اولویت دولت‎ها درحوادث وبلایا به روایت پیامبر

حادثه سیلِ یکی از استان‌های کشورمان باعث اندوه مردم مسلمانمان شد. عمق این فاجعه به حدی زیاد است که نمی‎توان به زبان و قلم آورد و تنها می‎توان از خداوند متعال درخواست صبر زیاد برای بازماندگان قربانیان آن کرد. اما وقوع چنین حوادثی در درجه اول درس‎ها، پیام‎ها و عبرت‎هایی را در بر دارد که باید نسبت به آنها دقت نظر لازم را داشت. این پیام‎ها بخشی به عموم مردم و بخشی به خواص و مسئولان دولتی ارتباط پیدا می‌کند.  

افزایش همدلی و همبستگی ملی درس حوادث ناگوار
از اولین درس‎هایی که باید در چنین صحنه‎هایی آموخت و آن را به عمل کشاند، تقویت روحیه همدلی و همبستگی ملی است که می‎توان اذعان داشت که ملت مسلمان ایران همواره در چنین رخدادهایی این روحیه را در خود داشته‎اند و در حوادث و وقایع مختلف به طرق مختلف آن را ابراز داشته‎اند، اما این روحیه نه تنها باید در زمان وقوع حوادث نمایان شود بلکه باید در هر شرایطی آن را ابراز کرد. مفهوم «تألیف قلوب» در قرآن اشاره‎ای به همین موضوع دارد.

تألیف قلوب یکى از مهم ترین اهداف تربیتى و سیاسى اسلام است. قرآن کریم از نزدیک شدن دل‎هاى مردم مسلمان صدر اسلام ـ که موجب زدوده شدن کدورت‎ها و دشمنی‎ها و پدید آمدن اُخوّت دینى در میان آنان شد ـ به «نعمت الهى» یاد مى‎کند که به برکت بعثت پیامبر بزرگوار اسلام(ص) به آنان ارزانى داشته است، آنجا که می‎فرماید: «وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید که دشمن یکدیگر بودید و او [بود که] میان دل‎های شما الفت انداخت.» (آل‎عمران103)

همدلی و الفت، نعمتی که هیچ قیمتی با آن برابری نمى‎کند

امیرالمؤمنین(ع) درباره اهمیت و ارزش این نعمت مى‎فرماید: «فَإِنَّ اللّهَ سُبحانَهُ قَدِ امتَنَّ عَلى جَماعَةِ هذِهِ الاُمّةِ فیما عَقَدَ بَینَهُم مِن حَبلِ هذِهِ الاُلفَةِ الَّتى یَنتَقِلونَ فى ظِلِّها لِأَنَّها أرجَحُ مِن کُلِّ ثَمَنٍ وَ أَجَلُّ مِن کُلِّ خَطَر؛ خداوند سبحان بر جماعت این امت منت نهاد و این رشته «الفت» و همبستگى را که در سایه آن زندگى می‎کنند و در پناه آن مى‎آرمند، میانشان ایجاد کرد و این نعمتى است که هیچ یک از آفریدگان نمى‎تواند برایش قیمتى تعیین کند، چرا که از هر بهایى بیشتر و از هر مهمی مهم‎تر است.»

اما آنچه که به مسئولان امر در چنین حوادثی باز می‎گردد، تقید به ارزش‎های اولیه دینی است که در این بخش در دو عنوان «شتاب در عمل یا عمل به هنگام» و «عدم کوتاهی در انجام وظیفه» اشاره می‎کنیم که البته این دو موضوع منحصر در مسئولان نیست اما بیشتر متوجه آنهاست.

در زمان وقوع حوادث ناگوار در جامعه اسلامی و یا انسانی، مهم‎ترین اولویت دولت‎ها و ملت‎ها باید رسیدگی به امور افرادی باشد که مصیب‎زده شده‎اند. نجات جانِ یک نفر مسلمان و حتی رسیدگی به امور مصیبت‎زدگان نه تنها یک قاعده عقلی است بلکه خداوند متعال و اهل‎بیت عصمت و طهارت(ع) نسبت به آن تأکیدات زیادی داشته‎اند. در بخشی از آیه32 سوره مائده خداوند می‎فرماید: «هر کس کسى را زنده بدارد، چنان است که گویى تمام مردم را زنده داشته است‏؛ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً». امام باقر(ع) در تفسیر این آیه فرمود: یعنى او را از سوختن و غرق شدن نجات دهد.» (اصول کافی، ج2، ص210)

همچنین رسول گرامی اسلام(ص) در اهمیت فریادرسی مسلمانان فرمودند: «کسی که شب را به روز آورد و به امور مسلمانان رسیدگی نکند، پس از مسلمانان نیست و نیز هر که بشنود مردی از مسلمین فریادرسی می‎خواهد و به او پاسخ ندهد، از مسلمین نیست.» بنابراین کوتاهی در این حالت از رفتار مسلمانان نیست و چه بسا افراد را از دایره اسلام دور کند.

عمل به هنگام و سرعت عمل هنگام وقوع حوادث
«عمل به هنگام» و سرعت عمل در امدادرسانی به افراد مصیبت‎زده نیز از جمله اولویتهای دولت‎ها و ملت‎ها در قبال همنوعان خود باید باشد.

امام رضا(ع) از امام صادق(ع) در این باره نقل فرمود: «هرگاه مردی از من درخواست حاجتی کرد، در رفع حاجت و نیاز او شتاب می‎کنم، زیرا بیم آن می‎رود که کار از کار بگذرد و اقدام من در کمک به او دیگر به کارش نیاید.» «عیون الاخبار رضا(ع)، ج 2، ص 179»

بنابراین بر اساس آنچه بیان شد، یکی از درس‎هایی که عموم مردم مسلمان نسبت به وقوع حوادث ناگوار می‎توانند بگیرند، افزایش روحیه اُنس و اُلفت و همبستگی بین یکدیگر و نیز «شتاب در عمل» و «عدم کوتاهی در انجام وظیفه» از سوی دولتمردان است که این در گروی فهم درست از اولویت‎سنجی صحیحِ برنامه‎ها در برابر شرایط سخت و حساس جامعه است.