عقیق:برای بررسی ابعاد اجتماعی و فرهنگیِ شخصیت این بانوی ارزشمند اسلام، با بانوی مجتهده، زهره صفاتی گفت‌وگو کردیم:
* یاوران پیامبر در ترویج اسلام
شناخت شخصیت حضرت خدیجه(س) برای قضاوت و ارزیابیِ ایشان اهمیت زیادی دارد؛ در تواریخ و کتب تشیّع و اهل‌سنت، پیرامون شخصیت این بانوی بزرگ اسلام نقل‌های فراوانی به‌چشم می‌خورد که همگی حاکی از جایگاه والای الهیِ ایشان است. بانوی مجتهده، زهره صفاتی می‌گوید: شخصیت حضرت خدیجه کبری(س) از ابعاد مختلفی قابل ارزیابی است؛ ایشان زنی پاک‌دامن، عفیف، نجیب و سرآمدِ زنان زمانۀ خود بود و از نظر شخصیت اجتماعی نیز از زنان برجستۀ قریش محسوب می‌شد و در آن‎زمان از بازرگانان و تجّار خوش‌نام و معروف قریش بود که برای شراکت در تجارت و به‌کارگیری مباشر، به‌دنبال فردی امین می‌گشت که زمام تجارت خود را به‌دست ایشان بسپارد که به پیامبر(ص) که درآن زمان به امانت‌داری شُهره بود، معرفی شدند و به‌دنبال ایشان فرستادند و بیان کردند که راستگویی، امانت‌داری و اخلاق پسندیدۀ شما مرا جذب کرده و حاضر هستم دو غلام خود را نیز به یاریِ شما بفرستم.
وی ادامه می‌دهد: حضرت خدیجه(س) همچنین در خوابی می‌بینند که خورشید در بالای مکه به حرکت درآمد و در منزل ایشان فرود آمد و از این خوابِ خود متحیّر شده و به سراغ ورقة بن نوفل که عموزادۀ ایشان بود رفتند که وی در تعبیر خواب ایشان گفت که شما با مرد بزرگی ازدواج خواهی کرد که شهرت او عالم‌گیر می‌شود و این کمالات، تنها بخش کوچکی از گفتنی‌ها در باب شخصیت این بانوی بزرگ اسلام است.
بانو صفاتی اضافه می‌کند: آن‌چه مهم است که در باب شخصیّت ایشان مورد توجه علاقمندان و مشتاقان قرار گیرد، تلاش تعیین‌کنندۀ ایشان در باب پیشرفت و ترقّی اسلام است، همان‌طورکه فرمود: من رایحۀ نبوّت را در خانۀ پیامبر استشمام کردم و نور نبوّت را دیدم، در حالی‌که نالۀ شیطان را که از گمراهیِ مؤمنان مأیوس شده بود، شنیدم.
وی با بیان این‌که حضرت خدیجه به تمام معنا با مال، جان و زبان خود و درواقع با همۀ وجود و هستیِ خود در راه پیامبر(ص) و اسلام بود و ایمانی واقعی داشت، می‌افزاید: نقش ایشان در سخت‌ترین شرایط اسلام از جمله محاصرۀ اقتصادی مسلمانان در شعب ابیطالب(ع)، غیرقابل انکار است؛ چراکه ادارۀ امور اقتصادیِ مسلمانان و تأمینِ آنان با حضرت خدیجه(س) بود، به‌طوری‌که حکیم بن حزام نقل می‌کند که حضرت خدیجه(س) شترها را از گندم و خرما بار می‌کرد و بین محاصره‌شدگان تقسیم می‌نمود.
در این‌جا یک‌ وجه‌تشابه مطلوب بین شمشیر امیرالمؤمنین(ع) و اموال حضرت خدیجه(س) به ذهن بنده می‌آید که درواقع هر دو این خصیصه‌ها در پیشرفت و ترقّی اسلام و یاوری پیامبر(ص) نقش اساسی ایفا کرد و درواقع از جان گذشتگیِ امیرالمومنین(ع) و بذل اموال از سوی حضرت خدیجه(س) در راه اسلام، باعث بیمه‌شدن و جاودانگی اسلام شد.
* مدال افتخار خدیجه(س)
فعالیّت فرهنگی و اجتماعیِ حضرت خدیجه(س) به‌عنوان همسر و در عین‌حال مشاوری امین برای پیامبر اعظم(ص)، امری مهم و حیاتی در پیش‌برد دین مبین اسلام بود که در ابتدای ظهور، نیاز به یاوری مؤمنان واقعی داشت. این بانوی مجتهدۀ جهان تشیّع، دربارۀ ابعاد و اهمیّت فعالیّت حضرت خدیجه در کنار پیامبر(ص) می‌گوید: مهم‌ترین اقدام فرهنگی و اجتماعیِ حضرت خدیجه در دوران جاهلیّت، همراهی و همکاری با پیامبر اعظم(ص) به‌عنوان همسر و یاور نبوّت برای زدودن کفر و شرک حاکم بر اذهان اعراب جاهلی در آن دوران بود. ایشان در کنار پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان یاوری صدیق، نقش گسترده‌ای در پیشرفت و تعالی فرهنگی و اجتماعی اسلامِ نوپای آن زمان داشت.
اقامۀ نماز از سوی ایشان در کنار آن دو بزرگوار، در کنار خانۀ خدا، نشانۀ راست‌قامتی و اوج اقدامِ فرهنگی و تبلیغی ایشان است و این‌که حضرت خدیجه(س) با تمام ابهت خود به‌عنوان زنی بزرگ و نامدار از قریش در مقابل طاغوت ایستاد و مبارزه کرد، آن‌ هم در دورانی که مشرکین با تمام قدرتِ مادی خود در برابر یکتاپرستی ایستادگی می‌کردند.
وی ادامه می‌دهد: همراهی حضرت خدیجه(س) با پیامبر(ص) تا جایی بود که حتی در مقابل سنگ‌بارانِ وجود ارزشمند پیامبر(ص) از سوی مشرکان می‌ایستادند و خود را سپرِ ایشان می‌کردند تا از برخورد سنگ با ایشان جلوگیری کنند، و مدال افتخار دیگر حضرت خدیجه که شاید بزرگ‌ترین افتخار ایشان باشد، مادریِ حضرت فاطمه زهرا(س) است؛ کسی‌که همگان ایشان را ام‌الائمه(ع) خطاب می‌کنند و حضرت زهرا(س) با تمام خصایص الهی و انسانی خود در دامن چنین مادری رشد و تربیت یافت و ارزش‌های متعالی خود را از ایشان فراگرفت.
مدرس حوزۀ علمیۀ خواهران ادامه می‌دهد: تواضع و فروتنی ایشان در مقابل شخصیت عظیم پیامبر(ص) از دیگر خصایص حضرت خدیجه(س) بود که به‌رغم این‌که زنی باشخصیتِ اجتماعیِ بالا در قریش و دارای مکنت مالی فراوانی بود، همواره در مقابل همسر خود، خاکسار و فروتن بود و حتی در تاریخ نقل است که پس از اجرای خطبۀ عقد ایشان و پیامبر(ص)، زمانی‌که پیامبر(ص) در حال رفتن بود، خطاب به ایشان گفت که «کجا می‌روید در حالی‌که خانۀ من خانه توست و من نیز جاریۀ شما هستم»، که این اوج معرفت حضرت خدیجه(س) را نسبت به پیامبر(ص) می‌رساند. و حتی مهریۀ ایشان، مالی بود که خودش به پیامبر(ص) بخشیده بود. و یا این‌که حضرت خدیجه(س) پس از شنیدن خطبه گفت: «من خود مهریۀ خویش را به عهده می‌گیرم». عده‌ای از مردان قریش شگفت‌زده گفتند: «تاکنون رسم بر این بود که مردان، مهریۀ زنان را پرداخت کنند. چگونه می‌شود زنی خودش مهریۀ ‌خود را به عهده گیرد؟!». حضرت ابوطالب(ع) خشمناک شد و گفت: «اگر کسی همانند محمد(ص) باشد، زنان حاضرند مهریۀ خود را، خود پرداخت کنند، اما اگر کسی همانند شما باشد، باید خودش مهریه را به عهده گیرد».
وی می‌افزاید: شخصیت حضرت خدیجه(س) آن‌قدر عظیم و دست‌نیافتی است که خداوند توسط فرشتگانِ خود به ایشان سلام می‌رساند و حتی در عروجِ حضرت محمد(ص) به معراج، و در زمان برگشتِ ایشان، جبرئیل امین به ایشان نزدیک شد، در حالی‌که پیامبر(ص) از وی پرسید حاجتی داری؟ و جبرئیل در پاسخ گفت: «وقتی برگشتید به خدیجه از طرف خدا و من سلام برسانید» که نشانۀ عظمت شخصیّت حضرت خدیجه(س) و مقام والای ایشان در نزد خدا و در عرش است.
همراهی، همگامی، گذشت از مال، فداکاری، اخلاق حسنه و معاونت به همسری که وظیفۀ مهم رسالت را برعهده دارد، سرمایه بزرگ حضرت خدیجه(س) است که البته کم نیست و بارها پیامبر(ص) از شخصیت والای ایشان یاد کرده و وی را تقویت‌کننده و پشتیبان اصلی خود در پیش‌برد اسلام دانسته است.
*وظیفه رسانه‌ها در معرفی حضرت خدیجه(س) سنگین است
شخصیت حضرت خدیجه(س) در مقایسه با سایر بزرگان اسلام کمتر مورد توجه و تبیین قرار گرفته است و این غفلت باید در آینده جبران شده و حق این بانوی بزرگ اسلام به‌خوبی ادا شود. بانو مجتهده صفاتی می‌گوید: حضرت خدیجه(س) الگویی ارزشمند و والا برای زنان مسلمان و زندگی خانوادگی و زناشویی است و همین که مال و جان خود را در طَبق اخلاص نهاده، خود بسیار ارزشمند است.
پیامبر(ص) بعد از ارتحال ایشان همواره به خیر و نیکی از ایشان یاد می‌کرد و برای ایشان خیرات می‌داد و آن‌قدر خصایلِ ایشان را بیان می‌کرد که حتی اعتراض اطرافیان خود را برمی‌انگیخت.
وی با اشاره به این‌که معرفی و تبیین شخصیّت حضرت خدیجه، مورد غفلت و کم‌توجهی قرار گرفته، تصریح می‌کند: شایسته است همان‌طور که در مورد سایر شخصیّت‌های ارزشمند اسلامی مباحثی صورت می‌گیرد، شخصیت بی‌بدیل ایشان نیز تشریح و تبیین شود. بخش عظیمی از این وظیفۀ مهم بر دوش رسانه‌ها و بخش دیگری بر دوش وعّاظ و مبلّغان دین است که سجایای اخلاقی و ویژگی‌های اجتماعیِ شخصیت این بانوی بزرگوار را بیان کنند.