۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۷ : ۲۰
یادداشت/ سیدیحیی یثربی
شیطان انسان را از چه چیزی می‌ترساند؟
در ترجمه قرآن کریم به هر زبانی، از جمله زبان فارسی، باید واژه و تعبیری انتخاب شود که اولاً همگان آن را بفهمند، ثانیاً مردم از آن کلمه یا اصطلاح در گفت‌وگوهای عادی خود استفاده کنند.
عقیق:ترجمه قرآن کریم یکی از مسائلی است که تقریباً عمر آن مساوی با زمان نزول قرآن است. قرن‌ها است که افراد مختلف این سؤال را مورد بحث قرار داده‌اند که آیا اساساً ترجمه قرآن کریم امکان پذیر است؟ و اگر آری، چگونه و با چه کیفیتی؟سیدیحیی یثربی استاد دانشگاه که به تازگی ترجمه‌ای از قرآن کریم را منتشر کرده است در سلسله یادداشت‌هایی که در اختیار خبرگزاری فارس قرار داده است نگاهی داشته به مساله ترجمه قرآن کریم و نکات مربوط به آن.
آنچه می‌خوانید هشتمین بخش از این یادداشت‌ها است:
«الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَاءِ وَ اللَّهُ یَعِدُکُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَ فَضْلًا وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیم»
معنای این آیه بسیار روشن است، زیرا ریشه وعد را در دو مورد به کار می‌برند؛ به یکی وعده می‌گویند و به دیگری وعید. وعده در مورد چیزهای خوب به کار می‌رود، همانند وعده احسان یا وعده یاری؛ اما وعید در مورد چیزهای ترسناک و آزار دهنده استفاده می‌شود. یعنی در وعید انسان را تهدید می‌کنند و از چیزی می‌ترسانند، مانند ترساندن گناهکاران از دوزخ.
در این آیه نیز خداوند می‌فرماید:
«شیطان شما را از تنگدستی می‌ترساند و به بدکاری وسوسه می‌کند، اما خدا به شما وعده آمرزش و بخشش می‌دهد که خدا توانگری داناست».
اما در ترجمه‌ها چنین می‌خوانیم:
-مکارم: شیطان شما را وعده فقر و تهیدستی می‌دهد.
-الهی قمشه‌ای: شیطان شما را وعده فقر و بی‌چیزی دهد.
-رضایی: شیطان شما را وعده نیازمندی می‌دهد
-پاینده: شیطان به شما وعده تنگدستی می‌دهد.
چنانکه گفتیم، در عربی ریشه وعد هم در موارد خوشایند به کار می‌رود و هم در موارد ناخوشایند؛ اما در زبان فارسی، وعد فقط در مورد چیزهای خوشایند استفاده می‌شود، همانند وعده دیدار و وعده بخشش، اما در تهدیدها و ناخوشایندها وعد به کار برده نمی‌شود، بلکه از واژه‌های دیگری چون ترساندن و یا بیم دادن استفاده می‌شود. مسلماً ترجمه درست آن است که فهم فارسی زبانان در نظر گرفته شود.
برخی مترجمان نیز این آیه را به این صورت ترجمه کرده‌اند:
-گرمارودی: شیطان شما را از تنگدستی می‌هراساند.
-خرمشاهی: شیطان شما را از تهیدستی بیم می‌دهد.
هراسانیدن یا بیم دادن از نظر مفهوم، با ترساندن فاصله‌ای ندارند، اما لفظ آن آشنای فارسی زبانان نیست. در حالی که ترساندن هم راحت تلفظ می‌شود و هم در عرف مردم به کار گرفته می‌شود؛ مثلاً می‌گویند مرا از سرانجام کار می‌ترساند، اما نمی‌گویند مرا از سرانجام کار می‌هراساند یا بیم می‌دهد.
نتیجه آنکه در ترجمه قرآن کریم به هر زبانی، از جمله زبان فارسی، باید واژه و تعبیری انتخاب شود که اولاً همگان آن را بفهمند، ثانیاً مردم از آن کلمه یا اصطلاح در گفت‌وگوهای عادی خود استفاده کنند.
در پایان، توجه خوانندگان را به چند ترجمه صحیح از این آیه جلب می‌کنم:
-بهرام پور: شیطان شما را از تهیدستى مى‌ترساند.
-حداد عادل: شیطان شما را از فقر می‌ترساند.
منبع:فارس
گزارش خطا
