آیین مشعل‌گردانی یکی از مراسم‌های خاص شهرستان اردکان است که همزمان با شب اول محرم به منظور دعوت از مردم شهر برای شرکت در مراسم عزاداری این ایام برگزار می‌شود.
عقیق:محرم و عزاداری در این ماه، یکی از سنت‌های بسیار قدیمی است که در هر شهر و آبادی کشورمان ایران با آداب خاصی برگزار می‌شود. مردم اردکان نیز از همان آغازین روزهای مرسوم شدن عزاداری برای امام حسین(ع) در ایران، اقدام به ساخت حسینیه و برپایی مجالس عزاداری کرده‌اند که برخی از این مراسم‌ها، خاص مردم اردکان و به گونه‌ای متفاوت از دیگر مناطق کشور برگزار می‌شود.
علی سپهری اردکانی، مورخ و نویسنده اردکانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، در مورد عزاداری و مراسم ویژه آغازین روزهای ماه محرم در اردکان اظهار کرد: حسینیه‌های اردکان در قدیم به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ دسته اول، حسینیه‌های اصلی بودند که در مرکز هر محله بودند و عزاداری‌های محرم عمدتاً در آنها برگزار می‌شد و دسته دوم، حسینیه‌های کوچک بودند که جنبه محلی داشتند و بیشتر برای برپایی مجالس روضه‌خوانی از آنها استفاده می‌شد.
وی با اشاره به اینکه تا اوایل قرن اخیر، حسینیه‌های اصلی در شهر اردکان متعلق به دو محله بازارنو (حیدری) و کوشک‌نو (نعمتی) بوده است، اضافه کرد: با وجود این دو محله بزرگ، دیگر محلات نیز به حوزه نفوذ این دو حسینیه تقسیم می‌شدند و مراسم عزادای در ماه محرم نیز به طور مفصل در این دو حسینیه برگزار می‌شد و در سایر حسینیه‌های اردکان، مراسم روضه‌خوانی برپا می‌شد.
سپهری اردکانی، برگزاری مراسم شب اول ماه محرم در اردکان را به گونه‌ای متفاوت از دیگر مناطق کشور دانست و اظهار کرد: در آخرین روز ماه ذی الحَجّه که مصادف با اولین شب ماه محرم می‌شود، به منظور دعوت از مردم شهر برای شرکت در مراسم عزاداری، اعضای حسینیه هر محله در حالی که مشعل‌هایی از آتش در دست داشتند، اشعاری ذیل را می‌خواندند.
" شد مُحرَّم تا ببارد سیل خون از دیده‌ها
از برای ماتم شاه شهید کربلا
در مدینه مصطفی دارد عزای اهل بیت
در نجف گوید علی واحسرتا، واحسرتا
شد مُحرَّم در عزای خامس آل عبا
ماهیان در آب می گریند، مُرغان در هوا"
وی ادامه داد: این افراد در کوچه‌های منطقه تحت پوشش محله خود که بافت تاریخی کنونی اردکان به شمار می‌رود، دور می‌زدند. به این مراسم مشعل‌گردانی یا تکلیف می‌گفتند.
بنیانگذار مؤسسه پژوهشی اردکانشناسی با خاطرنشان کردن این موضوع که این مراسم باعث شده که شب اول محرم در اردکان بسیار پررونق و کم‌نظیر باشد، خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر این مراسم هر ساله با رونق بیشتری برگزار می‌شود، با این تفاوت که به جای مشعل‌های هیزمی، مشعل‌های گازسوز استفاده می‌شود و مردم عزادار با تبل، شیپور و دُهُل به جای کوچه‌ها، در خیابان‌های اصلی حرکت می‌کنند.
سپهری اردکانی به تعطیلی این مراسم تاریخی در سال 1340 در اردکان، اشاره و اظهار کرد: در این سال به دستور شهربانی وقت، حکم تعطیلی این مراسم در ماه محرم ابلاغ شد ولی پس از گذشت 12 سال در محرم سال 1352 با تلاش گروهی از جوانان اردکانی که در بین محله کوشک‌نو و چرخاب گردهم آمده بودند، با روشن کردن مشعل المپیکی که از اداره تربیت بدنی وقت قرض گرفته شده بود، این مراسم از سرگرفته شد. بعد از سرگیری این مراسم از سال 1355 تا محرم قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مشعل‌گردانی محرم در اردکان برگزار می‌شد ولی در سال منتهی به پیروزی انقلاب مجدداً تعطیل شد و با آغاز انقلاب اسلامی ایران، دوباره این مراسم، برگزار و تاکنون از رونق خاصی در شب اول ماه محرم برخوردار بوده و به قوت خود باقی مانده است.
این نویسنده اردکانی بیان کرد: مراسم مشعل‌گردانی در شهر اردکان با وجود منحصر به فرد بودن و نبودن مراسمی مشابه آن در ایران، متاسفانه هنوز به عنوان میراث معنوی ثبت نشده است ولی امیدواریم به زودی با نگاه ویژه مسئولان امر، این مراسم نیز ثبت ملی شود.
مشعل‌گردانی، مراسمی با قدمت 500 ساله
نادر پیری اردکانی، یکی دیگر از محققان و پژوهشگران حوزه تاریخ شهرستان اردکان هم معتقد است که در گذشته و حال، اعلام آغاز ماه محرم در شهرها و روستاهای شهرستان اردکان با روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که در شهر اردکان به مشعل‌گردانی شهره است. روشن کردن مشعل و مشعل‌گردانی از آداب ماه محرم در اردکان است که سابقه‌ای 500 ساله دارد.
نویسنده کتاب "گاه‌شمار تاریخ اردکان" اردکان در ادامه گفت: مردم در شهر عقدا در حسینیه بزرگ این شهر همزمان با شب اول ماه محرم گرد هم می‌آیند و پس از نثار فاتحه و صلوات، با زنده نگه‌داشتن یاد امواتشان به استقبال ماه محرم می‌روند.
211008
علی سپهری اردکانی، مورخ و نویسنده اردکانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، در مورد عزاداری و مراسم ویژه آغازین روزهای ماه محرم در اردکان اظهار کرد: حسینیه‌های اردکان در قدیم به دو دسته تقسیم می‌شدند؛ دسته اول، حسینیه‌های اصلی بودند که در مرکز هر محله بودند و عزاداری‌های محرم عمدتاً در آنها برگزار می‌شد و دسته دوم، حسینیه‌های کوچک بودند که جنبه محلی داشتند و بیشتر برای برپایی مجالس روضه‌خوانی از آنها استفاده می‌شد.
وی با اشاره به اینکه تا اوایل قرن اخیر، حسینیه‌های اصلی در شهر اردکان متعلق به دو محله بازارنو (حیدری) و کوشک‌نو (نعمتی) بوده است، اضافه کرد: با وجود این دو محله بزرگ، دیگر محلات نیز به حوزه نفوذ این دو حسینیه تقسیم می‌شدند و مراسم عزادای در ماه محرم نیز به طور مفصل در این دو حسینیه برگزار می‌شد و در سایر حسینیه‌های اردکان، مراسم روضه‌خوانی برپا می‌شد.
سپهری اردکانی، برگزاری مراسم شب اول ماه محرم در اردکان را به گونه‌ای متفاوت از دیگر مناطق کشور دانست و اظهار کرد: در آخرین روز ماه ذی الحَجّه که مصادف با اولین شب ماه محرم می‌شود، به منظور دعوت از مردم شهر برای شرکت در مراسم عزاداری، اعضای حسینیه هر محله در حالی که مشعل‌هایی از آتش در دست داشتند، اشعاری ذیل را می‌خواندند.
" شد مُحرَّم تا ببارد سیل خون از دیده‌ها
از برای ماتم شاه شهید کربلا
در مدینه مصطفی دارد عزای اهل بیت
در نجف گوید علی واحسرتا، واحسرتا
شد مُحرَّم در عزای خامس آل عبا
ماهیان در آب می گریند، مُرغان در هوا"
وی ادامه داد: این افراد در کوچه‌های منطقه تحت پوشش محله خود که بافت تاریخی کنونی اردکان به شمار می‌رود، دور می‌زدند. به این مراسم مشعل‌گردانی یا تکلیف می‌گفتند.
بنیانگذار مؤسسه پژوهشی اردکانشناسی با خاطرنشان کردن این موضوع که این مراسم باعث شده که شب اول محرم در اردکان بسیار پررونق و کم‌نظیر باشد، خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر این مراسم هر ساله با رونق بیشتری برگزار می‌شود، با این تفاوت که به جای مشعل‌های هیزمی، مشعل‌های گازسوز استفاده می‌شود و مردم عزادار با تبل، شیپور و دُهُل به جای کوچه‌ها، در خیابان‌های اصلی حرکت می‌کنند.
سپهری اردکانی به تعطیلی این مراسم تاریخی در سال 1340 در اردکان، اشاره و اظهار کرد: در این سال به دستور شهربانی وقت، حکم تعطیلی این مراسم در ماه محرم ابلاغ شد ولی پس از گذشت 12 سال در محرم سال 1352 با تلاش گروهی از جوانان اردکانی که در بین محله کوشک‌نو و چرخاب گردهم آمده بودند، با روشن کردن مشعل المپیکی که از اداره تربیت بدنی وقت قرض گرفته شده بود، این مراسم از سرگرفته شد. بعد از سرگیری این مراسم از سال 1355 تا محرم قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مشعل‌گردانی محرم در اردکان برگزار می‌شد ولی در سال منتهی به پیروزی انقلاب مجدداً تعطیل شد و با آغاز انقلاب اسلامی ایران، دوباره این مراسم، برگزار و تاکنون از رونق خاصی در شب اول ماه محرم برخوردار بوده و به قوت خود باقی مانده است.
این نویسنده اردکانی بیان کرد: مراسم مشعل‌گردانی در شهر اردکان با وجود منحصر به فرد بودن و نبودن مراسمی مشابه آن در ایران، متاسفانه هنوز به عنوان میراث معنوی ثبت نشده است ولی امیدواریم به زودی با نگاه ویژه مسئولان امر، این مراسم نیز ثبت ملی شود.
مشعل‌گردانی، مراسمی با قدمت 500 ساله
نادر پیری اردکانی، یکی دیگر از محققان و پژوهشگران حوزه تاریخ شهرستان اردکان هم معتقد است که در گذشته و حال، اعلام آغاز ماه محرم در شهرها و روستاهای شهرستان اردکان با روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که در شهر اردکان به مشعل‌گردانی شهره است. روشن کردن مشعل و مشعل‌گردانی از آداب ماه محرم در اردکان است که سابقه‌ای 500 ساله دارد.
نویسنده کتاب "گاه‌شمار تاریخ اردکان" اردکان در ادامه گفت: مردم در شهر عقدا در حسینیه بزرگ این شهر همزمان با شب اول ماه محرم گرد هم می‌آیند و پس از نثار فاتحه و صلوات، با زنده نگه‌داشتن یاد امواتشان به استقبال ماه محرم می‌روند.
211008
