توصیه های امام رضا درباره اوقات فراغت

عقیق:عمر سرمایه با ارزشی است که برای ساختن دنیا و آخرت انسان باید بهترین بهره را از آن جست. مقاطعی از این سرمایه ارزشمند و خدادادی، مثل نوجوانی، جوانی و دوران تحصیل، بدلیل اینکه آمادگی و فراغت انسان برای بهره برداری مناسب و سودمند بیش از مواقع دیگر است، از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. اهمیت دادن به وقت و ارزش قائل شدن برای آن در سیره پیشوایان همواره مورد تاکید فراوان قرار داشته است. پیامبرگرامی اسلام و ائمه بزرگوار (ع) هم بارها مردم را به غنیمت شمردن فرصت ها و اهمیت دادن به وقت و استفاده صحیح از آن توصیه کرده و گذر زمان را همچون گذر ابر توصیف نموده و ما را به بهره گیری صحیح از زمان سفارش نموده اند. (1)

حسن برنامه ریزی در زندگی
اولین قدم برای استفاده بهینه از فرصت و اوقات فراغت، داشتن یک برنامه کارآمد و درست است. تقسیم وقت و برنامه ریزی برای فرصتها و اوقات فراغت نه تنها از اتلاف وقت جلوگیری می کند، بلکه طبق فرمایش ائمه علیهم السلام انسان می تواند از آن برای آبادی آخرت خود بهره های فراوان ببرد. امام رضا علیه السلام پیش از هر چیز ما را به تدبر و حسن برنامه ریزی در زندگی سفارش کرده اند. ، ایشان می فرمایند: لا یستَکمِلُ عَبدٌ حقیقةَ الایمانِ حَتَّی تَکونَ فیهِ خِصالُ ثَلاثٍ: اَلتَّفقُّهُ فِی الدّینِ وَ حُسنُ التَّقدیرِ فِی المَعیشَةِ، وَ الصَّبرُ عَلَی الرَّزایا؛ هیچ بنده ای حقیقت ایمانش را کامل نمی کند مگر این که در او سه خصلت باشد:دین شناسی، تدبیر نیکو در زندگی و شکیبایی در مصیبت ها و بلاها.»(2)
مهمترین سفارش امام رضا علیه السلام برای نحوه گذران اوقات فراغت توصیه به برنامه ریزی و تقسم وقت است. امام رضا (ع) فرمودند: بکوشید تا اوقات شما چهار زمان باشد؛ زمانی برای عبادت و خلوت با خدا ؛ تأمین معاش ؛ معاشرت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیب هایتان واقف می سازند و در باطن به شما خلوص و صفا دارند و چهارم وقتی را هم به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از ساعت های تفریح، شادی، نیروی لازم را برای عمل به وظایف خود، ذخیره کنید. (3)

ضرورت پرداختن به تفریحات سالم
امام رضا علیه السلام در زندگی روزمره سهم مهمی را برای تفریح و لذات حلال قائل شده ما را از کارهای لغو و بیهوده پرهیز داده ، ضمن توصیه به ریان بن شبیب می‌فرمایند: «اگر دوست داری در درجات عالی بهشت با ما باشی به حزن ما محزون و به شادی ما شاد باش. (4)
حضرت امام رضا علیه السلام در زمینه توجه به اوقات فراغت و ضرورت پرداختن به تفریحات سالم، می فرماید: از لذایذ دنیوی، نصیبی برای کامیابی خویش قرار دهید و تمنیات دل را از راه های مشروع به دست آورید. مراقبت کنید در این کار، به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد. تفریح و سرگرمی های لذت بخش، شما را در اداره زندگی یاری می کند و با کمک آن، در امور دنیای خویش، موفق خواهید شد. سرگرمی و تفریح، آدمی را از ملالت کارهای یکنواخت و خسته کننده زندگی می رهاند و برای مدت کوتاهی، بار سنگین مسئولیت را از دوش وی برمی دارد و زنجیرهای وظایف روزمره را به طور موقت از دست و پایش باز می کند.

از کارهای بیهوده بپرهیزید
امام رضا (ع) همچنین می فرمایند: خود را با کار مداوم خسته نکنید و برای خود تفریح و تنوع قرار دهید ولی از کاری که در آن اسراف باشد یا شما را در اجتماع سبک کند پرهیز کنید.(5)
آن حضرت در بیانی دیگر در همین زمینه می فرمایند: خدا بندگانش را از همه قمار ها ( : بازی های دارای برد و باخت ) نهی و به اجتناب از آن ها امر فرموده و آن ها را رجس و پلیدی نامید و فرمود : پلیدی هستند که گرایش به آن ها برخاسته از وسوسه های شیطان است ، پس از آنها بپرهیزید...(6)

در جمع دوستان خوب
یکی از مصادیق گذران نیکوی اوقات فراغت از نگاه امام رضا علیه السلام همنشینی با دوستان صالح و داشتن دوستان فراوان است که انسان بتواند علاوه بر آنکه از اوقات فراغت خود به نحو احسن استفاده می کند، از کارهای لغو و بیهوده هم اجتناب کرده باشد. در این زمینه در روایتی آمده است که: سئل الامام الرضا علیه السلام: عن عیش الدنیا؟ فقال: سعة المَنزل وَ کثرةُ المُحبّین .(.)؛ از حضـرت امـام رضا علیه السلام دربـاره خـوشـى در دنیـا سـوال شـد، فـرمـــــود:وسعت منزل و زیادى دوستان.(7)

مومن ورزشکار از مومن ضعیف بهتر است
یکی از راههای گذران اوقات فراغت و استفاده بهینه از فرصت عمر ورزش است. در آیین مقدس اسلام ، برخلاف بسیارى از آیین هاى دیگر، بدن آدمى مورد تحقیر نیست . اسلام بدن انسان را چیزى بى ارزش نمى شمارد، زیرا بدن انسان ابزار تکامل روح است . تحقیر بدن ، در حکم تحقیر شخصیت آدمى است و هر کسى که مرتکب این عمل مى شود، مستوجب کیفر و قصاص است. از این رو امام رضا (ع) می فرماید: « وَ إنَّ لِبَدَنِکَ عَلَیکَ حَقاً»، بی شک بدن تو بر تو حقوقی دارد-که باید آن ها را ادا کنی و به آن رسیدگی نمایی.(8)
در فرهنگ اسلامی از کوه نوردی، پیاده روی، اسب سواری، شمشیربازی، تیراندازی و کشتی به عنوان بهترین تفریحات سالم یاد شده و برای صحت و سلامت بدن ارزش و اهمیت زیادی قایل شده و به طراوت و شادابی انسان ها اهمیت فراوانی می دهد. از این رو توصیه دیگر امام رضا علیه السلام توجه به امر ورزش و تحرک و تقویت قوای بدنی است. آن حضرت در همین زمینه می فرماید: اَلمُؤمِنُ القَوِیُّ خَیرٌ و أحَبٌّ مِنَ المُؤمِنِ الضَّعیفِ؛ مؤمنی که قوی و نیرومند باشد، در نظر من از مؤمنی که ضعیف باشد، بهترو دوست داشتنی تر است.(9)

پی نوشت ها:
1. نهج البلاغه، حکمت 21
2. بحارالانوار، جلد 87
3. بحار الانوار، ج 75، ص 321
4. بحارالانوار، ج 44، ص286
5. بحار الانوار، ج 78، ص 346
6. فقه الرضا .ص 284
7. بحارالانوار، ج 76، ص 152
8. عیون اخبار الرضاج2ص58ا
9. نگاهى به تاریخ تربیت بدنى جهان ، ص 235؛ مسائل تربتى اسلام ، ص 139

 منبع:قدس

211008