مدیر مؤسسه پیام امام هادی(ع) در گفت و گویی بیان کرد؛
به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت دهمین امام شیعیان حضرت امام علی النقی(ع) و با توجه به نقش هدایتگر ایشان در جامعه با وجود فشار و خفقان خلافت عباسی، ...
عقیق:با حجت الاسلام والمسلمین سیدهادی رفیعی پور علوی، مؤسس و مدیر مؤسسه پیام امام هادی(ع) درباره راهبرد ایشان در تبیین خط روشن امامت به گفت وگو پرداخته ایم که از نظر
می‌گذرد:
با توجه به تصریح تاریخ، امام هادی(ع) از نظر سیاسی در شرایط بسیار دشواری می‌زیسته اند، به گونه ای که در خفقان شدید و حصر خانگی بسر می‌بردند. با این شرایط حضرت(ع) چگونه توانستند مسأله امامت و ولایت را برای جامعه تشریح کرده و اقتدار اسلامی- شیعی را حفظ کنند؟
- دوران امامت حضرت هادی(ع) و فرزندشان امام عسکری(ع) دوران بسیار سخت و پرخفقانی بود، به گونه‌ای که اگر حکومت وقت احساس می‌کرد کسی محبت این دو امام(ع) را دارد، او را می‌کشت!
حکومت به دلیل شهرت و محبوبیت بسیار نمی توانست امامان هادی و عسکری(ع) را به شهادت برساند از این رو؛ این دو امام(ع) را در شهری نظامی که محل عسکر و لشکر بوده محصور کرده بود و حتی رفت و آمدهایشان را محدود می‌کرد، به همین سبب به آنها عسکریین(ع) می‌گفتند.
آن حضرات(ع) در اوج تدبیر و کیاست، خط امامت و ولایت را به حضرت حجت(عج) منتقل کردند، به گونه ای که شیعیان محفوظ بمانند و جان و مالشان هدر نرود.
اصلی که در زندگانی امامین عسکریین(ع) چشمگیر بود و به شکوفایی رسید(هر چند در ائمه پیشین(ع) نیز وجود داشت)، اصل وکالت و نیابت بود، یعنی آنها به نُواب خود در شهرهای گوناگون وکالت و اختیار تام می‌دادند و این وکلای عالم و آگاه همچون عبدالعظیم حسنی(ع) در ری و احمدبن اسحاق قمی در قم هر یک در منطقه ای، شیعیان را هدایت می‌کردند و حضرت(ع) با روش بسیار مخفیانه ای اصول رهبری و حفظ کیان و پیشرفت شیعیان و محزون شدن دشمن را به آنها آموزش و آنها نیز به شیعه انتقال می‌دادند.
جالب آنکه با وجود گستردگی دایره امامتِ حضرت هادی(ع) که از خراسان و ماوراءالنهر تا قم و خوزستان، عراق، شام، مصر، حجاز و یمن را شامل می‌شد، تمام شیعیان از رهنمودها و هدایت ایشان بهره می‌بردند.
با توجه به آن شدت خفقان که حتی رفت و آمدهای امام هادی(ع) تحت نظر بود و شیعه در ابراز تولی و محبت باید تقیه می‌کرد، حضرت(ع) چه راهی را برای تبیین مسیر برحق امامت و ولایت در پیش گرفتند؟
- یکی از شیوه های امام هادی(ع) برای تقویت ولایت در جامعه اسلامی آموزش متون زیارات بود که این متون، اصول دین شامل توحید، نبوت، امامت، معاد و عدل را در بر می‌گرفت و مسایل مهمی را تصریح می‌کرد.
بویژه در مسأله امام شناسی، ایشان در متون زیارات، شیعیان را به مقامات بلند امامت آشنا می‌کردند؛ مثال شاخص در این باره زیارت «جامعه کبیره» است که از نظر سند بسیار قوی است و کارشناسان و سندشناسان همچون علامه مجلسی صحت سند این زیارت را تأیید کرده اند، بنابراین، زیارت جامعه کبیره زیارتی قوی السند و در سطحی بالا از نظر امام شناسی و ولایت است.
زیارت جامعه چطور خط ولایت و امامت را پیش چشمان مخاطب ترسیم می‌کند؟
- در این زیارت نخست سلامهایی به اهل بیت(ع) کرده و صفات آنها را بیان می‌کنیم. جالب آنکه در همان فراز نخست پس از سلام به اهل بیت(ع) -که آنها را معدن وحی و خزانه داران علم الهی می‌خوانیم- می‌گوییم: «شما ولی همه نعمتهای خدا هستید». در جمله بعد می‌گوییم: «تدبیر امور مردم در دست شماست» سپس می‌گوییم: «شما رکن شهرها هستید»، این یعنی اگر شهر و بلادی از امامت و ولایت معصوم(ع) دور باشد، گویی بر سراب استوار است!
در قسمتی دیگر می‌گوییم: «خدا شما را امین قرار داده»، این یعنی شیعه با دید امانت، سیاست و ولایت به ائمه(ع) می‌نگرد.
در قسمت سوم، حضرت هادی(ع) به ما آموزش می‌دهد که ما امامان(ع) را بالاترین ظرف و محل کرامات دانسته و به آنها می‌گوییم: «معرفت خدا را باید از شما بیاموزیم، برکات خدا در وجود شماست، شما معدن حکمت و دانش هستید، شما سرّ خدا را حس می‌کنید، شما کتاب خدا را حمل می‌کنید، شما اوصیا و ذریه رسول خدا(ص) هستید.» این تعابیر به زیبایی مقام امامت را تصویر می‌کند.
در بخش چهارم سلامها، می‌گوییم امامان(ع) ما را به خدا رهنمون شده و به امر خدا عمل و ما را به پیروی از خدا دعوت می‌کنند؛ در بخش پنجم سلامها می‌گوییم: «سلام بر شما بزرگترین ولایت دارانی که خدا ولایت را به شما داده است.»
در قسمت دیگری از این سلامها، ائمه(ع) را به عنوان اولی الامر، بقیه ا... و حزب ا... و نور و صراط خدا خطاب قرار داده و به آنها سلام می‌دهیم.
امام هادی(ع) چه بابهای دیگری در زیارت «جامعه کبیره» گشوده اند؟
- پس از این قسمت، امام هادی(ع) با شهادت دادن، توحید، معاد و نبوت را به مردم آموزش می‌دهند و می‌فرمایند: «...من شهادت می‌دهم خدا یگانه است و جز او خدایی نیست؛ من شهادت می‌دهم پیامبر(ص) بنده برگزیده خداست؛ من شهادت می‌دهم شما پیشوایان رشد دهنده به جامعه و هدایت شده از سوی خدا هستید که معصومید و دارای کرامت بالا و مردم را به امر خدا پایدار و پیروز می‌کنید...».
ایشان سپس به برخی ویژگی های ائمه(ع) اشاره می‌کنند، مانند اینکه شما ارکان توحید هستید و بعد برای آنکه شیعه آرامش داشته باشد بر اینکه امامشان تحت تأثیر هوای نفس قرار نمی گیرد، می‌فرمایند: «...ای ائمه معصوم(ع)! خدا شما را از هر اشتباه و گمراهی معصوم و مصون داشته است و شما را از فتنه هایی که گریبانگیر انسانها می‌شود، امنیت داده و شما را از ناپاکی ها پاک داشته است...». این یعنی شیعه، امام خود را طاهر و مصون از گناه می‌داند، ایشان به آیه تطهیر هم اشاره دارند.
ایشان همچنین می‌فرمایند: «شما امامان در آن اوج و مرتبه بالایی هستید که هر کس از شما پیروی کند از خدا پیروی کرده است.» یعنی ولایت خدا را با ولایت اهل بیت(ع) آمیخته می‌دانند؛ برای همین است که وهابیت از ولایت می‌ترسد.
مهم آنکه امام هادی(ع) اقامه عدالت جهانی و حکومت الهی را به دست امامان دانسته و می‌فرمایند: «یاری کردن من برای شما کاملا مهیاست.»
این یعنی تحریک شیعه برای خودسازی در مسیر یاری امام(ع)، بنابر این، پیش از این بند می‌فرمایند: «قلب من تسلیم شما و فکرم تابع شماست... تا خدا دینش را با شما اقامه کند و شما را وسیله قرار دهد که عدل الهی را محقق کرده و شما را قدرت دهد که در زمین عدل و توحید را پیاده کنید».
مروری بر فرازها نشان می‌دهد، امام هادی(ع) در فراز به فراز این زیارت، ولایت، محبت و خودسازی برای دولت کریمه مهدوی را آموزش می‌دهند و انسان با آن می‌خواهد در دولت مهدوی رجعت و در آن زیست کند؛ بنابراین، اقرار به امامت و ولایت بسیار جالب است.
یکی از نکات مهم در این زیارت آن است که شیعه پنج بار می‌گوید: «جانم، پدر و مادرم فدای دوستی شما که با پیروی از شما و ولایت شما، خدا ما را به دینمان آگاه و فسادهای دنیا را از ما دور کرده است و با شما تفرقه ها از بین رفته است، به پیروی از شما نمازهای ما قبول است...»، یعنی ولایت رکن است و در پایان زائر برای آمرزش طلب شفاعت از ائمه(ع) می‌کند.
ایشان در مجموع ولایت قوی و محکم و نفوذناپذیر امامان(ع)، عظمت آنها و ولایت بلافصل امیرمومنان(ع) پس از پیامبر(ص) را در این زیارت نشان داده اند و این، پیام مهم زیارت جامعه کبیره است.
اشاره کردید به آنکه انشای زیارت راهبرد امام هادی(ع) برای تبیین مسیر ولایت است، آیا ایشان در این باره به زیارت جامعه بسنده کرده اند یا زیارات دیگری هم با این محور از سوی ایشان شده است؟
- برای شناخت بهتر امام هادی(ع) و بررسی ولایت از منظر ایشان می‌توان به زیارت آن حضرت(ع) از امیرمؤمنان(ع) در روز عید غدیر مراجعه کرد.
امام هادی(ع) در این زیارت هفت مرتبه امیرمؤمنان(ع) را مولا خطاب می‌کنند و 10مرتبه با القاب زیبا به ایشان سلام می‌دهند و 13مرتبه به مقامات امیرمؤمنان(ع) شهادت می‌دهند. (باید توجه داشت شهادت بالاتر از سلام است، زیرا سلام تسلیم است و درود، اما شهادت در کنار تسلیم، بیان اعتقاد قلبی و ایمانی است.)
بیش از 35 مرتبه آیات قرآن در این زیارت آمده که در مجموع بیش از 50 آیه را بصراحت و اشاره شامل می‌شود، از این رو اگر بخواهیم ولایت را خوب درک کنیم، این زیارت بهترین منبع و ملجأ است.
امام هادی(ع) در یکی از سلامهای زیارت غدیریه می‌فرمایند: «...سلام بر تو ای دوست خدا و کسی که خدا تو را ولی مردم قرار داده است و سلام بر تو ای مولای مؤمنان... تو مولای من و همه مؤمنانی و تو بنده خدایی، اما ولی او و وصی رسول خدا هستی... نور تو خاموش شدنی نیست... مولای من! تو حجت بر بندگان و هدایت کننده به رشد و کمالی...».
این زیارت تاریخ و حدیث را نیز مرور کرده و وصایت و ولایت بلافصلِ امیرمؤمنان(ع) را با سند و مدرک قرآنی و تاریخ اسلام اثبات می‌کند.
منبع:قدس
211008
با توجه به تصریح تاریخ، امام هادی(ع) از نظر سیاسی در شرایط بسیار دشواری می‌زیسته اند، به گونه ای که در خفقان شدید و حصر خانگی بسر می‌بردند. با این شرایط حضرت(ع) چگونه توانستند مسأله امامت و ولایت را برای جامعه تشریح کرده و اقتدار اسلامی- شیعی را حفظ کنند؟
- دوران امامت حضرت هادی(ع) و فرزندشان امام عسکری(ع) دوران بسیار سخت و پرخفقانی بود، به گونه‌ای که اگر حکومت وقت احساس می‌کرد کسی محبت این دو امام(ع) را دارد، او را می‌کشت!
حکومت به دلیل شهرت و محبوبیت بسیار نمی توانست امامان هادی و عسکری(ع) را به شهادت برساند از این رو؛ این دو امام(ع) را در شهری نظامی که محل عسکر و لشکر بوده محصور کرده بود و حتی رفت و آمدهایشان را محدود می‌کرد، به همین سبب به آنها عسکریین(ع) می‌گفتند.
آن حضرات(ع) در اوج تدبیر و کیاست، خط امامت و ولایت را به حضرت حجت(عج) منتقل کردند، به گونه ای که شیعیان محفوظ بمانند و جان و مالشان هدر نرود.
اصلی که در زندگانی امامین عسکریین(ع) چشمگیر بود و به شکوفایی رسید(هر چند در ائمه پیشین(ع) نیز وجود داشت)، اصل وکالت و نیابت بود، یعنی آنها به نُواب خود در شهرهای گوناگون وکالت و اختیار تام می‌دادند و این وکلای عالم و آگاه همچون عبدالعظیم حسنی(ع) در ری و احمدبن اسحاق قمی در قم هر یک در منطقه ای، شیعیان را هدایت می‌کردند و حضرت(ع) با روش بسیار مخفیانه ای اصول رهبری و حفظ کیان و پیشرفت شیعیان و محزون شدن دشمن را به آنها آموزش و آنها نیز به شیعه انتقال می‌دادند.
جالب آنکه با وجود گستردگی دایره امامتِ حضرت هادی(ع) که از خراسان و ماوراءالنهر تا قم و خوزستان، عراق، شام، مصر، حجاز و یمن را شامل می‌شد، تمام شیعیان از رهنمودها و هدایت ایشان بهره می‌بردند.
با توجه به آن شدت خفقان که حتی رفت و آمدهای امام هادی(ع) تحت نظر بود و شیعه در ابراز تولی و محبت باید تقیه می‌کرد، حضرت(ع) چه راهی را برای تبیین مسیر برحق امامت و ولایت در پیش گرفتند؟
- یکی از شیوه های امام هادی(ع) برای تقویت ولایت در جامعه اسلامی آموزش متون زیارات بود که این متون، اصول دین شامل توحید، نبوت، امامت، معاد و عدل را در بر می‌گرفت و مسایل مهمی را تصریح می‌کرد.
بویژه در مسأله امام شناسی، ایشان در متون زیارات، شیعیان را به مقامات بلند امامت آشنا می‌کردند؛ مثال شاخص در این باره زیارت «جامعه کبیره» است که از نظر سند بسیار قوی است و کارشناسان و سندشناسان همچون علامه مجلسی صحت سند این زیارت را تأیید کرده اند، بنابراین، زیارت جامعه کبیره زیارتی قوی السند و در سطحی بالا از نظر امام شناسی و ولایت است.
زیارت جامعه چطور خط ولایت و امامت را پیش چشمان مخاطب ترسیم می‌کند؟
- در این زیارت نخست سلامهایی به اهل بیت(ع) کرده و صفات آنها را بیان می‌کنیم. جالب آنکه در همان فراز نخست پس از سلام به اهل بیت(ع) -که آنها را معدن وحی و خزانه داران علم الهی می‌خوانیم- می‌گوییم: «شما ولی همه نعمتهای خدا هستید». در جمله بعد می‌گوییم: «تدبیر امور مردم در دست شماست» سپس می‌گوییم: «شما رکن شهرها هستید»، این یعنی اگر شهر و بلادی از امامت و ولایت معصوم(ع) دور باشد، گویی بر سراب استوار است!
در قسمتی دیگر می‌گوییم: «خدا شما را امین قرار داده»، این یعنی شیعه با دید امانت، سیاست و ولایت به ائمه(ع) می‌نگرد.
در قسمت سوم، حضرت هادی(ع) به ما آموزش می‌دهد که ما امامان(ع) را بالاترین ظرف و محل کرامات دانسته و به آنها می‌گوییم: «معرفت خدا را باید از شما بیاموزیم، برکات خدا در وجود شماست، شما معدن حکمت و دانش هستید، شما سرّ خدا را حس می‌کنید، شما کتاب خدا را حمل می‌کنید، شما اوصیا و ذریه رسول خدا(ص) هستید.» این تعابیر به زیبایی مقام امامت را تصویر می‌کند.
در بخش چهارم سلامها، می‌گوییم امامان(ع) ما را به خدا رهنمون شده و به امر خدا عمل و ما را به پیروی از خدا دعوت می‌کنند؛ در بخش پنجم سلامها می‌گوییم: «سلام بر شما بزرگترین ولایت دارانی که خدا ولایت را به شما داده است.»
در قسمت دیگری از این سلامها، ائمه(ع) را به عنوان اولی الامر، بقیه ا... و حزب ا... و نور و صراط خدا خطاب قرار داده و به آنها سلام می‌دهیم.
امام هادی(ع) چه بابهای دیگری در زیارت «جامعه کبیره» گشوده اند؟
- پس از این قسمت، امام هادی(ع) با شهادت دادن، توحید، معاد و نبوت را به مردم آموزش می‌دهند و می‌فرمایند: «...من شهادت می‌دهم خدا یگانه است و جز او خدایی نیست؛ من شهادت می‌دهم پیامبر(ص) بنده برگزیده خداست؛ من شهادت می‌دهم شما پیشوایان رشد دهنده به جامعه و هدایت شده از سوی خدا هستید که معصومید و دارای کرامت بالا و مردم را به امر خدا پایدار و پیروز می‌کنید...».
ایشان سپس به برخی ویژگی های ائمه(ع) اشاره می‌کنند، مانند اینکه شما ارکان توحید هستید و بعد برای آنکه شیعه آرامش داشته باشد بر اینکه امامشان تحت تأثیر هوای نفس قرار نمی گیرد، می‌فرمایند: «...ای ائمه معصوم(ع)! خدا شما را از هر اشتباه و گمراهی معصوم و مصون داشته است و شما را از فتنه هایی که گریبانگیر انسانها می‌شود، امنیت داده و شما را از ناپاکی ها پاک داشته است...». این یعنی شیعه، امام خود را طاهر و مصون از گناه می‌داند، ایشان به آیه تطهیر هم اشاره دارند.
ایشان همچنین می‌فرمایند: «شما امامان در آن اوج و مرتبه بالایی هستید که هر کس از شما پیروی کند از خدا پیروی کرده است.» یعنی ولایت خدا را با ولایت اهل بیت(ع) آمیخته می‌دانند؛ برای همین است که وهابیت از ولایت می‌ترسد.
مهم آنکه امام هادی(ع) اقامه عدالت جهانی و حکومت الهی را به دست امامان دانسته و می‌فرمایند: «یاری کردن من برای شما کاملا مهیاست.»
این یعنی تحریک شیعه برای خودسازی در مسیر یاری امام(ع)، بنابر این، پیش از این بند می‌فرمایند: «قلب من تسلیم شما و فکرم تابع شماست... تا خدا دینش را با شما اقامه کند و شما را وسیله قرار دهد که عدل الهی را محقق کرده و شما را قدرت دهد که در زمین عدل و توحید را پیاده کنید».
مروری بر فرازها نشان می‌دهد، امام هادی(ع) در فراز به فراز این زیارت، ولایت، محبت و خودسازی برای دولت کریمه مهدوی را آموزش می‌دهند و انسان با آن می‌خواهد در دولت مهدوی رجعت و در آن زیست کند؛ بنابراین، اقرار به امامت و ولایت بسیار جالب است.
یکی از نکات مهم در این زیارت آن است که شیعه پنج بار می‌گوید: «جانم، پدر و مادرم فدای دوستی شما که با پیروی از شما و ولایت شما، خدا ما را به دینمان آگاه و فسادهای دنیا را از ما دور کرده است و با شما تفرقه ها از بین رفته است، به پیروی از شما نمازهای ما قبول است...»، یعنی ولایت رکن است و در پایان زائر برای آمرزش طلب شفاعت از ائمه(ع) می‌کند.
ایشان در مجموع ولایت قوی و محکم و نفوذناپذیر امامان(ع)، عظمت آنها و ولایت بلافصل امیرمومنان(ع) پس از پیامبر(ص) را در این زیارت نشان داده اند و این، پیام مهم زیارت جامعه کبیره است.
اشاره کردید به آنکه انشای زیارت راهبرد امام هادی(ع) برای تبیین مسیر ولایت است، آیا ایشان در این باره به زیارت جامعه بسنده کرده اند یا زیارات دیگری هم با این محور از سوی ایشان شده است؟
- برای شناخت بهتر امام هادی(ع) و بررسی ولایت از منظر ایشان می‌توان به زیارت آن حضرت(ع) از امیرمؤمنان(ع) در روز عید غدیر مراجعه کرد.
امام هادی(ع) در این زیارت هفت مرتبه امیرمؤمنان(ع) را مولا خطاب می‌کنند و 10مرتبه با القاب زیبا به ایشان سلام می‌دهند و 13مرتبه به مقامات امیرمؤمنان(ع) شهادت می‌دهند. (باید توجه داشت شهادت بالاتر از سلام است، زیرا سلام تسلیم است و درود، اما شهادت در کنار تسلیم، بیان اعتقاد قلبی و ایمانی است.)
بیش از 35 مرتبه آیات قرآن در این زیارت آمده که در مجموع بیش از 50 آیه را بصراحت و اشاره شامل می‌شود، از این رو اگر بخواهیم ولایت را خوب درک کنیم، این زیارت بهترین منبع و ملجأ است.
امام هادی(ع) در یکی از سلامهای زیارت غدیریه می‌فرمایند: «...سلام بر تو ای دوست خدا و کسی که خدا تو را ولی مردم قرار داده است و سلام بر تو ای مولای مؤمنان... تو مولای من و همه مؤمنانی و تو بنده خدایی، اما ولی او و وصی رسول خدا هستی... نور تو خاموش شدنی نیست... مولای من! تو حجت بر بندگان و هدایت کننده به رشد و کمالی...».
این زیارت تاریخ و حدیث را نیز مرور کرده و وصایت و ولایت بلافصلِ امیرمؤمنان(ع) را با سند و مدرک قرآنی و تاریخ اسلام اثبات می‌کند.
منبع:قدس
211008
