راه نجات ما در قیامت چیست؟

از جمله صفاتی که به خداوند نسبت داده اند صفت علیم است، خداوند علیم است به این معنا که اتقان و استحکام خلقت الهی، مجرد بودن خداوند از ماده، و اینکه همه موجودات مستند به او یعنی مخلوق و معلول او هستند دلایل علم و آگاهی خداوند به خود و دیگران می باشد.(کشف المراد/ ج 1/ 26)

 از این رو حتی تصور و خیال اینکه فردی بتواند نعوذ بالله خدا را بفریبد باطل است. شاید قدم بر فریب خدا گذارده و چنین قصدی داشته باشد اما در عین حال کسی جز خود را نفریفته است چرا که خداوند به احوال او  داناتر از خود اوست و همین امر منجر می گردد که کوچکترین چیزی از او، نزد خداوند متعال پنهان نماند چه رسد به آنکه فریب نیز بخورد.

 

مسعدة بن زیاد از امام صادق علیه السّلام از پدر بزرگوارش علیهما السّلام روایت نموده كه فرمود: از پیغمبر خدا صلى اللَّه علیه و آله پرسیده شد: فرداى قیامت نجات در چیست؟ فرمود: مسلّما نجات در این است كه خدا را نفریبى تا او نیز تو را نفریبد، چون هر كس كه در صدد مكر و فریب خدا بر آید، خداوند به او مكرى رساند، و رشته ایمان را از او جدا كند، و نفسش او را مى‏فریبد، اگر بفهمد. به آن حضرت عرض شد: چگونه خداوند او را فریب مى‏ دهد؟ فرمود: فرمان خدا را انجام مى‏دهد، و با آن عمل، دیگرى را جز خدا در نظر دارد، بنا بر این از ریاكارى و جلب توجّه دیگران بپرهیزید! زیرا آن شرك به خداى عزّ و جلّ مى‏باشد. همانا روز قیامت شخص ریاكار (ظاهر ساز) به چهار نام خوانده مى‏شود: اى كافر، اى فریبنده، اى بى‏وفاى عهد شكن، اى زیانكار! كردارت باطل و هدر رفت و مزدت فاسد و ناچیز شد، امروز نصیبى از خیر برایت نیست، پس از همان كس كه عملت‏را براى خوش آمدش انجام داده‏اى مزدت را بخواه! (معانی الأخبار/ ترجمه محمدى/ ج‏2 / 299)  

معناى مكر نمودن خدا این است كه جزاى افراد مكار را بدهد. تا از طرفى به عدل خود رفتار نموده باشد و از جهتى هم به داد افرادى كه در حق آنان مكر نموده‏اند رسیده باشد. قرآن مجید نام این نوع مكر را جزاء نهاده است

همانطور که اشاره کردیم گاهی قصد، فریفتن  و به اصطلاح دور زدن خداست، غافل از اینکه (وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماكِرِینَ) ( آل عمران/ 54) بدیهى است نقشه‏هاى خدا بر نقشه‏هاى همه پیشى مى‏گیرد، چرا كه آنها معلوماتى اندك و محدود دارند و علم خداوند بى پایان است، انسان ها براى پیاده كردن طرح هاى خود قدرت ناچیزى دارند در حالى كه قدرت او بى پایان است. (تفسیر نمونه/ج‏2/ ص: 564) امام على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله مردى را دید(كه به خاطر سجده زیاد) پیشانى خود را مجروح و پینه بسته گردانده بود، به او فرمود: هر كس با خدا درگیر، شود، خداوند با او درگیر و پیروز مى‏گردد، و هر كس بخواهد با خدا نیرنگ و فریبكارى كند، مغلوب تدبیر الهى قرار مى‏گیرد! چرا به وسیله زمین پیشانى خویش را گودال و مجروح كرده‏اى؟ و چرا (به خاطر ریاكارى) قیافه خود را بد ریخت و به هم ریخته نموده‏اى؟ (النوادر( للراوندی )/ ترجمه صادقى اردستانى/ 305 )  

 

گاه این اشکال مطرح می‌گردد که چگونه خداوند نیز مکر و حیله به کار می‌برد؟ جواب این اشكال بدین شرح است: كسى مكر و حیله به كار می برد كه از دیگرى واهمه و به چیزى احتیاج داشته باشد. خدا كه از كسى واهمه و به احدى احتیاجى ندارد تا بخواهد مكر و حیله نماید. بنابراین: معناى مكر نمودن خدا این است كه جزاى افراد مكار را بدهد. تا از طرفى به عدل خود رفتار نموده باشد و از جهتى هم به داد افرادى كه در حق آنان مكر نموده‏اند رسیده باشد. قرآن مجید نام این نوع مكر را جزاء نهاده است. چنانكه در آیه 39 سوره: شورى می‌فرماید: وَ جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها. یعنى جزاى بدى بدى است نظیر آن. و از جهت دیگر كلمه مكر به معناى چاره جویى است. و چاره جویى می توان از طریق مشروع باشد. و می‌توان از راه غیر مشروع باشد. لذا قرآن مجید گاهى مكر را به وصف خیر معرفى می‌كند.( تفسیر آسان/ ج‏2/ ص: 298)

امام على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم مردى را دید (كه به خاطر سجده زیاد) پیشانى خود را مجروح و پینه بسته گردانده بود، به او فرمود: هر كس با خدا درگیر، شود، خداوند با او درگیر و پیروز مى‏گردد، و هر كس بخواهد با خدا نیرنگ و فریبكارى كند، مغلوب تدبیر الهى قرار مى‏گیرد! چرا به وسیله زمین پیشانى خویش را گودال و مجروح كرده‏اى؟ و چرا (به خاطر ریاكارى) قیافه خود را بد ریخت و به هم ریخته نموده‏اى؟

همان گونه که در روایت بدان اشاره شد، فریفتن خداوند بسیار ظریف و در عین حال سهمگین است، بنده تمامی اعمال و رفتارش مطابق با دستور خداوند و شرع مقدس است و در عین حال هیچ یک در جهت جلب رضای الهی نیست بدین معنا که تمامی اعمال فرد به منظور جلب توجه خلق خداست نه خود خداوند و اعمالش سرابی بیش نیست و این یعنی ریا. ریا: به معنى نشان دادن عمل است به مردم به منظور جاه‏طلبى و خودنمائى و براى اینكه جلب نظر آنها كند و خود را نزد آنها پرهیزگار و متقى جلوه دهد چنان كه در باب نیت از این موضوع سخن به میان آمد. (أصول الكافی/ ترجمه مصطفوى / ج‏3/ 400 ) 

و ریاکار فریب خورده ای بیش نیست چرا که سرانجام کار چیزی جز حسرت نصیبش نمی گردد. اى برادر باید بدانى كه هر گاه طاعات و عبادات را به جاى آوردى و روزه گرفتى و صدقه دادى و به دیگران نیكى كردى و صله رحم نمودى، قصدت فقط تحصیل رضاى خدا باشد و از ریا دور باشى، زیرا ریا اعمال انسان را به باد نابودى و تباهى مى‏دهد، و كلام خدا را به خاطر داشته باش كه مى‏فرماید: وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَیْرٌ یعنى خانه آخرت براى شما بهتر است. (إرشاد القلوب/ ترجمه سلگى/  ج‏1/ 232)  

و امام صادق علیه السّلام فرمود: این امر (تشیع و مذهب دارى) خود را براى خدا قرار دهید نه براى مردم، زیرا هر چه به منظور خدا باشد، براى خداست (او می پذیرد و پاداش می دهد) و هر چه براى مردم است، به سوى خدا بالا نرود(خدا نپذیرد و پاداش ندهد). (أصول الكافی / ترجمه مصطفوى / ج‏3 / 401 )