استادبهرام پور/شأن نزول سوره کوثر

عقیق: ابوالفضل بهرام‌پور، استاد و مترجم قرآن، 24در جلسه تفسیر قرآن در مسجد زینبیه قم، با اشاره به تفسیر سوره کوثر گفت: در آیه اول این سوره خداوند به جای واژه کثیر، از کوثر برای ذکر نعمت به پیامبر(ص) استفاده می‎کند که این مسئله دقیقا بار معنایی دارد.

وی افزود: در لغت عرب، کثیر به معنی زیاد و کوثر به معنای بسیار بسیار زیاد است؛ مثل جری و جریان که هر دو یک ریشه دارند که همان عبور آب است که اولی عبور کم و دومی که با تمرکز و کلمات بیشتر است به معنای آب زیاد با حرکات موجی و... است.

این مترجم و مدرس قرآن بیان کرد: خداوند در ادامه آیه به پیامبر دستور می‏‎دهد که برای این نعمت بسیار بسیار زیاد یک حق خداوند که نماز گزاردن است را به جای آور و هم قربانی کن و به مردم بده که این حق مردم است از این نعمت؛ ولی در ادامه آیه بیان می‎دارد که إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ؛ شأن در عربی به معنای دشمن بدخواه است که با عدو، متفاوت است.

وی افزود: عده‎ای از اهل سنت، خیر کثیر و کوثر را در اینجا، رسالت گرفته‎اند ولی عقلای آنها همچون شیعه به برداشتی جز حضرت زهرا(س) نرسیده‎اند؛ همین شانئک هوالابتر بیانگر یک دشمنی است که ایشان را به خصوص درباره ابتر بودن خطاب کرده است.

بهرام‌پور بیان کرد: این داستان مرتبط با عاص بن وائل است که روزی پیامبر(ص) را مذمت کرد و بحثی که بین ایشان با عاص بن وائل درگرفت، باعث شد که تا شخصی از عاص در مورد این بحث و جدل با پیامبر(ص) بپرسد که او پیامبر(ص) را ابتر نامید؛ آن زمان همان زمانی بود که پیامبر(ص) فرزندش عبدالله را از دست داده بود و عاص ایشان را ابتر نامید که پیامبر(ص) از این سخن بسیار رنجیدند.

شأن نزول سوره کوثر

وی افزود: پس از این حادثه بود که این آیات نازل شد و خداوند به حضرت رسول(ص) خطاب کردند که فاطمه(س) کوثر است و این بهترین نعمت برای توست؛ ولی در اینجا برخی اشکال کرده‏‎اند که اگر قرار است منظور از ابتر، فرزند و ادامه نسل باشد، باید حتما از ایشان فرزند پسری باقی می‏‌ماند و همین مسئله مستمسکی شده است که برخی به این مسئله اشکال وارد کنند ولی این اشکال در خود قرآن و سوره آل عمران به بهترین شکل پاسخ داده شده است.

این استاد قرآن بیان کرد: در سوره آل عمران خداوند داستان مادر حضرت مریم را نقل می‏‌کند؛ ایشان به قدری مومن بود که از خداوند در خواست کرد که پسری به او بدهد و او این پسر را از بدو تولد به معبد تقدیم کند تا خدمت‌گزار معبد باشد؛ ولی پس از تولد، متوجه شد که این فرزند دختر است؛ آن زمان نیز خادمان معبد همگی پسر بودند؛ خداوند در همین جا بیان می‏‌دارد که حنه گفت که پسر که کار دختر را نمی‏‎کند؟ در اینجا بسیاری از مفسران مباحثی را بیان کردند که در اینجا حضرت حنه باید می‎‏گفت که دختر که مثل پسر نمی‌‏شود.

وی با اشاره به آیه «فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنثَى وَاللّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالأُنثَى وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وِإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ»، بیان کرد: در اینجا خداوند یک راز بسیار مهم را بیان می‏‌کند؛ خداوند به او فرمود که من می‎دانم که به تو چه چیزی دادم؛ من به جای اینکه خادم معبد به تو بدهم معبد ساز پیامبر اولوالعزم به تو داده‏‎ام؛ اینجا خداوند یک نکته به ایشان بیان می‎دارد که وقتی چنین پیامبری قرار است زاده شود، باید از رحم پاک و مطهر تو و فرزند مریم بوجود آید و هر رحمی را شایستگی چنین نوزادی نیست.

اعطای بزرگترین نعمت

بهرام پور بیان کرد: حضرت زهرا(س) نیز چنین نعمتی بود که از وجود ایشان حسن(ع)، حسین(ع) و زینب(ع) و امام زمان(عج) زاده شوند و چه نعمتی بالاتر از این برای یک نبی که دختری چنین بزرگ داشته باشد که چنین نسلی از ایشان به جای بگذارد.

وی گفت: من در میان اهل سنت گفتم که بقای پیامبر(ص) به قرآن است و بقای قرآن نیز به واسطه حضرت زهرا(س) است؛ همه کسانی که به دنبال اشاعه فرهنگ قرآن و اهل بیت(ع) هستند فرزندان سببی حضرت زهرا(ع) هستند.

بهرام پور عنوان کرد: نکته بسیار ظریفی که باعث شد تا حضرت زهرا(ع) این چنین الگوی بزرگ عالم خلقت شود، صرفا در نماز و روزه حضرت نیست؛ بلکه آنچه ایشان را الگو و محور خلقت کرد، انتخاب‎ها و تصمیمات خاصی بود که در شرایط خاص گرفتند؛ شیطان هزاران سال عبادت کرد ولی در حساس‌ترین لحظه عمرش بدترین تصمیم را گرفت.

وی تأکید کرد: حضرت زهرا(ع) در تبعیت از مولای خویش به رغم همه مقام و جایگاهی که داشت امر امام را به زمین ننهاد و از نفرین دشمنان دین خودداری کرد؛ مالک اشتر نیز علم خود بر غلبه بر دشمن در آخرین لحظه را به خاطر امر حضرت زیرپاگذاشت و باعث شد که ماندگار شود.