جشنهای عیدفطر درحرم رضوی به روایت اسناد

کارشناس مسئول بخش نمایه‌‌سازی مدیریت امور اسناد آستان قدس رضوی در این باره گفت: «سند اعطای خلعت به امیرمحمد صالح خطیب الحسینی در ماه شوال، سال 1021 قمری»، قدیمی‌‌ترین سند مرتبط با عید فطر است که اعطای خلعت به خطیب بارگاه ملکوتی امام هشتم (ع) را به مناسبت این عید نشان می‌‌دهد.

زهرا فاطمی ‌مقدم افزود: سندهای «صورت هزینه‌‌ها و دستور‌العمل برگزاری مراسم عید فطر و مجلس سلام، 1310 ق.»، «گزارش روزهای تعطیل مکتب‌‌خانه اطفال ایتام السادات و میرزا ابوالحسن در ماه شوال» و «گزارش روزانه جمع و خرج صاحب جمعان آستان قدس بخش حویج‌‌خانه (محل نگهداری وسایل آشپزی) به صاحب جمعی محمد سمیع حویج‌‌دار در ماه شوال، 1102 ق.» از دیگر اسناد این مجموعه است.

وی با تأکید بر اینکه برگزاری مراسم‌ ویژه عید فطر در این بارگاه مطهر در دوره‌‌های مختلف تاریخی با تفاوتهایی همراه بوده است، گفت: بر طبق اسناد موجود در دوره صفویه و افشاریه به مناسبت این عید، مجلس جشنی در حرم مطهر رضوی برپا ‌‌و در آن، با غذا، شیرینی و شربت از حاضران پذیرایی ‌می‌شده است.

فاطمی ‌مقدم با اشاره به اینکه اسناد مرتبط با هزینه‌‌های صاحب‌‌جمعان شربت‌‌خانه، خبازخانه، قصاب‌‌خانه و حویج‌‌خانه، در روز نخست ماه شوال این امر را تأیید می‌‌کند، افزود: البته دادن خلعت به برخی کارکنان و تعطیلی برخی مستغلات در این روز، از دیگر مواردی است که در اسناد مرتبط با عید فطر آستان قدس رضوی ذکر شده است.

وی همچنین با اشاره به برگزاری مفصل جشنهای عید فطر حرم مطهر رضوی در دوره قاجار، بیان کرد: در این روز مجلس سلام در ایوان طلای صحن عتیق با حضور متولی باشی، والی خراسان و سایر صاحب منصبان آستانه برپا شده است و در آن شربت، شیرینی و حلویات توسط تحویلداران تهیه و برای پذیرایی در اختیار پیش‌خدمت آستان قرار داده شده است.

کارشناس مسئول بخش نمایه‌‌سازی مدیریت امور اسناد آستان قدس رضوی افزود: تعطیلی مکتب‌‌خانه، چراغانی حرم و روشن نگاه داشتن چراغهای هر دو صحن (قدیم و جدید) تا صبح نیز از سنتهای رایج در شب عید فطر در این دوره بوده است.

وی از نقاره‌‌زنی به عنوان یکی از برنامه‌‌های ویژه این عید نام برد و گفت: از زمان شکل‌‌گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه، برگزاری مراسم جشن و سرور به مناسبتهای مختلف، در اعیاد مذهبی و موالید ائمه اطهار (ع)، در جوار بارگاه منور امام رضا (ع) مرسوم بوده است.

فاطمی‌ مقدم افزود: در بین اعیاد، عید فطر از جایگاه ویژه‌‌ای برخوردار بوده و با آداب و رسوم خاصی این روز مبارک، گرامی داشته شده است. زیرا عید فطر، عید بازگشت به خدا و جشن اطاعت و تسلیم در برابر خداوند و عمل به فریضه روزه است.

وی مدیریت امور اسناد آستان قدس رضوی را بزرگ‌ترین مرکز اسناد شرق کشور دانست و یادآور شد: بیش از 500 هزار برگ سند تاریخی مربوط به تشکیلات آستان قدس رضوی از دوره صفویه تا پایان دوره قاجار در بخش نمایه‌‌سازی این مدیریت با هدف تسهیل دسترسی به انبوه اطلاعات اسنادی، نمایه‌‌سازی شده است.

پژوهشگران و دانشجویان علاقه‌مند می‌‌توانند از مجموعه‌ اسناد نفیس و ارزشمند موجود در آرشیو مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌‌ها، موزه‌‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، طبق ضوابط این سازمان، با مراجعه به ساختمان بنیاد پژوهشهای اسلامی واقع در ضلع شرقی دوربرگردان طبرسی حرم مطهر رضوی، استفاده کنند.