نمایشگاه قرآن یا فروشگاه قرآن؟!

مصلای تهران، انتخاب درست یا غلط؟

نمایشگاه قرآن در هردوره ای با توجه مدیریت آن دوره و بالطبع دولت حاکم ویژگی های مختلفی داشته است ولی یکسری ویژگی ها در همه دوره ها فارغ از اینکه چه کسی رئیس آن بوده مشترک بوده  و هست. به عنوان نمونه محل برگزاری این نمایشگاه در سال های اخیر همواره مورد بحث بوده است. چیزی شبیه نمایشگاه بین المللی کتاب که هرساله برسر برگزاری آن در مصلا یا جای دیگر بحث و اما و اگر بوده است. برگزاری نمایشگاه قرآن در مصلای تهران از جهت دسترسی و اینکه مصلا خود یک فضای دینی- فرهنگی است مناسب است، اما محدودیت های این فضا گاهی به کیفیت برگزاری نمایشگاه لطمه می زند.

به عنوان نمونه اینکه نمایشگاه قرآن به دلیل تداخل برنامه مصلا با برگزاری نماز عید فطر نمی تواند تا روزهای پایانی ماه رمضان ادامه داشته باشد و نتیجه اینکه هرساله این نمایشگاه در طول ۱۸ تا ۲۰ روز برگزار می شود و بسیاری از بازدید کنندگان تهرانی و شهرستانی موفق به بازدید از نمایشگاه نمی شوند.

علاوه براین با وجود اینکه نمایشگاه قرآن این پتانسیل را دارد که در شب های قدر تبدیل به مکانی شود که خانواده های بسیاری در آن مراسم احیاء برگزار کنند، در شب های قدر زودتر از زمان مقرر به کار خود پایان می دهد و برنامه شب قدر در قالب برنامه ای مجزا برگزار می شود. در حالی که می توان این مراسم را در درون خود مجموعه نمایشگاه با یک برنامه ریزی دقیق و منسجم برگزار کرد، خصوصا که در آیات و روایات بسیاری تاکید شده که این شب را خانواده ها به همراه فرزندان خود احیا بدارند و به بهانه های مختلف بیدار بمانند و نمایشگاه قرآن از این جهت می تواند کارکرد مناسبی داشته باشد، لذا می توان به جای کم کردن و تغییر ساعت در شب های قدر اتفاقا ساعت کار نمایشگاه را در این شب ها اضافه کرد تا خانواده های بسیاری برای برگزاری شب های قدر به نمایشگاه بیایند و در مراسم احیاء حاضر شوند.

نکته دیگر اینکه، چون نمایشگاه قرآن به دلیل آماده سازی برای عید فطر و مراسم شب قدر باید زودتر به کار خود پایان دهد، بسیاری از غرفه های نهادهای غیردولتی حتی زودتر از پایان برگزاری نمایشگاه (طی روزهای ۲۲ و ۲۳ خرداد) به کار خود پایان دادند و غرفه های خود را جمع کردند و به این ترتیب بسیاری از شرکت کنندگان در این دوره از نمایشگاه تنها ۱۳-۱۴ روز در نمایشگاه حضور داشتند، که به نظر می رسد این موضوع عاقلانه و عادلانه نباشد. بنابراین لازم است که مسئولان و برگزارکنندگان نمایشگاه برای دوره های بعد فکری به حال این موضوعات بکنند تا همه افراد، هم شرکت کنندگان و هم بازدیدکنندگان شانس حضور در نمایشگاه را داشته باشند.

بخش بین الملل نمایشگاه چه شد؟

مورد دیگر اینکه عنوان بین المللی داشتن نمایشگاه قرآن کمی سوال برانگیز است، چرا که در دوره های قبلی هم حضور شرکت کنندگان بین المللی با موضوعات و مسائلی همراه بود به طوری که در یکی از دوره های قبلی رئیس نمایشگاه خود به این موضوع اذعان کرد که برگزاری بخش بین الملل نمایشگاه خیلی ضعیف بوده است. اما امسال ماجرا به شکل دیگری بود. نمایشگاه بین المللی قرآن امسال در حالی به کار خود پایان داد که اساسا بین المللی نبود و خبری از شرکت کنندگان خارجی در آن یافت نمی شد و این موضوع در سکوت خبری و رسانه ای ماند. این در حالی است که حجت الاسلام حشمتی، رئیس بیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی قرآن در نشست خبری این نمایشگاه گفت: «بخش بین الملل این دوره از نمایشگاه دچار تغییراتی شده است. در حوزه آثار هنری کشور ایران با سایر کشورها قابل مقایسه و قابل رقابت نیست. لذا ما در بخش بین الملل میزبان بخشی از رسانه های حوزه بین الملل و شخصیت های معروف خواهیم بود که حدود ۲۰ کشور در این دوره از نمایشگاه حاضر هستند ولی بنده لیست کشورها را ندارم.»

شنیده ها حاکی از این است که به دلایلی بسیاری از مهمانان از حضور در نمایشگاه صرف نظر کرده اند ولی هیچکدام از مسئولان و برگزار کنندگان نمایشگاه توضیحی در این باره ندادند و ترجیح دادند این دوره از نمایشگاه بدون حاشیه ای دراین باره به کار خود پایان دهد.

یکی دیگر از نکاتی که حشمتی که در نشست خبری این دوره از نمایشگاه قرآن به آن اشاره کرد حضور پررنگ تر هنر در نمایشگاه بود که الحق و الانصاف همین طور هم بود و فعالیت های هنری در این دوره از نمایشگاه به نسبت سایر دوره ها پررونق تر بود.

اجرای هرشب تئاتر محیطی در فضای باز یکی از نمونه های فعالیت های هنری نمایشگاه بود که با استقبال بسیار خوب مخاطبان مواجه شد و خانواده های بسیاری که اندکی برای استراحت روی پله های شبستان می نشستند می توانستند همزمان نمایش محیطی که اجرا می شد را تماشا کنند.

اختصاص دادن سالنی بزرگ در همان بدو ورود به شبستان برای فعالیت های هنری خود گواه بر تاکید بیشتر برروی حضور هنر در نمایشگاه بود. در این سالن بزرگ نمایشگاه آثار هنری متعددی به نمایش گذاشته شده بود که بازدید کنندگان در ابتدای بازدید خود می توانستند از این آثار دیدن کنند و به ادامه بازدید خود در شبستان بپردازند.

یکی دیگر از بخش های پررونق نمایشگاه قسمت مشاوره های دینی بود که در اغلب ساعات نمایشگاه  صندلی های آن پُر بود و خانواده های  بسیاری مشغول مشاوره و گفتگو با مشاوران این قسمت بودند. به نظر می رسد مخاطبان از این بخش رضایت زیادی داشتند و نمایشگاه در این بخش موفق بوده است.

نمایشگاه یا فروشگاه؛ مسئله این است

مسئله چشمگیری که در این دوره از نمایشگاه همانند سال های گذشته وجود داشت اینکه این نمایشگاه بیشتر از اینکه یک نمایشگاه قرآن باشد، فروشگاه قرآن است. این موضوع را با یک بازدید سرسری هم می توان متوجه شد.

ساختار نمایشگاه به این صورت بود که ابتدا نمایشگاه آثار هنری، سالن مشاوره، بخش کودک و نوجوان و غرفه های نهاد ها و موسسات دولتی و غیردولتی بود و پس از آن بخش فروش محصولات فرهنگی و عفاف و حجاب قرار داشت. در گذر از این بخش ها تفاوت جمعیت در بخش ها کاملا محسوس بود، طوری که انگار که همه بازدیدکنندگان بیشتر به قصد خرید محصولات عفاف و حجاب آمده بودند تا نمایشگاه قرآن. اینکه این بخش هم بیش از اینکه محصولات و لباس های اسلامی داشته باشد پارچه فروشی بود و مانتوهای اسلامی هم قیمت های عجیب و غریب داشت، خود موضوع گزارش دیگری می تواند باشد.

متاسفانه نکته آزاردهنده یک نمایشگاه قرآن با ربع قرن سابقه می تواند این باشد که در نمایشگاهی به وسعت مصلای تهران شلوغ ترین غرفه ها، غرفه تعویض قرآن های کهنه و غرفه تعویض چادر مشکی باشد. این به معنای آن است که بازدیدکنندگان به آن نمایشگاه به چشم فروشگاه نگاه کرده اند، فروشگاهی که در هر ایام دیگری از سال  در هرجایی می تواند برگزار شود.

برگزاری نمایشگاه قرآن در ایام ماه رمضان فرصت بسیار خوبی است که جمعیت زیادی را با مفاهیم قرآنی آشنا کرد. یکی از اتفاقات خوب نمایشگاه این است که به قشر خاصی تعلق ندارد و خانواده های بسیاری از اقشار مختلف در شب های ماه رمضان به این نمایشگاه می روند و به نوعی تفریح هم برای خانواده ها محسوب می شود که این از پتانسیل های خوب نمایشگاه است به شرطی که از این فرصت و موقعیت استفاده درست شود. اینکه نشست ها و کارگاه های مختلف و یا جلسات رونمایی برای اهالی رسانه یا دست اندرکاران نمایشگاه برگزار شود، نمی تواند اتفاق خوبی برای بازدید کنندگان به شمار بیاید. نمایشگاه باید از این فرصت حضور مردم به شکل بهتری استفاده و در جهت تحقق شعارهایی که هرساله برای نمایشگاه انتخاب می کند استفاده حداکثری کند.

به عنوان مثال شعار این دوره از نمایشگاه، قرآن، اخلاق و زندگی بود ولی برنامه عمومی با این عنوان و یا سخنرانی عمومی برای بازدیدکنندگان در این حوزه اتفاق نیفتاد با اینکه موضوع شعار بسیار خوب و به جا بود. در عوض هرروز نشست های مختلف خبری، سخنرانی و رونمایی در این دوره رخ داد که جز به جا ماندن تعدادی گزارش و خبر فایده دیگری نداشت. حشمتی در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه گفت: نمایشگاه قرآن بستری را آماده می کند تا از بسیاری محصولات فرهنگی و قرآنی رونمایی شود ولی آیا کارکرد نمایشگاه قرآن این است و با این هدف راه اندازی شده است؟!

امید است که مسئولان و دست اندرکاران این نمایشگاه در دوره های بعدی تغییرات مفید ومحسوس در سیاستگذاری ها خود اعمال کنند تا شاهد نمایشگاهی به معنای واقعی باشیم نه نمایشگاهی که بیشتر جنبه فروشگاهی دارد و سنخیتی با اهداف برپایی آن ندارد. البته این به معنای ضعف عملکرد در همه حوزه های نمایشگاه قرآن نیست و باید گفت که در همین دوره و دوره های قبلی اتفاقات خوبی هم در برگزاری آن رخ داده ولی به نظر می رسد هنوز فاصله بسیاری با یک نمایشگاه قرآن واقعی در خور و شان کشور اسلامی مانند جمهوری اسلامی ایران دارد.