در ضلع جنوبی زاینده‌رود و مجاور جاده قدیم شیراز، در گورستان قدیمی تخت فولاد اصفهان آرامگاه یکی از عرفای مشهور قرن هشتم هجری به نام "بابا رکن الدین مسعود بن عبدالله بیضاوی" واقع شده است. مسعود بن عبدالله بیضاوی معروف به بابا‌رکن الدین شیرازی، عالم معروف و عارف بزرگ قرن هشتم هجری قمری است که اصلش از بیضای فارس بود.

یکی از باباهای اصفهانی، این عالم معروف و عارف بزرگ قرن 8 هجري قمري است. تاریخ‌ دقیق ولادت‌ او معلوم‌ نیست‌، ولی مكان تولدش یکی‌ از روستاهای‌ استان‌ فارس‌ بوده  و درزمان سلطنت ابوسعید ایلخان مغول در اصفهان زندگی می‌کرد.

گروهي از این «بابا» ها به علت دستگيري از فقرا به لقب بابا (ارباب فتوت) نائل مي‌شدند. اما این لقب به اين دليل به مسعود بن عبدالله بيضاوي معروف به بابا‌ركن الدين داده شد كه ارشاد معنوي اهل طريقت را انجام مي‌داد و در محل آرامگاه فعلي‌اش با اهل عرفان چله نشيني مي‌كرد.

غیر از بابا رکن الدین یک نفر دیگر به نام ابوالقاسم محمد اصفهانی معروف به بابا قاسم داریم که در اصفهان دارای مقبره است.

گنبد دوازده ترك بابا ركن الدين  نشانه شيعه بودن وی است

در مذهب بابا ركن الدين اختلاف است. محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه، محمدحسین ریاحی براساس مطالعات می گوید: برخي او را شيعه و عده‌اي ديگر از اهل تسنن می دانند، اما سنگ نوشته‌اش حاكي از شيعه بودن اوست. همچنین از احترام و ارادت برخي از علماي بزرگ شيعه مانند شيخ بهايي و مجلسي اول و حاجي كلباسي به وي، مي‌توان بابا ركن الدين را شيعه دانست.

مرحوم جابري انصاري گنبد دوازده ترك بابا ركن الدين را نشانه شيعه دوازده امامي می داند، همچنین دليل  دیگر برای شیعه بودن را عصر تاريخي فوت بابا ركن‌الدين دانسته كه به دوره حكومت آل مظفر در فارس و اصفهان بر مي‌گردد.

بابا رکن الدین در عرفان نظري و عملي جايگاهي رفيع درد، پايه گذار عرفان نظري «ابن عربي» است و بابا ركن الدين عرفان نظري را ادامه داد. او علاوه بر اينكه بر عرفان و تصوف اشراف كامل داشت در شعر و ادبيات فارسي و ادبيات عرب تخصص خاصي داشت، به طوري كه در هر دو زبان فارسي و عربي ديوان شعر دارد.

بابارکن الدین یک شخصیت عارف، وارسته و یک انسان والا بود که از محضر بزرگان زمان خود بهره برده است «در عرفان نظری از شیخ کمال الدین عبدالرزاق کاشانی، شیخ داوود قیصری و نعمان خوارزمی بهره گرفت. مهم‌ترین‌ اثر تألیف شده وی، نصوص‌ الخصوص ‌فی‌ترجمة الفصوص ‌است‌ که‌ شرحی‌ بر فصوص‌الحکم‌ ابن‌عربی‌ است‌».

ارادت شیخ بهایی به بابا رکن الدین

شیخ بهایی از مفاخر و از علمای نامدار زمان شاه عباس صفوی است که از معتقدان واقعی بابا رکن الدین بود. شیخ بهایی اکثر اوقات به زیارت قبر او می رفت تا اینکه واقعه ای در زندگی او اتفاق می افتد، داستان از این قرار است که روزی شیخ بهایی برسرتربت بابا رکن الدین می رود و از عمق درون و خلوص نیت درحال خواندن فاتحه برمزار اوست که ناگهان موجب دگرگونی و تغییر حالت او می گردد. بعد ازاین ماجرا شیخ متوجه می شود كه مرگش نزديك است و حالت انزوا وگوشه نشینی را اختیار کرده وتمام اوقات زندگی را به عبادت وتوجه به آخرت گذراند. شش ماه از این ماجرا می گذرد که شیخ بهایی درخانه مسکونی خود جان به جان آفرین تسلیم و به دیدار حق می شتابد.

بابا ركن‌الدين سرآمد علماي عصر خود بود

بابا ركن‌الدين در زمان حياتش در علم باطني سرآمد علماي عصر خود بود و در يك كلام، پير معنوي اهل عرفان محسوب مي‌شد.غیر ازشیخ بهایی، جمعی از علما و دانشمندان عهد صفوی همواره به زیارت قبر وی رفته و خواندن فاتحه بر مزار وی را مایه ثواب و اجر آخرت خود می شمرده اند. در عصر قاجار هم بابا رکن‌الدین مریدان و معتقدان بسیاری داشت، از جمله ملا حسن نایینی آرندی که از بزرگان زمان خود بود و درعرفان و تصوف سرآمد بود«

اعتقاد مرحوم کشمیری به عارف خفته

علی كرباسي زاده، استاد فلسفه دانشگاه اصفهان با اشاره به آیت الله سید عبدالكریم رضوی كشمیری عارف دیگری که همواره به زیارت قبر بابا ركن الدين می‌رفت، گفت: مرحوم كشمیری از قبور علما به قبر استادش مرحوم آیت الله سید علی قاضی در وادی السلام نجف و باباركن الدین در قبرستان تخت فولاد اصفهان زیاد اهمیت می‌داد و این دو را ممتاز می‌شمرد و می فرمود: باباركن الدین روح و ریحان است. من هر وقت در زندگی، مشكلی برایم رخ می‌دهد، یك سوره یاسین را برای بابا ركن الدین مدفون در قبرستان تخت فولاد اصفهان می‌خوانم، مشكلم حل می‌شود

قدیمی ترین قبر یک عالم در تخت فولاد

بابا رکن الدین در طول مدت زندگی و پس از مرگ در اصفهان، مورد توجه اولیای دین و مردم عادی بود، قبر بابا ركن الدين قديمي ترين قبري است كه از يك عالم اسلامي در تخت فولاد وجود دارد و تا چندی پس از عهد صفوی، قبرستان تخت فولاد را قبرستان بابا ركن الدین هم می‌گفتند، هم چنین پل معروف خواجو را که در معبر آن مقبره واقع بود، پل بابا رکن الدین می نامیدند.

وفات بابا رکن الدین

بابا رکن الدین در روز یکشنبه ۲۶ ربیع الاول سال ۷۶۹ هجری قمری وفات کرد و در خانقاه خویش که اکنون به تکیه بابا رکن الدین معروف است به خاک سپرده شد . در واقع تخت فولاد به واسطه وجود آرامگاه او در این مکان بعدها به قبرستان عمومی تبدیل شد.

بقعه بابا رکن الدین از لحاظ نقشه، تناسب کامل معماری، جزئیات بنا و گنبد از سایر بناهای موجود در تخت فولاد متمایز و از اهمیت خاصی بر خوردار است. یکی از خصوصیت های استثنایی این بنا، به کار بردن سمبل‌های عددی چون پنج در پلان بنا و دوازده در گنبد بنا است که به نظر می‌رسد نشانگر پایبندی و ارادت وی به پنج تن آل عبا و دوازده امام باشد و از آنجا که این بقعه در فضای باز قرار دارد و از هر سو نمایان است، همین امر سبب شده که معمار آن از سادگی دیوارهای بلند خارجی با ایجاد طاق نماهای متعدد بکاهد و با افزودن تزیینات کاشی کاری در لچکی‌های طاق نماهای مزبور، در نما ایجاد تنوع نماید.

گزارش: سید امیر حسین ابطحی