به مناسبت روز حقوق بشر اسلامی؛
حقوق انسانها از نظر قرآن آنقدر مهم است و آدمی آنقدر در پیشگاه خداوند متعال عزیز و محترم است که از او به عنوان جانشین خود و اشرف مخلوقات نام برده و به بزرگترین عابد خود یعنی شیطان امر می کند که به او سجده کند.
عقیق:- برابری انسانهاهمه انسانها فارغ از هر رنگ و نژاد و طبقه، در پیشگاه خداوند برابرند و ملاک برتری آدمی، تنها میزان نیکوکاری اوست نه نژاد و طبقه اجتماعی وی.
قرآن همه انسانها را فارغ از هر رنگ و نژاد و طبقه، زن بودن و یا مرد بودن، بسیار محترم می شمارد و همه انسانها را از نظر حقوقی برابر می داند و اختلاف ظاهری در بدو تولد را ذات و قانون و اقبال طبیعت می داند که بایستی به آن تمکین نمود و مخالف نژادپرستی است و معیار برتری آدمی نزد خدای متعال را در میزان اعمال نیک وی و تقوی او می داند. از طرفی قرآن دنیا را دار مکافات دانسته به طوری که مشکلات بشر را نتیجه اعمال وی می داند. بنابراین برابری انسانها از نظر حرمت و حقوق و آزادی؛ فارغ از هر رنگ و نژاد، تابعیت و زبان، جنسیت، مذهب و عقیده و دارایی، اولین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
2-اقوام و ادیان
بهشت خدا در انحصار هیچ گروه خاصی نیست و همه اقوام و ادیان در صورت تبعیت از حکم خدا و عمل نیک به بهشت وارد می شوند. از نگاه خداوند متعال همه انسانها با هر نوع آئین و مسلکی در پیشگاه او یکسانند و تنها معیار برتری آدمی نزد او و ورود وی به بهشت ابدی، پرهیزگاری وی است، لذا به انسان متذکر می شود که از غرور و تعصب غیرمنطقی در دین خود دست بردارد و فارغ از هر نوع آئین و مسلکی، به یکتاپرستی و انجام اعمال صالح و پرهیزگاری به عنوان حداقل وظیفه انسانی خود بپردازد. بنابراین پیروان ادیان آسمانی بایستی به یکدیگر احترام گذاشته و در کمال صداقت، دوستی، برادری، برابری و نیکوکاری به زندگی مسالمت آمیز در کنار یکدیگر ادامه دهند. بنابراین بشر مختار است که در کمال آزادی اندیشه و بدون اجبار، هر نوع عقیده و آئین و مذهبی را بپذیرد و باید به نگرشها و افکار و عقاید دینی و مذهبی دیگران احترام بگذارد و این موضوع به عنوان دومین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
3- نفس و جان آدمیان
نفس و جان آدمیان خط قرمز برای بشر است و هیچکس حق ندارد بدون قصاص، موجب قتل نفس کسی شود و هیچ کس حق ندارد انسانی را شکنجه نماید. خداوند متعال در قرآن مجید تنها به 3 دسته مرگ می فرستد. دسته اول دروغگویان (آیه 10 /سوره ذاریات) دسته دوم شکنجه گران (آیه 4/سوره بروج) و دسته سوم کافران و ناسپاسان خلقت(آیه 19 و 20 از سوره مدثر)، (آیه17 از سوره عبس) و (آیه 8 از سوره محمد(ص)). قرآن نفس و جان آدمی را بسیار محترم می شمارد به طوریکه تأکید به عدم قتل نفس بدون قصاص و بدون دلیل و پرهیز از شکنجه انسانها می کند، لذا از نظر قرآن ترور و شکنجه یک امز غیر انسانی است و این موضوع بعنوان سومین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
4 ـ حریم خصوصی انسان
حفظ حرمت حریم خصوصی انسان و پرهیز از تجسس و جاسوسی از احوال درونی انسانها واجب است. قرآن حریم خصوصی همه انسانها را بسیار محترم می شمارد. به طوری که تأکید به عدم تجسس و جاسوسی و شنود و عدم ورود بدون اجازه به حریم خصوصی انسانها می کند، لذا حفظ آبرو و حریم خصوصی و خانوادگی انسانها ضروری و دستور الهی است و این موضوع به عنوان چهارمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
5- گفتمان، مشورت و سرنوشت فردی و اجتماعی
انسانها بایستی در امور اجتماعی و سیاسی خود با یکدیگر مشورت نمایند و در قولها تعمق کنند و آزادانه از بهترین آنها پیروی کنند. هیچ کس حق ندارد آزادی عقیده و اندیشه را از دیگران سلب و نظر و عقیده خود را به دیگران تحمیل نماید. انسانها حق دارند که سرنوشت خود را خود به دست گرفته و زیر بار زور نروند و برای زندگی فردی و اجتماعی و سیاسی خود تصمیم بگیرند. بنابراین هیچ فرد و یا گروهی حق ندارد نظام و حکومتی موروثی و یا برخلاف خواسته مردم را بر ملت خود تحمیل نماید بلکه بایستی نوع حکومت و مسئولان و سردمداران آن به وسیله مردم و از طریق انتخابات آزاد، برگزیده شوند.
قرآن توصیه به دوستی، گفتمان، مشورت، دیپلماسی و تعمق در قولها و پیروی از بهترین آنها، همچنین به دست گرفتن سرنوشت اجتماعی و فردی خود می کند، ولیکن دفاع از حریم و تمامیت ارضی را با رعایت حدود الهی و جوانمردی، واجب می داند و این موضوع به عنوان پنجمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
6-عدالت در جامعه و جایگاه جنگ و دفاع از حق و حقیقت
قرآن همه مردم را در قبال دفاع از حق و حقیقت و ایستادگی در برابر ظلم و ستم، چه در ارتباط با بستگان خود و چه در ارتباط با سایر افراد شهر، کشور و حتی سایر انسانهای روی کره زمین، مسئول می داند و از همگان می خواهد که برای برقراری عدالت قیام کنند. این موضوع نمی تواند محقق شود مگر آنکه کرسی فضا نیز فارغ از هرگونه وابستگی قومی و قشری و حزبی ایجاد شده باشد تا اینکه بتواند حق مظلوم را از ظالم بگیرد. این موضوع به عنوان ششمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
7- کار و تلاش فردی انسانها و میزان به کاربری دستاوردها
قرآن میانه روی در امور، دوری از تعصبات قومی و دینی، دوری از اسراف و تبذیر در خوراک، پوشاک، رفتار، انفاق و دارائی و ... را یک امر ضروری برای انسانها می شمرد. همچنین حق مالکیت و پیشرفت در امور دنیوی را در قبال سعی و تلاش فردی انسانها، صحیح می داند، لذا شایسته سالاری و ضابطه مندی را به جای باندبازی و روابط مندی؛ منشأ پیشرفت مادی و معنوی در زندگی می داند و این موضوع به عنوان هفتمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
8- قلم، خواندن، نوشتن و علم و آگاهی
قرآن انسانها را به خواندن و نوشتن، آموزش و پرورش و توسعه دانش و آگاهی فردی و اجتماعی دعوت می کند و یادگیری و سواد را حق مسلم آدمی و مبنای پیشرفت جامعه می داند. این موضوع میسر نمی شود مگر آنکه علاوه بر خواست انسانها برای کسب علم و کشف حقیقت، شرایط و محیط نیز محیا باشد، لذا بایستی در جامعه فرهنگ سازی، تشویق و حتی اجبار در کسب علم و دانش حداقلی صورت گیرد تا حداقل دانش و آگاهی در مردم ایجاد شود. همچنین اطلاع رسانی صحیح و به موقع از جریانات و اتفاقات و تفکرات جامعه نیز بایستی انجام پذیرد تا مردم با مطالعه و مقایسه آنها بتوانند به آگاهی و بصیرت لازم برسند و درست را از نادرست تشخیص دهند. این موضوع به عنوان هشتمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر، در قرآن معرفی شده است.
9 ـ سیر و سیاحت و تاریخ
قرآن توصیه می کند که در احوال گذشتگان خود مطالعه و از آن پند گیرید و به سایر ملل دنیا سیر و سیاحت کنید تا بهترین دین و بهترین روش زندگی را پیدا نمائید و براساس آن آگاهانه رفتار نماید و این موضوع به عنوان نهمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
10- ازدواج و پیوند زناشویی و جایگاه اجتماعی زن
جامعه ای سالمتر خواهد بود که زنان آن جامعه، نسبت به پوشش خود، البته آگاهانه و مختار، ایمان داشته باشند و نسبت به آن اهتمام ورزند و اجازه ندهند که مورد آماج و سوء استفاده دیگران قرار بگیرند. همچنین زن و مرد جایگاه بشری خود را بشناسد و در تشکیل خانواده و ارتباط جنسی با یکدیگر، حریم انسانیت و خانواده ها را محترم شمرد و از همجنس بازی پرهیز نمایند. بنابراین قرآن توصیه به ازدواج، تکریم زنان و حفظ اخلاق خانواده و اجتماع می کند و این موضوع به عنوان دهمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
11- صداقت و دروغ
دروغ از هیچ فرد و مسئولی پذیرفته نیست و انسانها بایستی راستگو و صادق باشند و از دروغ پرهیز نمایند و به طریق اولی، مسئولین و دولتها نیز بایستی با مردم خود و سایر ملل دنیا صادق باشند. قرآن توصیه می کند که هرگز دروغ نگویید و در رفتار و گفتار خود ریا و تزویر نکنید و در قبال سخنی که می گویید مسئولیت پذیر باشید. این موضوع به عنوان یازدهمین معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
12- تکبر و فخرفروشی
هیچ کس حق ندارد نسبت به دیگران و زیردستان خود تکبر و فخر بفروشد و زورگویی کند و به طریق اولی، هیچ حکومتی حق ندارد نسبت به مردم خود رفتار دیکتاتوری داشته باشد و هیچ ملت و حکومتی نیز حق ندارد نسبت به سایر ملل دیگر، زورگویی کند و آنان را استثمار نماید. قرآن توصیه می کند که انسانها باید از فخرفروشی، تکبر و خودشیفتگی، مسخره کردن و عیب جویی دیگران و زورگویی به زیردستان پرهیز نمایند و این موضوع به عنوان دهمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
13-رباخواری
کسب و کار توأم با ربا ممنوع و غیرانسانی و نوعی استثمار است و هیچ فرد، حکومت و یا مؤسسه ای حق ندارد در ازای کمک مالی به فرد و یا ملتی، ربا خواری نماید و سود چندین برابر اخذ نماید. قرآن توصیه می کند که از کسب و کار توأم با رباخواری پرهیز نمائید و این موضوع به عنوان سیزدهمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
14-حقوق مستمندان و از کار افتادگان
مستمندان، یتیمان و از کار افتادگان، همچون دیگران، حق حیات و برخورداری از حقوق مادی و معنوی جامعه را دارند و بایستی به طرق مختلف از جمله انفاق و صدقه و قرض الحسنه، به آنان یاری شود. این کار وظیفه آحاد مردم و مسئولان و دولتهاست. قرآن توصیه می کند که زکات مال خود را در جهت دستگیری مستمندان بپردازید و دست یتیمان را بگیرید، زیرا هر انسانی سزاوار یک زندگی با استانداردهای قابل قبول برای تأمین سلامتی و رفاه خود و خانواده اش، من جمله تأمین خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبتهای پزشکی و خدمات اجتماعی است که بنا به تقدیر و سرنوشت از آنها محروم شده است، لذا بایستی آنانکه دارند در کمک مالی و قرض الحسنه و انفاق به نیازمندان دریغ نکنند. این موضوع به عنوان چهاردهمین قانون، معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.
15- عهد و پیمان
انسانها و دولتها بایستی به عهد و پیمان و سوگند خود در قبال یکدیگر و قانون و در هر زمینه ای که متعهد شده اند وفا کنند. قرآن توصیه می کند که به عهد و پیمان خود وفا کنید و این موضوع به عنوان پانزدهمین معیار و شاخص حقوق بشر در قرآن معرفی شده است.*
پی نوشت:
کتاب «مبانی حقوق بشر و قواعد رستگاری انسانها از منظر قرآن» به قلم اسماعیل لطفی
منبع:مهر
