آشنایی با سوره‌های کتاب آسمانی/مائده

در حدیثی آمده است که پیامبر اکرم(ص) در خطبه حجه الوداع فرمودند: سوره ماده آخرین سوره ای است که بر من نازل شده است. حلالش را حلال دارید و حرامش را حرام. از برخی روایات بر می‌آید که این سوره دو یا سه ماه قبل از رحلت پیامبر اکرم(ص) نازل شده است.(1)
بخش اعظم این سوره به بیان پاره‌ای از احکام اسلام می‌پردازد. مسائلی چون: وفای به عهد، عدالت اجتماعیف احکام حدود و قصاص، شهادت به عدل، تحریم قتل نفس، غذاهای حلال و حرام و برخی احکام وضو و تیمم.
بخش قابل توجهی از سوره نیز به بیان عقاید باطل و ناروا و شرکت آلود اهل کتاب یعنی یهود و نصاری می‌پردازد و حجت را بر آنان تمام می‌کند و آنان را در مورد عقاید فسادشان هشدار و بیم می‌دهد. در ضمن به رفتار ناروای آنان با پیامبرانشان یعنی حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع) نیز اشاره می‌کند.
در آیات 112 تا 115 داستان درخواست اصحاب مسیح(ع) برای نزول مائده آسمانی ذکر می‌شود:
(و ]یاد کن[ هنگامی را که حواریون گفتند: «ای عیسی بن مریم،‌آیا پروردگارت می تواند از آسمان، خوانی برای ما فرود آورد؟»
]عیسی[ گفت: «اگر ایمان دارید، از خدا پروا دارید.»
گفتند: «می‌خواهیم از آن بخوریم و دل‌های ما آرامش یابد و بدانیم که به ما راست گفته‌ای و از شاهدان بر آن باشیم.»
عیسی بن مریم گفت: «بارالها، پروردگارا، از آسمان خوانی بر ما فروفرست تا عیدی برای اول و آخمر ما باشد و نشانه‌ای از جانب تو و ما را روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی»
خدا فرمود: «من آن را بر شما فرو خواهم فرستاد، و]لی[ هر کس از شما پس از آن انکار ورزد ] و از ایمان به خدا و پیامبرش روی بگرداند[، وی را ]چنان[ عذابی کنم که هیچ یک از جهانیان را ]آنچنان[ عذاب نکرده باشم.»
در این داستان، یاران حضرت عیسی(ع) با اینکه معجزات بسیاری از آن حضرت دیده بودند، درخواست معجزه‌ای بی‌مورد کردند. حضرت مسیح(ع) خود معجزه‌ای بزرگ بود؛ چرا که خداوند او را بدون پدر آفریده بود و در گهواره با مردم سخن می‌گفت. کوران مادرزاد و بیماران را شفا می‌داد و به اذن خدا مردگان را زنده می‌کرد. همچنین دارای معجزات دیگری بود که همه آنها از آن اطلاع داشتند.
اما باز هم تقاضای معجزه‌ای دیگر کردند، آن هم با عباراتی دور از ادب در برابر خدا و پیامبر خدا. آنها گفتند: آیا پروردگار تو می‌تواند طَبّق غذایی برای ما از آسمان فرود آورد؟ گویی خدا را قادر مطلق نمی‌دانستند و در توانایی خدا بر انجام چنین کاری شک و تردید داشتند!
به جهت ناروا بودن این درخواست و زشتی بیان آنان، حضرت فرمود: اگر ایمان دارد از خدا بترسید. اما آنان بر خوئاسته خویش اصرار ورزیدند و گفتند: می‌خواهیم از آن بخوریم و دلهایمان آرامش یابد و بدانیم به ما راسته گفته‌ای!
حضرت با عبارات خویش – که ادب عبودیت و بندگی در آن کاملا  هویداست – از خدا درخواست کرد. خداوند پیامبرش را در خواهشی که کرده بود نا امید نساخت و دعای بنده صالح خود عیسی بن مریم را اجابت فرمود؛ اما شرط کرد که هر کس نسبت به این معجزه کفر ورزد، وی را به عذابی بی‌مانند – که هیچ کس به چنان عذابی گرفتار نشده است – دچار خواهد کرد.
نصاری بعد از دیدن همه این معجزات باز هم به خدا شرک آوردند و پس از عیسی(ع)، او و مادرش مریم را همچون دو خدا پرستیدند.
خداوند در آیات 116 تا 118 صحنه قیامت و گواهی و شهادت عیسی بن مریم(ع) در پیشگاه خدا را بیان می‌دارد و می‌فرماید:
(و ]یاد کن[ هنگامی را که خدا فرمود: «ای عیسی بن مریم، آیا تو به مردم گفتی: «من و مادرم را همچون دو خدا به جای خداوند بپرستید؟»»
گفت: «منزهی تو، مرا نزد که ]درباره خویشتن[ چیزی را که حق من نیست بگویم. اگر آن را گفته بودم قطعا آن را می‌دانستی. آنچه در نفس من است تو می‌دانی؛ و آنچه در نفس من است تو می‌دانی و آنچه در ذات توست من نمی‌دانم، چرا که تو خودف دانای رازهای نهانی.
جز آنچه مرا بدان فرمان دادی ]چیزی[ به آنان نگفتم؛ ]گفته‌ام[ که: خدا، پروردگار من و پروردگار خود را عبادت کنید، و تا وقتی در میانشان بودم بر آنان گواه بودم؛ پس چون روح مرا گرفتی، تو خود بر آنان نگهبان بودی؛ و تو بر هر چیز گواهی. اگر عذابشان کنی آنان بندگان تو هستند و اگر بر ایشان ببخشایی،‌تو خود توانا و حکیمی.»
آیه 55 این سوره، امر ولایت و امامت را روشن می‌کند و می‌فرماید:
(ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‌اند. همان کسانی که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند.)
احادیث شیعه و سنی گویای آن است که: تنها کسی که در حال رکوع انگشتر خود را به سائل داده، حضرت علی(ع) بوده است و بس.(2)
در آیه بعد یعنی آیه 56 ادامه می‌دهد:
(و هر کس خدا و پیامبر او و کسانی را که ایمان آورده‌اند ولی خود بداند ]پیروز است، چرا که[ حزب‌الله همان پیروزمندانند)
در این آیه همانگونه که ملاحظه می‌شود پیروان ولایت امیرمومنان علی(ع) حزب الله معرفی می‌شوند.
در بخشی از آیه سوم نیز می‌فرماید:
(... امروز کسانی که کافر شده‌اند، از ]کارشکنی در[ دین شما نومید گردیده‌اند. پس، از ایشان مترسید و از من بترسید. امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را برای شما تمام گردانیدم، و اسلام را برای شما ]به عنوان[ آیینی ]والا[ برگزیدم...)
این آیه اشاره به واقعه غدیر خم دارد که حضرت علی(ع) از سوی خدا به امامت و جانشینی پیامبر اکرم(ص) معرفی شد و با این ابلاغ، دین و نعمت الهی بر مسلمانان کامل گردید. در آن روز، کفار و دشمنان اسلام در میان امواج یاس فرو رفتند؛ زیرا منتظر آن بودند که اوضاع با رحلت پیامبراکرم(ص) به حال سابق برگردد و اسلام تدریجا بر چیده شود. اما پس از این ابلاغ، تمام آرزوهایشان بر باد رفت و از نابودی اسلام کاملا مایوس شدند.

پی نوشت:

1-رجوع کنید به تفسیر احسن الحدیث، ج3، ص 3، و نیز رجوع کنید به تفسیر عباشی، ج1، ص 288 متن روایتی که زراره از امام باقر(ع) نقل می‌کند.
2-رجوع کنید به المیزان، ج6، ص 20 تا 34.
کتاب گلستان سوره‌ها – ص 38
محمد حسین جعفری

منبع:تسنیم