چهارمین شماره از کتاب‌مجله همشهری آیه منتشر شد:
چهارمین شماره از کتاب‌مجله همشهری آیه منتشر شد:
عقیق:اما
تبیین این مساله در متن زندگی انسان تنها منحصر به گذراندن دوره های طولانی به
اصطلاح شناخت خود یا جامعه نیست، بلکه به باور بسیاری از کارشناسان روان‌شنانسی و
جامعه شناسی، توجه به مبانی دینی و اهتمام به انجام آداب مرتبط با آن، نقش موثری
در فرآیند سالم سازی روان ایفا می‌کند. این مساله اما برای ما شیعیان که به زیارت
و توسل به معصومین(ع) توصیه موکد شده ایم، تعریفی دیگرگونه دارد تا آنجا که از اهتمام
به زیارت ائمه هدی(ع) به عنوان راهکاری برای کسب آرامش روحی و روانی یاد شده است.
برای واکاوی فرازهای این مساله گفت و گو کرده ایم با دکتر غلامعلی افروز، رئیس
سابق سازمان نظام روان شناسی کشور و استاد دانشگاه که در ادامه می‌خوانید.
جناب دکتر افروز! دین و توجه به مبانی مذهبی چه نقشی در
زندگی انسانها ایفا می‌کند؟
- همان‌طور که می‌دانید ساختار روحی و روانی انسان بر
اساس اصول و مبانی نشات گرفته از دین تبیین می‌شود و آنچه در آداب ادیان الهی
آمده، برای تعالی روح انسانهاست، اما در دین مبین اسلام و آیین تشیع این مهم با
شرایط و جایگاه ویژه ای تبیین شده ا، چنانکه تمامی فرازهای مورد توجه اسلام برای تغییر
و تحول روح ما فراهم شده است و در واکاوی بیشتر اسلام و آیین تشیع آدابی چون نماز،
روزه، خمس، زکات و بخصوص زیارت نقش ویژه ای در تغییر روحیه و احوال درونی انسان
ایفا می‌کند.
به
جایگاه زیارت در اسلام اشاره کردید، این فریضه دینی در ابعاد روانشناسی چه تعریفی
دارد؟
- زیارت، در حقیقت به معنای تکریم و بزرگداشت امام
معصومی است که تمام وجود مقدس خویش را در راستای اشاعه دین و عمل به دستورهای خدای
متعال وقف کرده و ما با حضور در بارگاه قدسی ائمه هدی(ع) و امامزادگان در واقع این
ارزشهای الهی را مورد تعظیم قرار می‌دهیم که این فقط یک طرف ماجراست و طرف دیگر آن
اتفاقی است که در وجود ما متبلور می‌شود و آن نزدیک شدن به خدا و کسب آرامش است.
این آرامش چگونه در وجود زائر منعکس می‌شود؟
- پرسش قابل تاملی است، برخی تصور می‌کنند توجه و اهتمام
به امور دینی، انسان را از امور عادی زندگی باز می‌دارد و این تلقی غلطی است؛ زیرا
در احوال همه علمای بزرگ دین بسیار خوانده‌ایم که مثلا اگر در جوار بارگاه یکی از
معصومین(ع) حضور داشته اند روزخود را با زیارت و توسل به آنها شروع کرده‌اند و باز
آنچه پس از مرگ بسیاری از علما برجای مانده، نام نیک و روایات حالات عرفانی
آنهاست. بنابراین اهتمام به زیارت درمان اصلی همه دردها و ناراحتی های روحی است و
همه آنها که در زیارت با معصومین(ع) انس و الفت پیدا می‌کنند، انسانهایی آرام،
مهربان و سرشار از اطمینان خاطر هستند.
چه اتفاقی در زیارت وجود دارد که موجی از آرامش زائر را
فرا گرفته و به قولی تمامی دردهای روحی او درمان می‌شود؟
- همان‌طور که اشاره شد زیارت فرصتی است برای اتصال و
ارتباط انسان با خدای متعال که در حقیقت از طریق حضور ما در بارگاه قدسی ائمه(ع) و
انس معنوی با آنها محقق می‌شود. در این شرایط زائر با وجود تمامی دردهای روحی و
روانی به دیدار زیارت شونده می‌رود و از وجود پاک او مدد می‌خواهد تا درخواستهای
او را از خدا طلب کند. در اینجا توجه به نکته‌ای ضروری است، باید بدانیم که هرچه
از ائمه می‌خواهیم در راستای خواست و اراده مشیت الهی بخواهیم یعنی آنها واسطه فیض
میان ما و خداوند هستند و قرار نیست چیزی بخواهیم، که رضایت خدا در آن وجود نداشته
باشد. بنابراین همین که خود را پس از خدا به آنها می‌سپاریم و از این بزرگواران
استمداد می خواهیم، نخستین گام برای کسب آرامش روحی مان برداشته می‌شود، در مرحله
بعد هرچه انس بیشتری میان ما و امام معصوم(ع) ایجاد شود، قطعاً در فرازهای زندگی
آثار مثبت روحی و روانی آن را درک می‌کنیم.
به باور بسیاری از روان‌شناسان و جامعه شناسان، زیارت
نقش مؤثری در کاهش آسیبهای اجتماعی ایفا می‌کند؛ در این زمینه چه نظری دارید؟
- این مساله در کاهش آسیبهای اجتماعی برآمده از اختلالات
شخصیتی، نقش ویژه ای دارد. بر اساس تجربه ثابت شده توجه به مسایل دینی و اعتقادی
حتی در کاهش جرایم نیز موثر است، چنانکه در ماه مبارک رمضان شاهد کاهش جرم و جنایت
هستیم .
این مهم در زیارت هم مصداق دارد و بسیاری از افراد که به
برخی تخلفات گرایش دارند و حتی این گرایشها در شخصیت آنها به عادت روزمره تبدیل شده
هنگام ورود به اماکن مذهبی و بارگاه معصومین (ع) دست به خود کنترلی می‌زنند؛ طبیعی
است که تکرار این اتفاق در روند زندگی آنها آثار مطلوبی برجای می‌گذارد و بسیاری
از آسیبهای شخصیتی آنها که به بروز تخلفات منجر می‌شود رفته رفته کمرنگ و از بین
خواهد رفت.