خرّمى و فزونى دادند که به ما ندادند. فرمود: پس مى‏‌گذرد تا به صف شهیدانِ دریا مى‌‏رسد در صورت یک شهید! و شهیدانِ در دریا به او نگاه مى‏‌کنند و بسیار تعجّب مى‏‌کنند و مى‏‌گویند: این خود یکى از شهیدانِ دریا است او را به نشانى و وصفِ او مى‌‏شناسیم جز اینکه در یک جزیره کشته شده که از آن جزیره‌‏اى که ما در آن کشته شدیم هراسناک‏‌تر بوده است و از اینجا است به او خرّمى و زیبائى و روشنى بیشترى داده‌‏اند که به ما نداده‏‌اند...» ​​​(الکافی (ط - الإسلامیة)،ج‏2، ص596،کتاب فضل القرآن)}