قلب پیامبر(ص)؛ حرم امن الهی

عقیق: آیت‌الله العظمی جوادی آملی، در ادامه سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 1 تا 8 سوره صافات بیان کرد: سوره صافات مانند سوره یاسین از سوره‌هایی است که در مکه نازل شده است و اولین سوره‌ای است که از نظر نظم ترتیبی با سوگند شروع شده است. در جریان قسم‌های الهی چون همه موجودات را خدا آفریده است می‌تواند به همه سوگند یاد کند ولی بشر حق ندارد به غیر خدا سوگند یاد کند.

وی ادامه داد: سوگند خدا در مقابل بینه نیست بلکه بخود بینه است. اگر در محاکم قضایی کسی در محکه ادعایی دارد باید بینه دلیل و شاهد بیاورد و کسی که منکر است و ادعای او مطابق با اصل است سوگند ایراد می‌کند. بنابراین سوگند در مقابل بینه است. اما سوگندهای الهی از این رو نیست که برای اثبات چیزی دلیل نداشته باشد و برای آن سوگند یاد کند.
این مفسر قرآن بیان کرد: اگر خداوند به چیزی سوگند می‌خورد یعنی ما را به دلیل و حد وسط آشنا می‌کند. مثلا کسی که در اتاق تاریک قرار دارد از دیگری سوال می‌کند که آیه روز شده است؟ او می‌گوید روز شد برای اثبات آن چون دلیلی ندارد سوگند یاد می‌کند ولی کسی که دلیل دارد ممکن است پرده را کنار بزند یا در را باز کند و بگوید سوگند به این آفتاب الان روز است. سوگندهای الهی از همین نوع است.

سوگندهای خداوند به مخلوقات دلیل وجود خالق است
این مرجع تقلید اظهار کرد: اگر خداوند به خودش سوگند یاد کرد خودش دلیل است و اگر اگر به صافات و طین و دیگر موجودات سوگند یاد کرد همه اینها مخلوقات الهی است و مخلوق هم دلیل بر وجود خالق است و هم نظم و ترتیب در مخلوق دلیل بر وحدانیت خالق است. بنابراین قسم‌های قرآنی که از خود خدا شروع شده تا مخلوقات همه قسم به بینه و دلیل است.
آیت‌الله جوادی آملی ابراز کرد: منظور از صافات، زاجرات و تالیات در آیات اولیه سوره صافات «وَالصَّافَّاتِ صَفًّا فَالزَّاجِرَاتِ زَجْرًا فَالتَّالِیَاتِ ذِکْرًا؛ سوگند به آن فرشتگان صف کشیده، که در مسیر وحى به صف درآمده‌اند، پس به آن فرشتگان بازدارنده، که شیاطین را از تصرف در وحى بازمى دارند پس به آن فرشتگان تلاوت کننده که قرآن، آن یادآور الهى را بر پیامبر مى‌خوانند» خواه ملائکه و اصناف ملائکه باشد یا اشخاصی باشند که سمت‌های گوناگون دارند یا اینکه طیور باشند، هر کدام که باشند قسم درست است چون هر کدام از اینها مخلوق هستند و هر کدام از اینها هم دلیل بر وجود ذات اقدس الهی هستند و هم دلیل بر توحید او هستند. به هر حال هر طور که باشد این سوگندها حدود وُسطی براهین اثبات حق و توحید حق هستند.
وی ادامه داد: محور اصلی این آیات توحید است. چون اصل وجود خدا برای مشرکان ثابت شده بود لذا بعد از این سه سوگند می‌فرماید: «إِنَّ إِلَهَکُمْ لَوَاحِدٌ» در جهان بیش از یک اله وجود ندارد و این اصنام و بت‌ها مانند شما مخلوق هستند و از این‌های هیچ چیزی به شما نمی‌رسد.

بدرقه آیات سوره انعام به پیشگاه پیامبر(ص) توسط هفتاد هزار فرشته
آیت‌الله جوادی آملی تصریح کرد: در سوره انعام بیان شده که هفتاد هزار فرشته این سوره را بدرقه کردند و آوردند به پیشگاه پیامبر (ص) آوردند و جبرئیل روح الامین مسئولیت انزال کتاب الهی را دارد و عده‌ای از فرشتگان او را همراهی می‌کنند. در آیه 26 و 27 سوره مبارکه جن برای اثبات این مطلب که این وحی از مصدر ربوبی تا مورد وحیانی و نبوی منزه از دخالت بیگانگان، کم شدن و زیاد شدن است «عَالِمُ الْغَیْبِ فَلَا یُظْهِرُ عَلَى غَیْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ یَسْلُکُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا؛ تنها خداست که داناى غیب و نهان است و هیچ کس را بر غیب خود آگاه نمى‌کند، مگر کسانى را که از آنان خشنود باشد که آنان پیامبرانند، که خداوند پیشاروى آنان (از هنگامى که وحى را دریافت مى‌کنند تا وقتى که آن را به مردم مى‌رسانند) و نیز از پشت سرشان (از زمان صدور وحى تا هنگامى که به ایشان برسد) نگهبانانى را براى حراست از وحى گسیل مى‌دارد«.

قلب پیامبر(ص)؛ حرم امن الهی
این مفسر قرآن کریم ابراز کرد: عده‌ای اسکورت هستند، نگهدارند، مراقب هستند، اینها جلو، دنبال، شرق و غرب وحی را احاطه کردند که به هیچ وجه بیگانه به این وحی نفوذ و رسوخ نکند. وقتی به حرم امن قلب پیامبر(ص) نازل شد که از آن به بعد خداوند دو مطلب را در مورد وجود مبارک پیامبر بیان کرد، اول اینکه حرم امن پیامبر، حرم امانت هم هست، نه تنها امن است از نفوذ بیگانه، امانت هم هست، ما هر چه به او گفتیم به شما رساند «وَمَا هُوَ عَلَى الْغَیْبِ بِضَنِینٍ» او برای بیان آنچه به او گفتیم به شما بخیل نیست و همه را سخاوتمندانه بیان می‌کند و چیزی را کم و زیاد نمی‌کند. مطلب دیگری که خداوند درباره حرم امن نبوی بیان می‌کند این است که « وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى» او هم غیر از وحی چیزی نمی‌گوید و هر چه می‌گوید وحی است. یعنی آنچه ما گفتیم او به شما می‌رساند و آنچه او می‌گوید گفته ماست.

ظرف وجودی هر انسانی توانایی درک همه معارف الهی را ندارد
این مرجع تقلید ادامه داد: خداوند تاکید می‌کند بنابراین هر چه ما گفتیم به شما رساند اما هر کس به اندازه سعه و وسعت قلب خود می‌فهمد. بیان نورانی حضرت امیرالمومنین (ع) که می‌فرماید« إِنَّ هَذِهِ اَلْقُلُوبَ أَوْعِیَةٌ فَخَیْرُهَا أَوْعَاهَا» دل‌های مردم ظروف معارف الهی است انسان باید سعی کند در این ظرف حرف‌های غیر الهی نزند مگر این ظرف چقدر گنجایش دارد. این قلب فقط جای قرآن است و روایات اهل بیت. این مناسب نیست که انسان هر چیزی غیر علمی و غیر الهی را در این ظرف جای دهد. بهترین دل آن است که ظرفیت آن بیشتر باشد. اگر این قلوب ظرف است خداوند برابر ظرفیت هر انسانی معارف را بیان کرده است بنابراین خداوند کم نگفته است بلکه ظرف وجودی هر انسانی توانایی درک همه معارف الهی را ندارد.

کسی به بارگاه قرب نوافل راه یافت کلام الهی را خودش درک می‌کند
آیت‌الله جوادی آملی تصریح کرد: بنابراین وقتی حرم امن نبوی هم امانت است و هم غیر از سخن الهی چیزی نمی‌گوید پس محدوده هستی حضرت محدوده وحی می‌شود. از زبان مطهر آن حضرت تا گوش ما هم وحی است منتها تکلم وحیانی نیست اما کلام وحی است. گاهی کلام با وحی القاء می‌شود و آن همان است که فرشته بر قلب مطهر پیامبر(ص) نازل می‌کند عین الفاظ و عین سوره‌ها.گاهی نیز با زبان عادی کلام الهی به ما رسد در این صورت کلام، کلام الهی است اما به صورت وحی به ما نمی‌رسد و به صورت محاوره به ما رسیده است. البته اگر کسی به بارگاه قرب نوافل راه یافت کلام الهی را خودش درک می‌کند و گوشش نیز گوش الهی خواهی بود.

پیامبر (ص) بلا واسطه در مقام قاب قوسین کلام الهی را درک می‌کند
وی ادامه داد: بنابراین بر اساس آیات اولیه سوره صافات آنچه پیامبر(ص) می‌آورد رصد شده است، پس فرشتگان برخی «صافات» هستند و برخی «زاجرات» هستند که کفار و منافقان را رد می‌کند و برخی نیز «تالیات» ذکر الهی هستند که آیات الهی را رصد می‌کنند. این‌ها ملائکه مکرم و فرستادگان الهی هستند؛ البته پیامبر مرتبه‌ای دارد که بلا واسطه در مقام قاب قوسین کلام الهی را درک می‌کند.