سلام، تحيت اسلامى‏
برخلاف آداب و رسوم اكثر مردم جهان در گذشته و حال كه احترامشان بر همديگر، بيشتر احترام و تحيت ارباب رعيتى يا نوكر و آقائى و يا شاه و گدائى مى‏باشد، تحيّت و احترام در اديان الهى بالاخص اسلام، در سطح عالى روحى و روانى و روانشناسى طراحى شده و حاكى از سلامت و ايجاد آرامش و امنيت مى‏باشد چرا كه دستور اسلام هنگام ملاقات و برخورد انسانها با همنوعان خود، لفظ «تحيت» و «سلام» است. وقتى كسى به ديگرى سلام مى‏كند، در واقع به طرف مقابل مى‏فهماند كه از طرف من در امانى و يا خدا تو را از تمام بليات و زشتيها حفظ كند و آرزوى سلامت تو را دارم و زنده باشى.
راستى غير از اسلام در كدام مكتب اعم از مادى و معنوى ديده شده كه احترام انسانها هنگام برخورد با يكديگر تا ا ين اندازه با الفاظ لطيف و روحبخش و محبت‏آميز و مايه صلح و دوستى آغاز شده باشد؟ اسلام در اين مورد آنقدر پيش مى‏رود كه اگر كسى بدون اين‏كه سلام بگويد، شروع به سخن گفتن كند، جواب ندهيد چنانكه پيشواى اسلام مى‏فرمايد:
«فَمَن بدأ بِالكلامِ قبلَ السَّلام فَلا تُجيبُوهُ».
«هركس پيش از سلام، سخن گفتن آغاز نمايد، پاسخ ندهيد»(1).
همچنين فرمود: نزديكترين مردم به خدا و پيامبر كسى است كه سخن خود را با سلام شروع نمايد: «إِنَّ اَولىَ النّاسِ بِاللَّهِ و بِرَسُوله مَن بدءَ بِالسّلام»(2).
«نزديك‏ترين مردم به خدا و پيامبرش، كسى است كه سخن خود را با سلام آغاز نمايد».
باز نقل شده است كه رسول گرامى اسلام‏صلى الله عليه وآله به انس فرمود:
«يا أنس سَلِّم على‏ مَن لقَيتَ يزيد اللّه فِى حسناتِكَ و سلَّمْ فى بيتِكَ يزيد اللّه فى بركتك»(3).
«اى انس هركس را ملاقات كردى سلام كن كه خدا بر حسنات تو مى‏افزايد و [هروقت‏]به خانه خود وارد شدى سلام كن كه خدا بركت خانه‏ات را زياد مى‏كند».
چنانكه از فرمايش رسول گرامى اسلام‏صلى الله عليه وآله استفاده مى‏شود، بايد به همه سلام كرد مگر جاهائى كه استثناء شده كه انشااللّه در شماره آينده تحت عنوان «سلام از ديدگاه اهل بيت‏عليهم السلام» خواهد آمد.
مى‏بينيم حتى انسان هنگام ورود به خانه خود هم بهتر است سلام كند. در مقابل، توصيه شده است كه جواب سلام را به بهتر از الفاظى كه طرف سلام كرده يا حداقل مثل آن لفظ بدهد. چنانكه در آيه شريفه 86 سوره نساء مى‏خوانيم: «و إِذا حُيِّيْتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسنَ مِنْها أوْ رُدُّوها...»(4).
«هرگاه به شما تحيت گويند، پاسخ آن را بهتر از آن بدهيد؛ يا(لااقل) به همانگونه پاسخ گوئيد....».

تحيّت چيست؟
تحيت در لغت از ماده «حيات» و به معنى دعا براى حيات ديگرى كردن است خواه اين دعا به صورت «سلام عليك»(خدا تو را به سلامت دارد) و يا «حيّاك اللّه»(خدا تو را زنده بدارد) و يا مانند آن باشد ولى معمولاً اين كلمه هر نوع اظهار محبتى را كه افراد به وسيله سخن با يكديگر مى‏كنند، شامل مى‏شود كه روشنترين مصداق آن همان موضوع سلام كردن است.
همچنين از تفاسير استفاده مى‏شود اظهار محبتهاى عملى نيز در مفهوم (تحيت) داخل است چنانكه در تفسير على بن ابراهيم از امام باقرعليه السلام نقل شده «المرادُ بالتحيّة فى الآية السّلام و غيره من البِرّ»: منظور از تحيت در آيه(5)، سلام و هرگونه نيكى كردن است.
يكى از كنيزان امام حسن مجتبى‏عليه السلام به آن حضرت گلى اهدا كرد، امام در برابر آن گل، كنيز را آزاد كرد. عرض كردند: ارزش يك شاخه گل آزادى كنيز بود؟ آن حضرت با استناد به آيه شريفه فرمود: ادب ما ايجاب مى‏كند كه پاسخ محبت را به بهترين وجه بدهيم(6).

سلام و تحيت از ديدگاه قرآن‏
در قرآن مجيد به مناسبتهاى گوناگون آياتى در اين زمينه وارد شده و با الفاظى همچون «تحيت» و «سلام» آمده و وظائف اشخاص را نسبت به همديگر درباره سلام و اينكه چگونه سلام كنند و به چه كسانى سلام كنند و طرز پاسخ سلام ديگران چيست، ياد داده و به بهترين وجه بيان كرده است.
آيه فوق همان‏طور كه اشاره شد، گرچه معنى وسيعى دارد، اما يك مصداق روشن آن سلام كردن است بنابر طبق اين آيه همه مسلمانان موظّفند كه سلام را به‏طور عاليتر و يا لااقل مساوى جواب گويند چرا كه سلام كردن مستحب و جواب آن واجب است(7).
اينك آيات:
«و إذا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بأَحسنَ مِنها أَوْ رُدُّوها...»(8)
«هرگاه به شما تحيت گويند، پاسخ آن را بهتر از آن بدهيد؛ يا(لااقل) به همانگونه پاسخ گوئيد....».
«..و َتَحِيَّتُهُم فِيها سِلامٌ...»(9).
«گفتار(و دعاى) آنها(بهشتيان) در بهشت اين است كه: «خداوندا، منزّهى تو»! و تحيت آنها در آنجا سلام؛ و آخرين سخنشان اين است كه: «حمد، مخصوص پروردگار عالميان است!».
«وَلَقَدْ جاءَتْ رُسُلنا بِابراهِيمَ بِالبُشْرى‏ قالُوا سلاماً قال سلامٌ...»(10).
«فرستادگان ما[= فرشتگان‏] براى ابراهيم بشارت آوردند، گفتند: «سلام!» (او نيز) گفت: «سلام» و..».
و نَبِّئْهُمْ عَن ضَيفِ ابراهيمَ* إِذْ دَخلُوا عليهِ فقالُوا سلاماً...»(11).
و به آنها(مردم) از مهمانهاى ابراهيم خبر ده! هنگامى كه بر او وارد شدند، گفتند: سلام».
«...يَقُولُون سلامٌ عليكُمْ ادْخُلُوا الجَنَّةَ بِما كُنتُم تَعْمَلُون»(12).
«همانها كه فرشتگان(مرگ) روحشان را مى‏گيرند در حالى كه پاك و پاكيزه‏اند؛ به آنها مى‏گويند: «سلام بر شما!» وارد بهشت شويد...».
«قال سلامٌ عليكَ سَأَسْتَغْفِرُ لكَ رَبِّى‏»(13).
«ابراهيم(به پدرش) گفت: «سلام بر تو! من به زودى از پروردگارم برايت تقاضاى عفو مى‏كنم....».
«لا يسْمَعُونَ فِيها لغواً الاّ سلاماً....»(14).
[بهشتيان‏] در آنجا هرگز گفتار لغو و بيهوده‏اى نمى‏شنوند؛ و جز سلام در آنجا سخنى نيست...».
«....فإذا دَخَلْتُمْ بُيوتاً فَسَلِّمُوا على‏ أَنْفُسِكُمْ تَحيَّةً مِن عند اللّه مُباركاً طيَّبةً...»(15).
«..و هنگامى كه داخل خانه‏اى شديد، بر خويشتن سلام كنيد، سلام و تحيتى از سوى خداوند، سلامى پر بركت و پاكيزه!».
«... و إذا خاطَبَهُمُ الجاهِلُونَ قالُوا سلاماً*.... و يُلّقُونَ فِيها تحيَّةً و سلاماً»(16).
«.. و هنگامى كه جاهلان آنها(بندگان خداى رحمان) را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گويند)، به آنها سلام مى‏گويند(و با بى‏اعتنايى و بزرگوارى مى‏گذرند. آرى آنها(بندگان خدا) هستند كه درجات عالى بهشت در برابر شكيباييشان به آنان پاداش داده مى‏شود، و در آن، با تحيت و سلام روبه‏رو مى‏شوند».
«تحِيَّتُهُم يَومَ يَلقَونَهُ سلامٌ»(17)
«تحيت آنان(مؤمنان) در روزى كه او(خدا) را ديدار مى‏كنند، سلام است؛... و براى آنها پاداش پرارزشى فراهم ساخته است».
«اِلاّ قيلاً سلاماً سلاماً»(18). «تنها چيزى كه(بهشتيان) مى‏شنوند، سلام است».
چنانكه از اين آيات استفاده مى‏شود سلام؛ نه تنها تحيّت و هديه و شعار مؤمنان و خوبان در دنيا مى‏باشد، بلكه تحيت و هديه اهل بهشت هم مى‏باشد. متأسفانه در جامعه اسلامى ما گرچه بعضيها آن را به فراموشى سپرده‏اند.
رهبر بزرگ اسلام، حضرت محمد مصطفى‏صلى الله عليه وآله به همه سلام مى‏كرد حتى به كودكان و بردگان. و در سلام كردن سبقت مى‏جست به‏طورى كه اگر كسى مى‏خواست پيشدستى كند و به پيامبر زودتر از آن حضرت سلام دهد، مشكل بود.

پى نوشت :
1) اصول كافى، ج‏2، ص 469، باب التسليم.
2) بحارالأنوار، ج‏76، ص 12.
3) همان، ص 3.
4) نساء: 86.
5) 86 نساء.
6) تفسير نمونه، ج‏4، ذيل آيه 86 سوره نساء.
7) تفسير نمونه، ذيل آيه 86 سوره نساء.
8) نساء: 86.
9) يونس: 10.
10) هود: 68 و 73.
11) حجر، 51 و 52.
12) نحل: 32.
13) مريم: 47.
14) مريم: 62.
15) نور: 61.
16) فرقان: 63 و 75.
17) احزاب: 44.
18) واقعه: 26.

منبع: شفقنا

211001