قرآن را از حفظ تلاوت بخوانیم یا با نگاه به آن؟

عقیق:یکی از دستورهایی که پیشوایان ما در باب تلاوت قرآن داده اند خواندن قرآن از روی مصحف است و روی این مسأله تأکید فراوانی کرده اند. چه بسا علت این تأکید، بهره گرفتن از «نورانیت» قرآن است، تا مسلمانان از قرآن بهره بیشتری ببرند و نورانیت قرآن در آنان اثر گذارد.

نگاه به قرآن عبادت است
شاید برای شما نیز این پرسش پیش آمده باشد که قرآن را از حفظ بخوانیم یا از روی قرآن؟ اما جالب است بدانید اتفاقاً شخصی به نام «اسحاق بن عمار» همین پرسش را از امام صادق (ع) می کند. جریان این پرسش و پاسخ به این شرح است:
به امام (ع) عرض کردم: فدایت شوم من قرآن را از حفظ دارم، بهتر است آن را از حفظ بخوانم یا از روی مصحف؟ امام (ع) فرمودند: آن را بخوان و در مصحف نظر کن؛ زیرا آن بهتر است. آیا نمی دانی نگاه در مصحف کردن عبادت است؟
علامی میانجی می نویسد: در توضیح کلام امام باید گفت؛ قرائت قرآن و نگاه کردن به قرآن دو عبادت جداگانه است. به عبارت دیگر کسی که قرآن را از حفظ می خواند بدون اینکه به آن نگاه کند یک عبادت کرده است و پاداش آن نزد خدا محفوظ است. اما اگر قرآن را از روی آن بخواند عبادت دیگری به نام «نگاه به مصحف» انجام داده است. ابوذر از پیامبر بزرگوار اسلام (ص) نقل می کند که فرمود:
النَّظَرُ فِی المُصحَفِ یَعنِی صَحِیفَةُ القُرآنِ عِبادَةٌ؛ نگاه کردن در مصحف، یعنی صفحه قرآن عبادت است.
با دقت در مضمون این حدیث شریف نتیجه می گیریم که قرآن دریای بیکرانی است که همه انسان ها می توانند از آن بهره گیرند، از انسان های کاملی چون پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) تا افراد کم سواد و احیاناً بی سواد. قرآن سفره باز و مائده آسمانی است. هر کس به اندازه استعداد خود از آن سود می برد. بنابراین افرادی که احیاناً سواد هم نداشته باشند می توانند با طهارت و وضو قرآن را باز کنند به خطوط آن نگاه کنند و خداوند برای آن ها پاداش عبادت را ثبت می نماید.

اثرات تلاوت از روی مصحف
بهره و عبادت چشم: هر یک از اعضای بدن هنگام عبادت دارای بهره هایی است: مثلاً در وضو دست ها، صورت و روی پاها بهره ای از وضو دارند و در صدقه، دستی که آن را می دهد پاداش دارد. یکی از بهره های مهم چشم از عبادت، نگاه به قرآن کریم است و ما با نگاه به قرآن سهم چشم از این عبادت را به آن بخشیده ایم. رسول بزرگوار اسلام (ص) در این زمینه فرمود:
اُعطُوا اُعیُنَکُم حَظَّها مِنَ العِبادَة، قالُوا: وَ ما حَظُّها مِنَ العِبادَةِ یا رَسوُلَ اللهِ؟
قالَ: النَّظَرُ فی المُصحَفِ وَ التَّفَکُّرُ فیهِ وَ الاعتِبارُ عِندَ عَجائِبِه؛ بهره چشمانتان را از عبادت بدهید. گفتند: ای رسول خدا بهره چشمان از عبادت چیست؟ فرمود: نگاه کردن در مصحف و تفکر در آن و عبرت گرفتن از عجایب آن است.
رعایت حق مصحف: قرآن هایی که در منازل، مساجد و اماکن متبرک وجود دارد هر کدام حقی به گردن مسلمانان دارد. ادای حقوق آن ها، باز کردن، نگاه کردن و قرائت آن هاست. در همه خانه ها معمولاً یک جلد قرآن موجود است. عده ای از خانم های خانه دار سلیقه به خرج می دهند و آن را در جایگاه های پارچه ای زیبا و تمیز قرار می دهند و در جای بلندی از خانه می گذارند و این کار پسندیده ای است. اما این کار ادای حق قرآن نیست، بلکه رعایت حق قرآن به قرائت آن است.
در بعضی از خانه ها قرآن های متعدد با خط ها و در قطع های متفاوت وجود دارد. اما بهتر است اهل این خانه ها برنامه ای تنظیم کنند تا هنگام خواندن قرآن از همه آن ها استفاده شود تا شامل آن هایی نشوند که قرآن از آنان به پیشگاه خداوند شکایت برده است.
امام صادق (ع) می فرماید: سه چیز در پیشگاه خداوند از سه گروه شکایت می کند:
مَسجُدَ خَرابٌ لایُصَلّی فیهِ اَهلُهُ وَ عالِمٌ بَینَ جُهالٍ وَ مُصحَفٌ مُعَلَّقٌ قَد وَقَعَ عَلَیهِ الغُبارُ لاُیقرَأ فیهِ؛ مسجدی که همسایگانش در آن نماز نخوانند؛ و عالمی که بین ناآگاهان باشد (و از علم او استفاده نکنند)، و قرآنی که غبار گرفته و خوانده نشود.
تخفیف گناه والدین: کسی که قرآن را از روی مصحف بخواند علاوه بر این که چشمانش را از نور قرآن بهره مند می نماید سبب تخفیف گناه پدر و مادرش می شود. امام ششم (ع) فرموده است:
مَن قَرَأ القُرآن مِنَ المُصحَفِ مَتَّعَهُ اللهُ بِبَصرِهِ وَ خَفَّفَ عَن والِدَیهِ وَ اِن کانا کافِرینَ؛ کسی که قرآن را از روی مصحف بخواند خدا دیدگان او را بهره مند می سازد و به وسیله آن گناهان پدر و مادرش را تخفیف می دهد، اگرچه آنان کافر باشند.

پی نوشت ها:
1-کلینی. اصول کافی، ج2: 449.
2- علامه مجلسی. بحارالانوار، ج89: 199.
3-فیض کاشانی. محجه البیضا، ج2: 231.
4- ابوالفضل علامی میانجی. آشنایی با آداب تلاوت قرآن: 44، 46-49.

منبع:قدس

211008