معاون سازمان حج و زيارت:
معاون عمره، حج و عتبات سازمان حج وزيارت، برنامه ريزي دقيق را لازمه يك حج مطلوب دانست و از آمادگي سازمان حج براي اعزام زائران ايراني به حج تمتع خبر داد.
با اصرار مسئولان سازمان حج و زيارت و بعثه مقام معظم رهبري همواره نياز‌هاي فرهنگي و برگزاري مراسم‌هاي دعا، جلسات روحانيون و زائران برگزار مي‌شود. اما اين حج منظم و مطلوب به دست نمي‌آيد مگر با همكاري و همدلي و برنامه ريزي منظم سازمان حج و زيارت وبعثه مقام معظم رهبري. براي همين منظور با ناصر خدرنژاد معاون سازمان حج و عمره سازمان حج و زيارت در آستانه موسوم حج به گفت وگو پرداختيم.
با توجه به اينكه در آستانه موسم حج هستيم، چه برنامه‌هاي در نظر گرفته شده تا يك حج مطلوب و نزديك به استاندارها و ايده آل‌هاي بعثه مقام معظم رهبري و سازمان حج و زيارت داشته باشيم و با توجه به حساسيت مسكن (محل اسكان زائر) چه تدابيري انديشيده شده است؟
پس از پايان برنامه‌هاي حج تمتع درهر سال، قاعده و قانون اين است كه ما برنامه ريزي را براي حج سال آينده شروع كنيم. پروسه برنامه ريزي براي حج شامل بخش‌هاي مختلفي است كه بايد با دقت آنها را بررسي كرد. مهمترين و اساسي‌ترين موضوع در حج اين است كه ما اول بدانيم چه تعداد زائر و يا سهميه اي براي حج سال آينده داريم. با توجه به اينكه در سال گذشته تعداد زائران كشورهاي مسلمان ۲۰ درصد كاهش پيدا كرد و اين امر شامل ميهن اسلامي مان نيز شد، در سال جاري تعداد زائران از حدود ۸۰ هزار نفر به ۶۴ هزار نفر تقليل پيدا كرد و در سال گذشته تثبيت شد.
زمانيكه اين تعداد زائر را به عنوان مبناي كارمان قرار مي‌دهيم، بخش‌هاي مختلف حج را نيز بر همين مبني و تعداد، برنامه ريزي كنيم.
برنامه ريزي براي مسكن (محل اقامت و اسكان) زائران جزء اصلي‌ترين بخش‌هاي برنامه ريزي ماست. با توجه به اينكه مسكن زائران شامل دو بخش مكه مكرمه و مدينه منوره است، تهيه مسكن در مكه به دليل موسمي بودن راحت‌تر انجام مي‌گيرد. ما درهتل‌هاي مكه بحث مناسب بودن مسكن، جا داشتن مسكن، مشكل آسانسور، مشكل سالن غذا خوري و… مورد برنامه ريزي و بررسي قرار مي‌دهيم. اما بحث مسكن در مدينه متفاوت است. در مدينه منوره به صورت دوره اي ورود و خروج هتل‌ها انجام مي‌شود و ما نياز داريم در دو بخش مدينه قبل و مدينه بعد جدول ورود و خروج زائران را برنامه ريزي كرده و بر آن اساس مسكن را اجاره كنيم.
دراين بين ما زمانيكه مي‌خواهيم جدول ورود و خروج زائر را داشته باشيم نياز به اين داريم كه با شركت‌هاي هواپيمايي درجلسات متعددي جدول پروازها را هماهنگ كنيم، اين امر پروسه مذاكراتي بسيار قوي و زمان بري است كه انجام مي‌شود.
اين جلسات وهماهنگي به آن دليل است كه تعداد زائران «مدينه قبل» مشخص باشند وبا توجه به اينكه تمام زائران مدينه قبل ورودشان به مدينه است و «مدينه بعدها» بايد ورودشان درجده صورت بگيرد، بايد با شركت‌هاي هواپيماي هماهنگي دقيقي انجام شود. پس زماني كه جدول اعزام زائران را به مدينه و به صورت ذهني آماده مي‌كنيم مي‌توانيم وارد مذاكرات اجاره مسكن شويم. اما در چند سال اخير و با توجه به ساخت و سازهاي پيرامون حرم، محل اسكان زائران درمدينه دچاريك سري مشكلات شده است.
ساخت و سازها و تغييراتي كه دراطراف حرم نبوي به منظور طرح توسعه در حال رخ دادن است، باعث شده كه تعداد زيادي از هتل‌ها يا ازگردونه خارج شوند و يا درشرف خروج باشند. اين اتفاق باعث مي‌شود كه هتل‌ها انگيزه بازسازي وبه روزكردن امكانات و تغييرات دكوراسيون را نداشته باشند واين مسئله ما را دچارمشكل كرده است. در سال‌هاي گذشته وضعيت مسكن در مدينه به نحوي بود كه زائران ازمسكن درمدينه رضايت بيشتري نسبت به مكه داشتند اما حالا به دليل مسائلي كه گفته شد عكس آن بوجود آمده است.
با توجه به اين عوامل، مابايد ازاين تعدادمحل اسكان، هتل هايي را پيدا كنيم كه يا درشرف تخريب نباشند و يااين اميدرا داشته باشند كه چند سال ديگربه كارشان ادامه مي‌دهند كه بازسازي وبه روز كردن امكانات راانجام داده باشندودركنارآن خدماتي كه دلخواه ماست را به زائران ايراني ارائه دهند، با اين همه بازهم نمي‌توانيد تمام آن هتل‌هاي با امكانات مناسب را دراين فضا اجاره كنيم. البته ما سعي كرديم كه هتل هايي را كه ازنظركيفيت درشرايط مطلوبي نيستند و از نظر قيمتي مورد رضايت ما نبودند را در سال جاري حذف كنيم.
در صحبت هايتان به تعداد ۶۴ هزار زائر ايراني اشاره كرديد، چطور اين تعداد زائر را در كاروان‌ها چيده و در هتل‌ها اسكان مي‌دهيد؟
يكي ديگرازبرنامه ريزي مهم ما دربحث كاروان هاست، يك كاروان بايد ساختاري مشخص داشته باشد و ساختار كاروان نشات گرفته ازتركيب عددي زائران است. تركيب عددي دركاروان‌ها به چند موضوع مربوط است، به عنوان مثال ما چراهمه كاروان‌ها را ۲۰۰ يا ۱۵۰نفره نمي‌گيريم؟ اگرهمه كاروان‌ها را يك اندازه بگيريم چند مشكل عمده بوجود خواهد آمد، يكي ازآنها اين است كه به طور مثال دريك هتل چهار كاروان را كنارهم مي‌چينيم وبعد مي‌بينيم كه يك بخش از هتل خالي مانده است و نمي‌توان يك كاروان به همان تعداد درآن جا اسكان داد، اين در شرايطي است كه شما نمي‌توانيد اتاق هارا با توجه به اينكه قيمت هر تخت درحج تمتع عددهاي بالاي را شامل مي‌شود خالي بگذاريد. پس دربحث مسكن و تعداد كاروان‌ها بايد به اين عوامل توجه شود ولازمه اش يك برنامه ريزي گسترده است.
تعداد وچيدن زائران دركاروان‌ها تنها به بحث مسكن بازنمي گردد بلكه دراتوبوس‌هاي شهري و حمل و نقل نيز اين امركاربرد دارد. همانظور كه مي‌دانيد هر صندلي اتوبوس در حج تمتع قيمتي مشخص دارد، اگر تعدادافراد كاروان‌ها با اين موضوع همخواني نداشته باشد مي‌بينيد يك بخش از اتوبوس خالي است و يا بخشي اززائران محترم جا براي نشستن ندارند. بنابراين ساختارخاصي داريم، بايد مدل‌هاي مختلفي از تعداد زائران داشته باشيم ودرجاهايي كه نيازداريم مانند مسكن، حمل ونقل و حتي پرواز از پازلي كه چيديم استفاده كنيم وكمترين ميزان خسارت مالي ومعنوي را در بخش‌هاي مختلف داشته باشيم ودرعين حال كمبودي نيز احساس نشود.
يكي ازموارد مهم دربرگزاري مطلوب حج تمتع غذا و خوراك و تغذيه زائران است، چه برنامه اي براي اين امر مهم داريد؟
در خصوص بحث پخت و تغذيه زائران، چند سالي است كه بحث «مجموعه ها» درسيستم حج تمتع راه اندازي شده و مجموعه‌ها سيستم خدماتي خود را در مكه ومدينه به سمت سيستم خدمات هتلينگ برده اند. دراين بين سعي كرده ايم درهرهتلي، باتعداد زائران كاروانهايي كه درآن اسكان دارند به عنوان يك مجموعه به آن نگاه كنيم و يك مديركه خدماتي رابه زائران ارائه ميكند انتخاب نماييم. اين درشرايطي است كه درسال‌هاي گذشته كار به اين شكل انجام نمي‌شد وبه عنوان مثال درهرطبقه و براي هركاروان غذاي خاص خود پخته مي‌شد.
بعدها كه غذا متمركز شد براي هر كاروان يك هيتركه غذا درآن بود مي‌بردند ومدير كاروان غذا را تقسيم مي‌كرد و اين امرنيازبه نيروي انساني داشت. ازديگرمشكلات هيترها اين بود كه درصورت كوچك بودن كاروان بخشي از آن هيترخالي مي‌ماند و يا درسال‌هاي گذشته كه ما ۵۹۰ كاروان داشتيم و يا امسال كه ۵۵۶ كاروان داريم بايد ۵۵۶ هيترمي رفت تا به هركاروان يك هيتربرسد. اما الان وضعيت متفاوت است وغذا براي يك هتل از آشپزخانه مركزي ارسال مي‌شود و يك نفرازآن هتل مسئول است و باعوامل خود مي‌آيد و غذا راتحويل مي‌گيرد. اين ساختاربه عنوان ساختار مجموعه درنظرگرفته شده است وخدمات را به كل هتل به عنوان يك مجموعه ارائه مي‌دهد. در گذشته هركاروان براي خود سفره مي‌انداخت وبراي خودش مواد شوينده مي‌گرفت و ديگر مواد لازم را دريافت مي‌كرد. اما حالايك مجموعه خدمات را دريافت كرده واين امربه صرفه جويي كلي درنيرو وهزينه‌هاي مرتبط كمك شاياني ميكند، ضمن اينكه خدمات بهتر ارائه مي‌شود.
نقش آشپزخانه‌هاي متمركز در اين ميان به چه شكل است؟
موضوع تغذيه داراي دوبخش كلي تامين مواد وآماده سازي غذا است. ازسال ۸۱ بحث آشپزخانه‌هاي متمركزبراي زائرين برنامه ريزي شد وآن سال نخستين حجي بود كه غذاي زائران درمدينه متمركزو دربخش كوچكي از مكه نيز به صورت متمركزارائه شد. اماالان نسبت به آن سالها تغييرات اساسي درآشپزخانه هاانجام شده است. درآن زمان موضوعات مختلفي مدنظربود ويكي از دلايلي كه باعث مي‌شد با ارائه متمركز غذا مخالفت شود، عدم وجود تجربه وسردشدن غذاها بودكه باعث افت كيفيت آن مي‌شد، با كسب تجربه شرايط كاملا متفاوت شد بحث تشكيل يك ساختارآشپزخانه با دارا بودن بخش‌هاي اداري، ستادي، بخش ميداني (كاركردن دركناراجاق ها) آشپزوسرآشپزو… بوجودآمد وكارپخت و ارائه غذا باموفقيت پيش رفت.
دركناراين عوامل، تامين موادغذايي بحث مهم ديگري در حوزه تغذيه و خوراك زائران است و دونكته دارد اول اينكه جنس موادغذاي خوب باشد وديگراينكه به موقع به دست آشپزخانه برسد، اگرهرچقدرمواد خوبي را تهيه كنيم اما به موقع به آشپزخانه نرسدمفيد فايده نخواهد بود. شما ببينيد درفضاي حج، مقدار زيادي ازمواد غذايي رابه آشپزخانه‌هاي متمركزرساندن چه كارسخت وطاقت فرسايي است كه مشكلات خاص خود را دارد و نيازمند يك برنامه ريزي منظم است.
بخش ديگري ازمواد غذايي كه داراي اهميت زيادي است ميوه، ماست، نوشابه، دورچين غذا مانند ليمو، زيتون و… است كه همه اينها بايدتك تك درهتل‌ها توزيع شود. درسال‌هاي گذشته كاروان‌ها با يك وانت به انبار مركزي مراجعه مي‌كردند وهرچه سهميه داشتند مي‌گرفتند. اماالان اينگونه نيست، مواد ميان هتل‌ها توزيع مي‌شود چون تعداد هتل‌ها و زائران را مي‌دانيم و براي آنها برنامه داريم لذا دقيقا مي‌دانيم كه چگونه توزيع به شكل مطلوبي در ميان هتل‌ها اتفاق مي‌افتد واين كاررا انجام مي‌دهيم.
يكي ازعلت‌هاي برنامه ريزي دقيق حوزه تغذيه و غذاي زائران اين است كه براي نمونه يك هتل هزارنفره روزگذشته مواد خوراكي مي‌گيرد، اما همان هتل امروز ۳۰۰ نفره و فردا ۴۰۰ نفره وپس فردا ۶۰۰ نفر و ۴ روز بعد۱۰۰۰ نفره خواهد بود و تعداد زائران محترم روز به روز درحال تغييراست و اين مهم نياز به برنامه ريزي ويژه دارد تاهتل‌ها مواد غذايي كم نياوريد. يا اگربراي يك هفته هتل، موادغذايي بدهيم مشخص نيست براي چند نفرخواهد بود اگر هم ميانگين بگيريم شايد مديربه اين امرتوجه نكند ومواد را زياد مصرف شود و بعد درطول هفته كم بياورد. اين پروسه و برنامه براي تداركات بسيارمهم است. البته اين برنامه ريزي دربحث پخت وپزوآشپزخانه‌ها نيزوجود دارد و حساسيت‌هاي خود را مي‌طلبد.
منبع:حج
