کتاب وجود خودت را با چه پر می کنی؟

... به جوانان عزیز باید عرض کنم: در این سنین جوانی، کتب سودمند مطالعه کنیدو از مطالب هرزه، داستانها پلید و اشعار آلوده، دوری جویید.

حدیثی از امیر المؤمنین (ع) هست که امام علی (ع) در یکی از کوچه های کوفه در حین عبور، جوانی را دید که سرگرم خواندن تصنیفهای هرزه است. آقا به آن جوان فرمود: ای جوان! تو داری کتاب وجود خودت را با چه چیزهایی پر می کنی؟ تصنیفهای هرزه برای چه باید در دفتر وجود تو منقوش و مکتوب باشد؟ این فرمایش امیر المؤمنین (ع) را در دفتر دل بنگارید که خیلی با ارزش است.

دفتر حق است دل، به حق بنگارش

نیست روا پر نقوش باطله باشد

چرا به جای اشعار آلوده، اشعار حکیمانه در دفتر دل نباشد؟ چرا به جای تصنیفهای هرزه، علوم، معارف و فرهنگ قرآنی و حقایق اسلامی در دفتر وجود انسان حک نشود؟ از کوزه همان برون تراود که در اوست. آن کس که سرمایه ی علمی دارد، حرفش پخته، قلمش سنگین و وزین و آثار وجودیش ارزشمند بوده و محیط بر زمان و مکان است و انسانی است همیشگی. کتاب وجود انسان آن گوهر ماورای طبیعت است و به نام نفس ناطقه و روح و روان می باشد، آن حقیقتی است که علوم و معارف هر چه در آن بریزند، سعه ی وجودیش و نورانیّتش بیشتر می شود وگنجایشش نیز به مراتب بیشتر خواهد شد.

قدر خود بشناس و مشمر سرسری

خویش را، کز هر چه گویم برتری

آنکه دست قدرتش خاکت سرشت

حرف حکمت بر دل پاکت نوشت

شیخ الرئیس ابوعلی سینا، رساله ای دارد که همانند دیگر رساله هایش ارزشمند است، به نام رساله ی «عهد»؛ این مرد بزرگ در آن رساله می فرماید: من عهد بسته ام با خدایم که قصه های آلوده و افسانه های بیجا و غلط که انسان را به انحراف می کشاند و او را از خودش فراموشی می دهد و از کمالش باز می دارد، مطالعه نکنم. افسانه های آلوده، انسان را به لجن می کشاند و باعث می شود انسان قادر به زندگی در اجتماع نباشد، بدبو و متعفن می شود و حتّی از خودش بدش می آید و جامعه او را نمی پذیرد وحتّی پدر و مادر و دودمانش از او فرار می کنند. چرا جوان به تصنیفهای هرزه و افسانه های پلید رو آورد؟ انسان به این قبیل نوشته ها به خیال خود، دل خوش است نه به عقل. عقل از رمانهای هرزه تبرّی می جوید و انسان آن است که عاقل باشد و زمان امورش در دست عقل باشد.

برگرفته از کتاب گفت وگو با علامه حسن حسن زاده ی آملی