ماجرای چاپ اشتباهی قرآن در عربستان

عقیق:مریم سادات آجودانی: «سیدعزیزالله مرتضوی» مصحح برتر سال 1394 متولد 1345 در تهران است. وی در رشته مدیریت تحصیل کرده است و هم‌اکنون در سازمان دارالقرآن فعالیت دارد.

مرتضوی از سال 1366 وارد سازمان تبلیغات اسلامی شده است و فعالیت قرآنی خود را از آن‌جا به صورت حرفه‌ای پیگیری می‌کند.

وی که تاکنون بیش از 500 جلد قرآن کریم را تصحیح کرده است،‌ سال گذشته در مراسم تکریم چهره‌های قرآنی به عنوان مصحح برتر قرآن معرفی و تجلیل شد. در ادامه مشروح گفت‌وگوی فارس با «سیدعزیزالله مرتضوی» مصحح برتر سال 1394 را می‌خوانیم؛

آقای مرتضوی فعالیت‌های قرآنی را از کجا شروع کردید؟

پدرم کلاس قرآن داشت من هم از حدود 10 سالگی در کلاس‌های قرائت ایشان شرکت می‌کردم. یعنی پدرم اصلی‌ترین مشوق و حامی من برای ورود به فعالیت‌های قرآنی بود.

پس از آن فعالیتم در امور قرآنی را توسعه دادم و سعی کردم توانمندی‌هایم در عرصه قرآن را ارتقا بدهم، به همین دلیل در دوران خدمت نیز که در عقیدتی سیاسی خدمت می‌کردم به تلاوت قرآن اهتمام ویژه‌ای داشتم و در جلسات مختلف به تدریس قرآن می‌پرداختم.

کلاس‌های قرآنی در گذشته به چه شکلی برگزار می‌شد؟

کلاس‌های قرآن در آن دوران سیار بود به طوری که هر جلسه در منزل یکی از قرآن‌آموزان برپا می‌شد. در دوران ابتدایی بودم که تظاهرات بسیاری شکل می‌گرفت که منشأ بسیاری از آن‌ها مساجد و جلسات قرآنی بودند. در این جلسات قرآنی علاوه بر آموزش فنون تلاوت و اهمیت یادگیری قرآن کریم به لزوم پیروزی انقلاب اسلامی نیز تأکید می‌شد و اساتید با تبیین آیات الهی افراد را با حکومت اسلامی آشنا و علاقه‌مند می‌کردند.

چه شد که به سازمان دارالقرآن رفتید؟

همانطور که گفتم در دوران خدمت به فعالیت‌های قرآنی اهتمام داشتم. در پادگان به تدریس قرآن می‌پرداختم و سرهنگ‌های پادگان از شیوه تدریسم استقبال می‌کردند. به یاد دارم حتی به خاطر شیوه تدریس قرآن مرخصی هم به من دادند که خاطره زیبایی برایم رقم زد.

دوران جنگ که در جبهه بودم به عنوان نیروی عقیدتی سیاسی خدمت می‌کردم. البته مهندس رزمی خنثی کردن مین بودم اما بعد تنها به فعالیت‌های تبلیغی پرداختم.

در آن زمان آقای خدام‌حسینی مسئول ما در پادگان بود که به پیشنهاد ایشان در سال 1366 به سازمان تبلیغات اسلامی رفتم و جذب این نهاد شدم.

بخش قرآن سازمان تبلیغات اسلامی قسمت‌های مختلفی داشت که من سال 1366 وارد بخش نظارت بر چاپ و نشر قرآن شدم و مسئولیت تصحیح متون قرآن کریم را بر عهده داشتم به طوری که اجزاء مختلف قرآن را تصحیح می‌کردم.

پس از گذشت یک سال حس کردم استعداد خوبی در زمینه تصحیح قرآن کریم دارم چرا که علاوه بر دقت بالا به علم قرائت نیز مسلط بودم. همین تلاش و فعالیتم در عرصه تصحیح قرآن کریم موجب شد تا سال 1367 به عنوان مصحح برتر برگزیده و از دست آیت‌الله احمد جنتی رئیس وقت سازمان تبلیغات اسلامی مورد تقدیر قرار بگیرم.

روند تصحیح قرآن را تا سال 1375 ادامه دادم اما پس از آن فعالیت‌های مدیریتی در بخش‌های غلط نامه‌نویسی قرآن، ارزیابی کیفی مصححان قرآن داشتم و پس از آن مسئول نظارت بر چاپ و نشر قرآن و مسئول تصحیح واحد نظارت شدم و اکنون نیز مدیر نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم هستم.

تصحیح قرآن را چگونه آغاز کردید؟

در آن زمان قرآن‌هایی که برای چاپ به سازمان دارالقرآن می‌آوردند، پر از غلط بود به طوری که شاید در هر صفحه چندین اشتباه پیدا می‌کردیم به همین دلیل تصحیح قرآن خیلی مشکل بود.

اوایل که کار را آغاز کرده بودم برایم سخت بود اما چون به این کار علاقه زیادی داشتم خسته نمی‌شدم بلکه تلاشم را برای توسعه امور بیشتر می‌کردم.

شیوه و روند تصحیح یک قرآن به چه شکل است؟

وقتی ناشر، قرآن را صفحه‌بندی می‌کند پیش از چاپ به سازمان دارالقرآن می‌آورد تا اشکالات احتمالی را برطرف سازد. سازمان دارالقرآن نیز در معاونت نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم به تصحیح جزءهای قرآن کریم می‌پردازد و مصححان اغلاط را می‌گیرند. البته عمدتا یک قرآن را حداقل سه نفر و حداکثر 5 نفر تصحیح می‌کنند.

اغلاط مهم گلچین و ثبت می‌شوند و قرآن را با اشکالات به ناشر می‌دهیم تا مشکلات و اغلاط را برطرف کند. ناشر مجدد پس از تصحیح فایل را به سازمان دارالقرآن تحویل می‌دهد و دوباره غلط هایی که گرفته شده بود را تطابق می‌دهیم. یک قرآن حداقل در دو مرحله تصحیح می‌شود که در مرحله دوم مصححان قرآن را تصحیح می‌کنند تا اغلاط به صفر برسد.

البته این پایان ماجرا نیست بلکه پس از این روند مجوز چاپ قرآن به ناشر اعطا می‌شود یعنی تازه ناشر اجازه دارد قران را به چاپ برساند. پس از چاپ چند نسخه تحویل سازمان دارالقرآن می‌دهد تا دوباره 3 نفر آن را تصحیح کنند و در صورت عدم وجود غلط و اشکال نگارشی و محتوایی برای ناشر مجوز نشر قرآن صادر خواهد شد. در مجموع شاید حدود 11 نفر کار تصحیح یک قرآن را انجام می‌دهند.

درباره شیوه آن نیز باید بگویم که مصححان قرآن را با دو روش تصحیح می‌کنند. یکی استفاده از صوت تلاوت قرآن و دیگری تطابق قرآن اصلاح‌شده با قرآنی که برای تصحیح در دست مصحح است.

در روش شنیدن صوت تلاوت، مصحح می‌تواند از صوت هر کدام از اساتید قرآن استفاده کرده و قرآن صحیح را با قرآنی که برای تصحیح در اختیار دارد با هم تطابق دهد و اشتباهات را شناسایی و در برگه‌ای بنویسد.

البته روش دیگری هم داریم که توصیه نمی‌شود همه افراد از آن استفاده کنند که این روش همان استفاده از محفوظات است. 

کسانی که علاقه‌ به تصحیح قرآن دارند، چگونه می‌توانند وارد این حرفه شوند؟

افرادی که می‌خواهند وارد عرصه تصحیح قرآن کریم شوند باید علاوه بر علاقه‌مندی به این حرفه، توانمندی‌هایی در زمینه‌های قرآنی نیز داشته باشند.

در سازمان دارالقرآن از تمامی متقاضیان تصحیح کلام وحی ابتدا آزمون شفاهی گرفته می‌شود تا ببینند که افراد ا چه حد علم این کار را دارند. در این آزمون مباحث تئوری پرسیده می‌شود که بیشتر سؤالات آن از کتاب حلیةالقرآن استاد موسوی‌بلده مطرح می‌شود و پس از آن در صورت موفقیت در این مرحله از افراد آزمون کتبی اخذ می‌شود.

در مرحله کتبی افراد باید سه مرحله را طی کنند؛ در مرحله نخست 2 جزء، مرحله دوم 10 جزء و مرحله سوم 30 جزء از قرآن کریم را به افراد می‌دهیم تا تصحیح کنند. یعنی در مجموع باید 42 جزء قرآن کریم تصحیح شود. البته جزواتی به آن‌ها داده می‌شود که کار تصحیح را آسان می‌کند. پس از موفقیت در این مرحله با افراد قرارداد بسته می‌شود و می‌توانند به عنوان مصحح قرآن کریم کار خود را آغاز کنند.

به روش‌های تصحیح قرآن اشاره کردید؛ شما به عنوان یک مصحح برتر از چه روشی برای تصحیح قرآن کریم استفاده کردید؟

من از دو روش اول یعنی تطابق با قرآن مرجع و استفاده از صوت برای تصحیح قرآن استفاده کرده‌ام اما توصیه می‌کنم از روش تطابق استفاده شود چرا که این روش از دقت بیشتری برخوردار است.

نظر شما یک مصحح قرآن باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

کار تصحیح قرآن حساسیت زیادی دارد به همین دلیل داشتن تمرکز خیلی مهم است.علاوه بر این یک مصحح خوب باید با علوم قرآنی نیز آشنا باشد یعنی علم قرائت، تجوید، وقت و ابتداء، نحوه اعراب‌گذاری و ... را بداند و با عشق و علاقه به این کار ادامه دهد. به نظر من اگر انگیزه و علاقه وجود نداشته باشد تصحیح قرآن با مشکل مواجه خواهد شد.

برخی از افراد فکر می‌کنند کار تصحیح قرآن مثل ختم قرآن کریم است اما اینگونه نیست چرا که باید در کنار خواندن آیات قران کریم به هزاران کلمه، حرف، علامت و اعراب توجه کنند.

به نظر شما برای رسیدن به تمرکز در تصحیح قرآن کریم باید چه کرد؟

نور اتاق، زمان مناسب و نبود صدای مزاحم در دقت عمل مصحح قرآن بسیار تأثیرگذار است اما آنچه مهم‌تر به نظر می‌رسید انگیزه و علاقه فرد برای حرکت در مسیر تصحیح کلام وحی است که اگر این انگیزه وجود داشته باشد سایر امکانات نیز فراهم می‌شود.

از خاطرات خود در دوران تصحیح قرآن برایمان بگویید.

دوران تصحیح قرآن و انس با کلام وحی برای ما خاطرات زیادی به ارمغان آورده است. من در عرصه تصحیح قرآن 28 سال فعالیت داشته‌ام اما خاطرات اوایل حضور در این حرفه را هیچ‌گاه فراموش نمی‌کنم. سال‌ 1367 یا 1368 بود که یکی از دوستان قرانی از مکه به کشور آورده بود، به این قرآن که به خط عثمان‌طه است قرآن فهد می‌گویند. در آن زمان کشور عربستان ادعا داشت که ما حرف اول را در زمینه قرآن بدون اشکال می‌زنیم و قرآن‌های ما هیچ‌گونه غلطی ندارد؛ از این قرآن‌ها هم در حج هر سال به زائران می‌دادند که من آن زمان یک نسخه از آن‌ها را شروع به تصحیح کردم که 4 غلط عمده از آن استخراج کردیم.

این اشتباهات را به عربستان گزارش کردیم که موجب تعجب آن‌ها شد چرا که فکر نمی‌کردند ایرانیان بتوانند این قرآن را غلط یابی کنند. پس از آن مسئولان عربستان نامه تقدیر و تشکری برای ما ارسال کردند و گفتند که ما فکر نمی‌کردیم در ایران چنین مرکزی وجود داشته باشد.

در هر صورت این خاطره برایم جالب بود چرا که توانسته بودیم توانمندی ایرانیان را به مسئولان کشور عربستان به اثبات برسانیم.

فعالیت در عرصه‌های قرآنی به ویژه تصحیح قرآن کریم چه برکاتی برای شما داشته است؟

شغل‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام شریف هستند اما فعالیت در عرصه‌های قرآنی بسیار آرام‌بخش است. وقتی با قرآن سروکار داشته باشیم به طور حتم بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیریم. در محیط کار که با قرآن انس داریم آرامش می‌گیریم و این آرامش را به دیگران هم منتقل می‌کنیم تا جایی که می‌توان گفت حس شادی درونی در افراد ایجاد می‌شود و با این شادی با انگیزه بهتری کار می‌کنیم.

شما 28 سال تجربه در زمینه تصحیح قرآن دارید، در این مدت چه دستاوردهایی کسب کردید و چه توصیه‌ای به جوانان دارید؟

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی قرآن‌هایی چاپ می‌شد پشت آن نوشته بودند که به امضا و تأیید 7 نفر از علما رسیده است اما در آن قرآن‌ها غلط وجود داشت اما اکنون با توجه به پیشرفت در زمینه‌های قرآنی می‌توانیم ادعا کنیم که قرآن‌هایی که به چاپ می‌رسد بدون غلط هستند که این‌ها از دستاورهای نظام جمهوری اسلامی ایران است.

از زندگی شخصی خودتان بگویید؛ چه سالی ازدواج کردید؟

سال 1378 با همسرم عقد کردیم و سال 1379 نیز ازدواج کردیم. در آن دوران 32 ساله بودم که همسرم نیز از اقوام دور ما هستند.

چند فرزند دارید؟

یک دختر 13 ساله به نام سیده سارا دارم که به لطف خداوند وی نیز در عرصه‌های قرآنی فعالیت دارد و به زیبایی کلام الهی را تلاوت می‌کند.

خاطره جالبی هم از دوران جوانی خود دارید؟

علاوه بر خاطرات قرآنی، خاطراتی که در جبهه داشتم نیز برایم جذابیت دارد. پدر من در زمینه‌های قرآنی بسیار شاخص بود و شاگردان بسیاری نیز داشتند.ایشان حدود 7 سال سابقه حضور در جبهه دارد. شاید 60 ساله بود که جبهه می‌رفت و حتی 3 بار نیز مجروح شده بود.

در دوران سربازی بودم که در غربت احساس تنهایی می‌کردم و بسیاری از اواقت دلم برای خانواده تنگ می‌شد. یک روز به من گفتند که ملاقاتی داری. اوایل تعجب کردم و با خود گفتم چگونه ممکن است من در این دیار ملاقات داشته باشم؛ چه کسی برای دیدن من آمده است؟ وقتی بیرون رفتم ناگهان پدرم را در لباس رزم دیدم که برای ملاقات با من به بروجرد آمده بود.

خیلی حس خوبی بود وقتی پدرم را در آغوش گرفتم و اشک ریختم. از آن پس به واسطه پدرم به نوعی نور چشم فرماندهان شده بودم.

در پایان اگر صحبتی دارید، بفرمایید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی توجه به قرآن بسیار زیاد شد به طوری که هم‌اکنون در زمینه تصحیح قرآن نیز به جایگاه خوبی رسیده‌ و توانسته‌ایم قرآن‌های بدون غلط چاپ کنیم.

البته شاید بیشتر مردم کشورمان هم هنوز اطلاعی درباره وجود معاونت نظارت بر چاپ نشر قرآن در سازمان دارالقرآن ندارند چرا که وقتی از فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم می‌گوییم متعجب می‌شوند که چگونه ما برای تصحیح قرآن تمامی اجزای قرآن کریم را همراه با اعراب و کلمات مورد بررسی قرار می‌دهیم.

البته ناگفته نماند که قرآن به خودی خود غلطی ندارد و این اشتبا‌ها را ناشران و خطاطان پدید می‌آورند. به طور مثال کاتبی که یک کلمه با اعراب را اشتباه به رشته تحریر در می‌آورد، موجب می‌شود که اشتباهی در قرآن شکل بگیرد که حتی ممکن است معانی آیات و کلمات را تغییر دهد.

منبع:فارس