جایگاه محرومان و فقیران در جامعه کجاست؟

سپس امام برای این طبقه جامعه حقی قائل است و به مالک می فرماید: براى اينان در بيت المال خود حقى مقرر دار و نيز بخشى از غلات اراضى خالصه اسلام را ، در هر شهرى، به آنان اختصاص ده. زيرا براى دورترينشان همان حقى است كه نزديكترينشان از آن برخوردارند. از تو خواسته اند كه حق همه را ، اعم از دور و نزديك، نيكو رعايت كنى. سرمستى و غرور، تو را از ايشان غافل نسازد، زيرا اين بهانه كه كارهاى خرد را به سبب پرداختن به كارهاى مهم و بزرگ از دست هشتن، هرگز پذيرفته نخواهد شد. 

 

همچنین امام مهرورز و عدالت گستر شیعیان با کلامی بلیغ به بیان وظیفه حاکم مسلمانان نسبت به فقرا و نیازمندان می پردازد و می فرماید:پس همت خود را از پرداختن به نيازهايشان دريغ مدار و به تكبر بر آنان چهره دژم منماى و كارهاى كسانى را كه به تو دست نتوانند يافت، خود تفقد و بازجست نماى. اينان مردمى هستند كه در نظر ديگران بي مقدارند و مورد تحقير رجال حكومت. كسانى از امينان خود را كه خداى ترس و فروتن باشند ، براى نگريستن در كارهايشان برگمار تا نيازهايشان را به تو گزارش كنند. 

 

همچنین امام علی (ع) از سوی دیگر به نحوه رفتار عمومی رهبران جامعه با مردم می پردازد و خاطرنشان می سازد: با مردم چنان باش، كه در روز حساب كه خدا را ديدار مى كنى ، عذرت پذيرفته آيد كه گروه ناتوانان و بينوايان به عدالت تو نيازمندتر از ديگرانند و چنان باش كه براى يك يك آنان در پيشگاه خداوندى، در اداى حق ايشان ، عذرى توانى داشت. 

 

امام در این قسمت از نامه ادامه می دهد: تيمار دار يتيمان باش و غمخوار پيران از كار افتاده كه بيچاره اند و دست سؤال پيش كس دراز نكنند و اين كار بر واليان دشوار و گران است و هرگونه حقى دشوار و گران آيد. گاه باشد كه خداوند اين دشواريها را براى كسانى كه خواستار عاقبت نيك هستند، آسان مى  سازد. آنان خود را به شكيبايى وامى  دارند و به وعده راست خداوند، درباره خود اطمينان دارند. 

 

امام علی(ع) در ادامه به موضوع دیدار رهبران و حاکمان با مردم می پردازد و به مالک اشتر می فرماید:براى كسانى كه به تو نياز دارند، زمانى معين كن كه در آن فارغ از هر كارى به آنان پردازى . براى ديدار با ايشان به مجلس عام بنشين ، مجلسى كه همگان در آن حاضر توانند شد و براى خدايى كه آفريدگار توست، در برابرشان فروتنى نمايى و بفرماى تا سپاهيان و ياران و نگهبانان و پاسپانان به يك سو شوند، تا سخنگويشان بى  هراس و بى لكنت زبان سخن خويش بگويد . كه من از رسول الله (ص) بارها شنيدم كه مى  گفت: پاك و آراسته نيست امتى كه در آن امت، زيردست نتواند بدون لكنت زبان حق خود را از قوى دست بستاند. پس تحمل نماى، درشتگويى يا عجز آنها را در سخن گفتن. و تنگ حوصلگى و خودپسندى را از خود دور ساز تا خداوند درهاى رحمتش را به روى تو بگشايد و ثواب طاعتش را به تو عنايت فرمايد . اگر چيزى مى  بخشى ، چنان بخش كه گويى تو را گوارا افتاده است و اگر منع مى  كنى ، بايد كه منع تو با مهربانى و پوزشخواهى همراه بود.