تنها کسی که به آیه «نجوا» عمل کرد

 

در آیه 12 سوره مجادله آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ذَلِکَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیم؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید هرگاه با پیامبر گفت‌وگوی محرمانه می‌کنید پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقه‌ای تقدیم بدارید این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است و اگر چیزی نیافتید بدانید که خدا آمرزنده مهربان است.»

 

روایات فراوانی به طریق شیعه و سنی وارد شده است که وقتی آیه شریفه نجوا نازل شد، به جز حضرت علی‌بن ابی‌طالب (ع) کسی به آن عمل نکرد. سپس آیه 13 سوره مجادله نازل شد که آیه 12 همین سوره را نسخ کرد.

 

و در آیه 13 سوره مجادله می‌خوانیم: «أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ؛ آیا ترسیدید از اینکه پیش از گفتگوی خصوصی خود صدقاتی بدهید؟ پس حال که انجام ندادید و خدا هم از شما درگذشت، نماز را برپا دارید و زکات بدهید و از خدا و فرستاده او اطاعت نمایید ، و خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است.»

 

ابن بابویه با اسناد خود از مکحول روایت می‌کند که امیرمؤمنان علی‌بن ابی‌طالب (ع) فرمودند: «حافظان حدیث و دانایان از صحابه پیامبر می‌دانند، در میان آنان کسی نیست که دارای مقام و فضیلتی باشد مگر آنکه من در آن فضیلت با وی شریکم و سهم من بیشتر است ولی من 70 فضیلت دارم که در آنها از اصحاب پیامبر (ص) کسی با من شرکت ندارد.

 

مکحول می‌گوید: گفتم یا امیرالمؤمنین این فضایل را برای من بگو، آن گاه آن حضرت یکایک این فضایل را شمرد و در ضمن آنان فرمود، و اما فضیلت بیست و چهارم؛ آنگاه خداوند آیه «اذا ناجیتم الرسول...» را بر پیامبر (ص) نازل فرمود، من یک دینار داشتم و آن را به 10 درهم فروختم و پیش از هر گفت‌وگوی سری که با پیامبر (ص) به عمل می‌اوردم، یک درهم در راه خدا صدقه می‌دادم؛ به خدا سوگند این عمل را هیچ یک از یاران پیامبر(ص) نه پیش از من و نه بعد از من انجام نداد تا اینکه خداوند آیه (ءأَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا...) را درباره آن فرستاد.»

 

سعید بن منصور، ابن ابی شیبه، عبد بن حمید، ابن منذر، ابن ابی حاتم و ابن مردویه باز از آن حضرت نقل کرده‌اند که در کتاب خدا آیه‌ای وجود دارد که پیش از من کسی بدان عمل نکرده و بعد از من نیز کسی به آن عمل نخواهد کرد و آن آیه نجوا است.

 

 

این آیه شریفه فلسفه‌هایی نیز داشته است که یکی از فلسفه‌های آن این بوده صدقه‌دادن پیش از گفت‌وگوی سرّی با رسول خدا (ص) نیکو و وسیله طهارت و پاکی دل‌هاست، لذا این فرمان و دستور متضمن خیر و صلاح بندگان است.(1)

 

فلسفه دوم نزول این آیه این بوده که این حکم تنها به افرادی متوجه است که قدرت و امکان مالی داشته و واجد تمکن پرداخت صدقه باشند. بدیهی است که عقل به تنهایی می‌تواند به حسن و نیکویی از این فرمان اطاعت کند زیرا این حکم از طرفی به نفع فقرا و وسیله بهبودی وضع درماندگان است و از طرفی دیگر متضمن یک نوع تخفیف و ارفاق است برای رسول اکرم(ص) تا از مراجعات بی‌حد و بی‌مورد و همچنین فشار کار کاسته شود.

 

یکی دیگر از فلسفه‌های نزول آیه نجوا این بوده که این حکم وسیله آزمایش افراد و سنجش ارزش انسانی، اخلاقی و ایمانی آنان بود و بذل مال و انفاق به فقرا در راه خدا و به خاطر گفت‌وگو با رسول خدا(ص) موجب تکامل روحی و پرورش جنبه‌های ایمانی آنان نیز می‌شد.

 

پس از صدور این حکم، تمام مسلمانان به جز امیرالمومنین حضرت علی (ع) به جهت ترس از صدقه و کثرت علاقه به مال دنیا از گفت‌وگوی سرّی و خصوصی با رسول خدا(ص) اعراض کردند.